Hayvanları Koruma Kanun Teklifi TBMM'ye geliyor

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), hayvanların korunması ve kötü muamelenin önlenmesine yeni kriterler getirecek olan yasal düzenlemeyi TBMM'ye sunmaya hazırlanıyor.

Hayvanseverlerin uzun süredir Meclis gündemine gelmesini beklediği düzenleme için parti yönetimi TBMM tatile girmeden önce yasalaştırma planı yapıyor.

Bu konudaki son kararın, önümüzdeki günlerde ilgili bakanlıkların katılımı ile yapılacak koordinasyon toplantısında kesinleşmesi bekleniyor. Başlangıçta "Hayvan Hakları Kanunu" olarak düşünülen yasa teklifi, mevcuttaki gibi "Hayvanları Koruma Kanunu" teklifi adı altında Meclis'e sunulacak.

Türkiye'de Hayvanları Koruma Kanunu, 2004 yılında yürürlüğe girdi. Hayvanların, "eşya, mal" kapsamında değerlendirildiği mevcut yasada, hayvanlara karşı işlenen suçlar, Kabahatler Kanunu çerçevesinde, hafif para cezasıyla cezalandırılıyor. Ancak mevcut düzenleme, cezaların caydırıcı olmaması, hayvanların "mal olarak" tanımlanması ve korumaya dönük önlemler yeterli olmadığı gerekçesiyle kamuoyunda uzun süredir eleştiriliyor.

Hayvanlara yönelik eziyet, kötü muamelenin önlenmesi, hayvanların sokağa terk edilmesine karşı önlemler alınmasına ilişkin yeni bir yasal düzenleme yapılması konusunda TBMM'de siyasi partiler arasında aslında bir uzlaşma var.

"Hayvan haklarının korunması ile hayvanlara eziyet ve kötü muameleye karşı önlemlerin belirlenmesi" amacıyla kurulan Meclis Araştırma Komisyonu'nun Ekim 2019'da TBMM Başkanlığı'na sunduğu raporunda, parti ayrımı olmaksızın tüm üyeler, yeni bir yasal düzenleme yapılmasını önerdi.

Komisyon raporunda, "Hayvan Hakları Yasası" adı altında yeni bir yasal düzenleme yapılmasını ve hayvanlara karşı işlenen suçların Türk Ceza Kanunu kapsamına alınmasını da içeren yasal düzenleme önerisine de yer verildi.

Komisyonun raporunu vermesinin ardından, AKP komisyonun önerilerini de dikkate alarak yasa çalışması başlattı. Eski Grup Başkanvekili Özlem Zengin'in başkanlığında yürütülen çalışma kapsamında, ilgili bakanlıkların yanı sıra çok sayıda sivil toplum örgütünün de görüşlerine başvuruldu.

AKP'nin geçen Mart ayında yapılan kongresinden sonra Zengin'in Genel Başkan Yardımcılığı'na getirilmesinin ardından yasal düzenlemenin sorumluluğu, Zengin'in yerine gelen Grup Başkanvekili Mahir Ünal'a verildi.

AKP'nin 7 Haziran'da yapılan Merkez Yürütme Kurulu (MYK) toplantısında da yasa teklifi ile ilgili sunum yapıldı. Toplantıda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, çalışmaların hızlandırılması talimatını verdi.

AKP kaynakları, yasa teklifinin Meclis tatile girmeden yasalaştırılmasının planlandığını belirtiyor. Ancak nihai kararın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın başkanlığında ilgili bakanlıklar olan Tarım ve Orman, Adalet, İçişleri, Çevre ve Şehircilik bakanlıklarının katılımı ile yapılması planlanan "koordinasyon toplantısı"nda kesinleşmesi bekleniyor.

'Hayvan hakları' yerine 'koruma'

Yapılan ilk çalışmada, düzenlemenin "Hayvan Hakları Kanunu" adı altında yasalaştırılması düşünülüyordu. Ancak bu konuda benzer düzenleme yapan ülkelerde, "hak" ifadesinin kullanılmadığı; hayvanların "aklı, iradesi, kendisine verilen hakkı koruma yeteneği bulunmadığı" gerekçesiyle "koruma" ifadesinde karar kılındı. Son anda bir değişiklik olmazsa, düzenlemenin "Hayvanları Koruma Kanunu" teklifi olarak Meclis'e sunulması planlanıyor.

Hayvana tecavüz suçunda 'iftira' kaygısı

Yapılacak düzenlemenin en hassas maddelerinden birisini ise hayvanlara tecavüz suçlarına karşı yaptırım maddesi oluşturuyor. Yasa teklifinde yer alacak diğer düzenlemeler önemli ölçüde tamamlanmasına karşın, hayvana tecavüz suçuna yönelik cezai yaptırım konusunda daha titiz bir çalışma yürütüldüğü belirtiliyor. Bunun nedeni olarak ise düzenlemenin, aralarında husumet olan kişilerce "iftira" amaçlı kullanılmasının önlenmesi gösteriliyor ve "iki kişi arasında husumet varsa, birisi kalkıp, 'bu benim hayvanıma tecavüz etti' diye iftira atabilir ve bunun sonucunda kan davasına götürecek büyük kavgalar çıkabilir, bu ihbarlar nedeniyle davaların önü alınamaz" kaygısı dile getiriliyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bu düzenlemeyle ilgili dikkatli olunmasını isteyerek "İnsanlar arasında husumet çıkarmayacak bir formül bulunması" uyarısı yaptığına dikkat çekiliyor.

Son biçimi verilmemekle birlikte, hayvanlara tecavüz suçu kişiler tarafından şikayet edilebilecek. Bu konudaki şikayetlerin Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde kurulacak bir birime yapılması seçeneği üzerinde duruluyor.

Şikayetlerin, bakanlık bünyesindeki birimde ön değerlendirmeye tabi tutulduktan sonra dava açılmasına olanak tanınması, belli durumlarda savcıların da resen harekete geçmesinin yolunun açılması düşünülüyor.

Düzenlemede neler var?

Yasa teklifinde yer alması planlanan diğer bazı önemli düzenlemeler şöyle:

• Mevcut düzenlemede "mal, eşya" kapsamında değerlendirilen hayvanlar "canlı" olarak tanımlanıyor ve yaptırımlar da buna göre düzenleniyor.
• Mevcut yasadaki "süs hayvanları" ifadesi, yeni düzenlemede yer almayacak. Petshoplardan hayvan satışı yapılamayacak, bunun yerine hayvan edinmek isteyenler kataloglardan seçim yapabilecek.
• Hayvan neslini yok etme, öldürme, tecavüz, gibi her türlü kötü muamele, hayvanların dövüştürülmesi suçları TCK kapsamında hapis cezası ile cezalandırılabilecek. Bir hayvan neslini yok edecek şekilde avlananlara 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası öngörülüyor.
• Sokakta yaşayan hayvanların uyutulmasına son verilecek, bunun yerine üremelerinin engellenmesi için kısırlaştırma yoluna başvurulacak. Belediyelerin sorumluluklarının artırılarak, hayvanları korumaya yönelik kaynak ayırma yükümlülüğü getirilmesi planlanıyor. Bu konuda merkezi yönetim tarafından belediyelere kaynak aktarılması ve kısırlaştırma işleminden de sorumlu tutulması planlanıyor.
• Sahiplenilmiş hayvanların sokağa terk edilmesini engellemek için hayvanlara kimlik verilecek. Hayvanını sokağa terk edenlere ise para cezası verilecek. Bu kapsamda verilecek para cezasının 2 bin liradan az olmayacağı ifade ediliyor.
• Mevcut yasada da var olan il hayvan koruma kurulları daha işlevsel hale getirilecek. Hayvanları koruma konusundaki kararları alma, izleme görevi olan vali başkanlığındaki koruma kurulları 3 ayda bir toplanacak.