Rize’nin İkizdere Vadisi’nde yapımı süren Cevizlik Hidroelektrik Santrali (HES) inşaatı için ÇED raporunun iptali istemiyle Rize İdare Mahkemesi’nde açılan dava çevrecilerin lehine sonuçlandı.
Mahkeme, ÇED raporunda belirtilen canlı yaşamın devamı için dereye 500 litre/saniye su bırakılması yönündeki kararı, en az 2800 litre/saniye olması yönünde değiştirerek yürürlükteki ÇED raporunu iptal etti. İkizdere Derneği Başkanı Kadem Ekşi, mahkeme kararının ardından inşaat çalışmalarının derhal durdurulması çağrısında bulundu.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’ndan (EPDK) iki yıl önce üretim lisansı alan Sanko firması, ÇED raporunun ardından, İkizdere Vadisi’nde 95 megawatt kurulu gücünde Hidroelektrik Santrali (HES) yapımına başladı. Endemik bitki ve canlı çeşidi açısından dünyanın en önemli 200 vadisinden biri olan İkizdere Vadisi’nde HES inşaatlarının başlamasının ardından yöre halkı da hukuk mücadelesi başlattı.
Cevizlik HES inşaatının durdurulması ve ÇED raporunun iptali istemiyle İkizdere Derneği öncülüğünde Avukat Yakup Şekip Okumuşoğlu tarafından 2007 yılı Mart ayında Rize İdare Mahkemesi’ne dava açıldı.
Dava kapsamında geçen yıl Mayıs ayında İstanbul Teknik Üniversitesi’nden gelen bilirkişi heyeti bölgedeki incelemeler yaptı, daha sonra da rapor hazırladı. Raporda, saniyede 500 litre su bırakılması halinde deredeki canlı yaşamın zarar görmeden devam edebileceği yönünde görüş bildirildi.
Bunun üzerine mahkeme, ÇED raporunda belirtilen 150 litre/saniye yerine dereye 500 litre/saniye su bırakılmasına karar verdi. Sanko firması ise bu oranı 750 litre/saniyeye çıkardı.
Bilirkişi raporuna itiraz
Ancak bu oranla derenin kuruyacağını ve canlı yaşamın yok olacağını öne süren yöre halkı, DSİ’nin raporlarına dayanarak yıllık ortalama 27.66 m3/sn su akışının olduğu İkizdere deresinde canlı yaşamın yok olmaması için, yüzde 25’i oranında, yani 6.91 m3/sn su bırakılması gerektiği iddiasıyla bilirkişi raporuna itiraz etti.
İtirazı kabul eden mahkeme, bölgede yeniden bir bilirkişi heyetinin inceleme yapmasını kararlaştırdı. Yapılan ikinci bilirkişi incelemesi sonucunda biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilirliği için 2800 litre/saniyelik bir debiye ihtiyaç olduğu görüşüne yer verildi.
Bilirkişi kararı üzerine 23.01.2009 tarihinde Rize İdare Mahkemesi, proje sahibi firma tarafından dereye bırakılması taahhüt edilen 750 litre/saniye su miktarının bu dere üzerindeki ekolojik dengenin sürdürülebilmesi ve sucul yaşamın devamlılığı için yeterli olmadığı sonucuna karar verip, Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporunu iptal etti.
Kararın ardından İkizdere Derneği, Çevre ve Orman ile Enerji Bakanlığı, Rize Valiliği ve Sanko firmasına ÇED raporu olmayan HES inşaatının devam etmesinin mümkün olmadığının yasalarda belirtildiği gerekçesiyle durdurulması yönünde tebliğde bulundu. Dernek, inşaatın buna rağmen devam etmesi halinde ilgililer hakkında Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunacağını duyurdu.
Mahkeme ‘vadime dokunmayın’ dedi
İkizdere Derneği Başkanı Kadem Ekşi, mahkemenin bu karar ile “Vadime dokunma” dediğini belirterek şunları söyledi:
“Yargı beklendiği üzere vadimizin yeşil kalması gerektiği kararına varmıştır. Bu karar çevremiz, ülkemiz ve daha önemlisi dünyamız için sevindirici bir gelişmedir. Dünyanın sayılı vadilerinden biri olan İkizdere’nin enerji vadisi olarak değil, doğa ve turizm vadisi olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu nokta da özetle söylenebilir ki zararın neresinden dönülürse kardır. Devletimizin bu bölgede Ovit Dağı geçidi ve Ovit Kış Turizmi’ne yönelik çalışmaları desteklemesini istiyoruz. Yapımı süren ve yapılması planlanan diğer tüm HES projelerinin de derhal durdurulmasını ve iptal edilmesini talep ediyoruz.”
Vadide HES yapılacak
Sanko firması tarafından yapımı başlatılan 95 megawatt kurulu gücündeki Cevizlik HES yaklaşık 8 bin metre uzunluğunda enerji tüneline sahip olacak. HES inşaatı sırasında 600 bin m3 hafriyat çıkarılacak, yüzlerce ağaç kesilerek orman içinde yeni yollar açılacak. Cevizlik HES inşaatı ile birlikte 28 köy ve 12 mahalleden oluşan 74 kilometrekarelik İkizdere Vadisi boyunca toplam 1.344 GWH gücünde 16 regülatör ve Hidroelektrik Santrali (HES) inşa edilecek. İkizdere Derneği yetkililerine göre, vadiden üretilecek enerji, Türkiye toplam üretiminin sadece binde 7.02’sini karşılayacak.(DHA)
