ABD’de maymunlar üzerinde yapılan bir deneyde araştırmacılar, bazı kalıtsal hastalıkların anneden bebeğe geçmesini önceden önlemeyi başardı.
Sonuçları Nature dergisinde yayımlanan deneyde, Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi’nden araştırmacılar, genetik olarak kusurlu yumurtadan bebeğin olması için gerekli genetik materyali sağlıklı bir yumurtaya aktardı. Böylece ikinci bir dişi maymun yardımıyla sağlıklı bir bebek dünyaya gelmiş oldu. Ancak uygulama, bebeğin ikinci bir anneden de bir miktar gen taşıması anlamına geliyor. Bu da etik tartışmalara neden oluyor.
Kusurlar mitokondride
Yöntem, kuşaklar boyu sürebilecek olan, ‘germ-line’ (eşey hücre öncülleri) denilen genetik değişikliği içeriyor. Genetik kusur, hücre çekirdeğindeki kromozomlarda değil, hücre içinde bulunan ‘mitokondri’ adı verilen yapıda bulunuyor.
Bu yapıda hücre için gerekli enerji üretiliyor. Mitokondriyal DNA, anneden çocuğa geçiyor. Her bir mitokondri yapısı 20 bin kadar insan geninin sadece 37’sini taşıyor.
Geri kalan DNA’lar hücrenin çekirdeğinde bulunuyor. Kusurlu mitokondriye sahip bir yumurta döllenirse dünyaya gelecek olan çocuk, içinde anemi, hipertansiyon, unutkanlık ve çeşitli nörolojik hastalıkların da olduğu çeşitli hastalıklardan birine sahip olabiliyor.
ABD’li araştırmacılar daha önce bu kusuru, çocuk bekleyen kadınların yumurtalarına, donörden sağlıklı mitokondri ekleyerek düzeltmeyi denemiş ancak bu çabalar doğum kusurlarıyla sonuçlanmıştı. Bunun sebebinin de mitokondrinin bir yumurtadan diğerine aktarılırken zarar görmesi olduğu düşünülüyor. Tedavi ABD’de yasaklanmış ancak hayvan deneylerinde güvenilir olduğu kabul ettirilince izin çıkmıştı.
İnsanlı deneylere hazırlar
Şimdi, yöntemi uygulayarak makak cinsi maymunlar Mito, Tracker, Spindler ve Spindy’nin dünyaya gelmesini sağlayan ekip tekniğin epilepsi, körlük ve kalp hastalıklarının önlenmesinde kullanılabileceği görüşünde. Ekibin başındaki Dr. Shoukhrat Mitalipov, insanlı deneylere iki-üç sene gibi kısa bir sürede geçebileceklerini belirtiyor.
Yöntemi eleştirenler bunun hibrid çocuklar dönemine bir adım anlamına geldiğini ve yaşamın kutsallığına zarar verdiğini savunurken, kimi uzmanlar da mitokondrinin insanın spesifik özelliklerini değiştirecek güçte olmadığı, bu nedenle de endişe edilmemesi gerektiği kanısında.
