Türk sinemasının ustaları Ömer Lütfü Akad, Metin Erksan, Halit Refiğ ve Memduh Ün gibi isimlerin öğrencisi olan sinema araştırmacısı Alican Sekmeç, 2004’te Antrak Dergisi’nde kaleme aldığı makalede, dünyadaki ilk Hz. Muhammed filminin 1920’lerde bir Türk tarafından Mısır'da çekilmeye çalışıldığını iddia etti.
Alican Sekmeç, “Hz. Muhammed: Allah’ın Elçisi” filmiyle tekrar gündeme gelen o film girişimiyle ilgili Habertürk'ten Sami Akbıyık'a konuştu.
"Vedat Örfi Bengü filmin senaryosunu yazmış"
Mısır sinema tarihi kaynakları ve Sekmeç’in makalesindeki iddialara göre; Vedat Örfi Bengü, 1924’te Amerikalı ünlü sinema yıldızı Betty Blythe ve yönetmen Edward Jose ile tanıştı. İkili, Bengü’ye o günlerde Hz. Muhammed’in hayatını anlatan bir senaryo yazmasını teklif etti.
Bengü, 1925’in ilk aylarında senaryoyu bitirdi ve karşılığında 10 bin Frank aldı. Bengü, filmin prodüktörlüğünü üstlenecek Marcus&Steiger film şirketinin temsilcisi ve filmin yönetmeni olarak, başrolü Mısırlı jön Yusuf Vehbi’ye teklif etti.
Vehbi teklifi kabul etmeyince, film şirketi kendisini ikna etmek için Almanya’dan Dr. Kraus’ı, Türkiye’den de Vedat Örfi Bengü’yü Mısır’a yolladı.
"Ezher uleması tepki gösterdi"
Mısır sinemasının kuruluşunun 21. yılı nedeniyle 1948’de yayımlanan Cine Orient isimli dergiye Yusuf Vehbi ve Vedat Örfi Bengü’nün konuştuğunu anlatan Sekmeç, “Hem Yusuf Vehbi’nin hem de Vedat Örfi Bengü’nün röportajları dergide yer alıyor.
Bengü röportajda, Hz. Muhammed’in hayatına dair ‘L’Amour de l’Emir’ (Emir’in Aşkı) adında, Mısır’da bir film çekmeye çalıştığını anlatıyor” dedi. “Bengü, çekimler öncesinde dönemin Mısırlı bürokratlarına projeyi anlatmış ve olumlu dönüşler almış.
Bunun üzerine filmin çekimleri için harekete geçmiş” diyen Sekmeç, “1925’te yazılan bu senaryo o dönemde Ezher ulamasından gelen tepkiler sonucu çekilemedi” diye konuştu.
Rol için Vehbi'ye 6 bin Mısır lirası verildi
İddialara göre, hem sinema filminde hem de tiyatroda başrolü oynamayı kabul etmesinin ardından, Kahire’deki Alman Büyükelçiliği’nde oyuncu Yusuf Vehbi ile şirket yetkilileri arasında bir kontrat imzalandı ve Vehbi’ye 6 bin Mısır Lirası verildi.
Film projesi ile ilgili çalışmalar sürerken Kahire'de çıkan ‘El-Masrah’ adlı tiyatro dergisinin 17 Mayıs 1926 tarihli sayısında yayımlanan imzasız bir haber, Mısırlı ulemaları harekete geçirdi. Yazıda, “Uluslararası bir film şirketi Mısır’a geldi ve Hz. Muhammed’in filmini çekecek.
Yusuf Vehbi, Hz. Muhammed’i oynayacak. Bu rol için Yusuf Vehbi’den fotoğraf istenmiş, o da yollamış” açıklamaları yer aldı.
Bu yazıdan 4 gün sonra, 21 Mayıs 1926’da Hz. Muhammed filmi tartışması Mısır’ın en çok okunan gazetelerinden El-Ahram’a sıçradı ve tartışma 10 gün sürdü. O gün yaşananları değerlendiren Sekmeç, Vehbi’den fotoğraf istenmesinin, filmde yüz de çekileceğinin işareti olarak algılandığını belirtti.
"Bengü'nün ekibi 24 gün hapis yattı"
Sekmeç , çekilemeyen filmin hikâyesini şöyle anlattı: “Çıkan haberlerin ardından el-Ezher Medresesi âlimleri Vedat Örfi Bengü’yü ve Yusuf Vehbi’yi ‘İslam’a ihanetle’ suçladı ve filmin çekilmemesi yönünde fetva verdiler.
Bunun üzerine Vedat Örfi Bengü ve ekibi Mısır’da tutuklandı, 24 gün cezaevinde yattılar.
Dönemin Mısır Kralı I. Fuad, Yusuf Vehbi’ye filmde oynamaması yönünde uyarılarda bulunan ihtarname yollayarak oynamakta ısrar ettiği takdirde kendisini Mısır vatandaşlığından çıkaracağını duyurdu.
Bunun üzerine geri adım atan Vehbi, 30 Mayıs 1926’da El-Ahram’a bir mektup yazarak filmde oynamayacağını bildirdi. Vehbi mektupta, ‘Vedat Örfi Bengü’nün şirketinin İslam’a saygısından ötürü Muhammed’in hayatını çekmeyeceğini ve bunun yerine başka Arap teması üzerine film yapmaya karar verdiğini’ söyledi.
Vehbi, mektubunda gelecekte de benzer girişimler olacağı uyarısını yaparak, ‘Eğer bu filmin yapımını gerçekten engellemeye kararlıysanız, benim oynamayı reddettiğim rolü Müslüman olmayan yabancı bir oyuncunun oynaması ihtimaline karşı ilgili hükümetleri bilgilendirmenizi öneririm.
Bu rolü İslam dinini yüceltmek, Batılılara Hz. Muhammed’i anlatmak maksadıyla oynayacaktım’ dedi.”
Vedat Örfi Bengü’nün oğlu Mehmet Fuat ise hatıralarında, “Vedat Örfi Bengü çölde Hz. Muhammed’in hayatıyla ilgili bir film çekiyormuş. Mısır’da tutuklanıp bütün ekibiyle içeri atılmış” diyerek filmden söz etti.
