24 Haziran 2018 Pazar günü sandıktan çıkacak sonuçlar Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin iyice kendine göstereceği yeni dönemde TBMM’nin aritmetiği açısından önem taşıyor. Seçime ittifak dışında tek başına katılan HDP’nin yüzde 10’luk seçim barajını aşması, AKP-MHP’nin oluşturduğu Cumhur İttifakı ile CHP-İYİ Parti ve Saadet Partisi’nin oluşturduğu Millet İttifakı'nın birbirine yakın oy oranlarıyla sandıktan çıkmaları yeni dönem Meclis’in çalışma biçimini şekillendirmiş olacak.
İttifaklar cephesinde makas açılmadan alınacak Meclis çoğunluğu o partiyi yasama faaliyetlerinde oldukça zorlayacak; komisyon başkanı seçimleri, genel kurul ve komisyon oylamaları bıçak sırtında geçecek. Kabine, bazı görevlendirmeler gibi gerekçelerle 500 milletvekiline göre dağılımın yapıldığı komisyonlar yeni dönemde 600 milletvekilinin tamamı için düzenlenecek. Daha önce 25 ya da 26 üye sayısı olan komisyonların yapısında yüzde 20’lik bir artış bekleniyor. Mesela, 33 kişiden oluşacak bir komisyonda salt çoğunluğu yani 17 oyu bulan başkan seçilecek. Komisyon toplantılarına tek bir milletvekilinin katılmaması dengeleri etkileyecek. Komisyon gündemi ve oylamalarda tek bir parmak belirleyici olabilecek.
İhtisas komisyonu başkanı ve başkanlık divanı belirlenmesinde sıkı koalisyon pazarlıklarının dönmesi de olasılıklar arasında. Barajı aşan bir HDP’nin uzun yıllar sonrasında yapılacak işbirliği sayesinde bazı komisyon başkanlıkları alma olasılığına dikkat çekiliyor. TBMM’nin siyasi tarihinde SHP’den 31 Mart 1992'de istifa edenler içinde yer alan Ahmet Türk kısa bir süre İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanı olarak görev yapmıştı.
İç tüzük değişikliği ne zaman?
Genel Kurul çalışmalarında verim alınması gerekçesiyle daha önce bazı maddelerinde değişiklik yapılan Meclis iç tüzüğü de yeni dönemi bekliyor. Köklü bir değişikliğe gidinceye kadar mevcut düzenlemeyle idare edileceği görünüyor. Yürürlükteki iç tüzük hükümlerine göre, komisyonlardaki durum şöyle:
Parti gruplarının komisyonlarda temsili
MADDE 21- Başkan, 11 inci maddenin ilk fıkrasında belirtilen oranlara göre, komisyonlarda da siyasî parti gruplarına düşen üye sayısını tespit eder.
Bir siyasî parti grubu, herhangi bir komisyonda kendisine düşen üyelikten vazgeçebilir.
Siyasî parti grupları, adaylarını belli edilecek bir süre içerisinde Başkanlığa bildirirler.
Bütün komisyonlar için, siyasî parti gruplarınca bildirilen adayların isimlerini gösterir listelerin Genel Kurulca, işaret oyu ile onaylanması suretiyle seçim tamamlanmış olur.
Plan ve Bütçe Komisyonu ve Dilekçe Komisyonu üyeliğine seçilen milletvekilleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı ve Bakanlar Kurulu üyeleri, Meclis komisyonlarında görev alamazlar.
Komisyon başkanı, başkanvekili, sözcü ve kâtibinin seçimi
MADDE 24- Üye seçimi tamamlanınca, komisyonlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı tarafından toplantıya çağrılırlar. Bu toplantıda komisyonlar, başkan, başkanvekili, sözcü ve kâtiplerini seçerler.
Bu seçim için toplantı yeter sayısı, komisyon üye tamsayısının salt çoğunluğudur. Seçim gizli oyla yapılır. Seçilmek için, toplantıda hazır bulunanların salt çoğunluğunun oyu gereklidir.
Gereken hallerde, komisyon başkanının teklifi üzerine belli bir konu için özel sözcüler veya bir özel kâtip toplantıda hazır bulunanların salt çoğunluğunun oyu ile seçilir.
Yeni kurulan bir hükümetin güven oyu almasından itibaren on gün içinde iktidar grubu veya gruplarının istemi üzerine komisyonların başkan, başkanvekili, sözcü ve kâtip seçimleri yenilenir.
Komisyon başkanı, toplantı ve karar yeter sayısı
MADDE 27- Komisyonlar, başkanlarının yönetiminde çalışır. Başkan bulunmadığı zaman başkanvekili, o da yoksa sözcü, komisyona başkanlık eder.
Komisyonlar, üye tamsayısının üçte biri ile toplanır ve hazır bulunan üyelerin salt çoğunluğu ile karar verir.
