Hülya Karabağlı
T24 / ANKARA
CHP’nin 24. yasama dönemine damgasını vuran "andiçme" boykotunun, "TBMM’nin anayasası" olarak bilinen İçtüzüğün ihlaline de neden olduğu yorumları yapıldı. İçtüzük'te "ilk toplantı ve and içme"yi düzenleyen 3. madde, "Bu birleşimde, önce milletvekillerinin and içme töreni yapılır. And içme töreninde bulunmayan milletvekilleri, katıldıkları ilk birleşimin başında and içerler” hükmünü taşıyor. İçtüzük ihlali iddiaları, CHP milletvekillerinin andiçme törenine katılmalarına rağmen kürsüde yemin etmemelerine dayandırıldı. CHP'lilerin bundan sonra Genel Kurul'a katılmaları durumunda başkanlık tarafından yemin etmeye davet edilmeleri gerektiğinin altı çizildi.
İçtüzük hükümlerinin ihlal edildiğine ilişkin yorumlar, ilk oturumu yöneten CHP'li Oktay Ekşi’yi de tartışmaya açtı. TBMM yetkilileri, Ekşi’nin, andiçmeyen ancak Genel Kurul salonuna giren milletvekillerine İçtüzük hatırlatması yapması gerektiğine dikkat çektiler. Ekşi’nin CHP sıralarına, “ Eğer törende bulunuyorsanız İçtüzük uyarınca andiçmek durumundasınız" demesi gerektiği savunuldu.
TBMM yetkilileri, TBMM Başkanlığı seçimlerini hatırlatarak yeni bir olası karmaşaya da şu ifadelerle dikkat çektiler.
"And içmeyen CHP ve BDP'liler eğer Genel Kurul'a gelirlerse, oturumu yöneten başkan derhal yemin etmeyen vekilleri kürsüye çağırarak yemin etmesini ister. Eğer bu yapılmazsa, milletvekillerinin çalışma düzenini bozdukları gerekçesiyle dışarı çıkarılması istenebilir. Bu girişim TBMM'yi karıştırabilir."
CHP ve BDP’nin yemin boykotu, bu tür eylemlere hazırlıksız olan TBMM’de yepyeni bir süreci başlatacak. CHP ve BDP destekli bağımsızlar, yemin etmedikleri için yasama faaliyetlerine katılamayacak. TBMM, and içme töreninin ardından 25. başkanını belirlemek için 5 gün ara verecek. Meclis Başkanı adayları belirlenecek ve daha sonraki 5 gün için de seçim yapılaca
Başkanlık için başvuru süresi 2 Temmuz Cumartesi gece yarısı saat 24.00’te bitecek. Partiler uzlaştığı takdirde seçimler 4 Temmuz Pazartesi günü yapılacak. CHP ve BDP destekli bağımsız milletvekilleri TBMM Başkanlığı seçiminde oy kullanamayacak.
Oylama gizli yapılacak
TBMM Başkanlığı için gizli yapılacak oylamaların ilk ikisinde üye tamsayısının (550) üçte iki, üçüncü oylamada da üye tamsayısının salt çoğunluğu (276) aranacak. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oyu alan iki aday arasında dördüncü oylama yapılacak. Dördüncü oylamada en fazla oy alan üye, başkan seçilmiş olacak
CHP ve BDP destekli bağımsızlar yemin etmedikleri için TBMM'deki hiçbir faaliyete katılamayacak. Genel Kurul çalışmaları doğrultusunda kürsüye çıkamayacak olan milletvekilleri, kanun teklifi, sözlü ve yazılı soru önergeleri veremeyecek, komisyon çalışmalarında yer alamayacak.
Bu çerçevede yemin etmeyen CHP ve BDP destekli bağımsız milletvekilleri, TBMM Başkanlığı seçiminde de oy kullanamayacak. TBMM yetkilileri, yemin etmeyen CHP ve BDP destekli bağımsızların başkanlık seçiminin yapıldığı oturuma girmesinin engellenemeyeceğini belirterek, "Yemin etmeyen CHP ve BDP'liler eğer Genel Kurul'a gelirlerse, oturumu yöneten başkan derhal yemin etmeyen vekilleri kürsüye çağırarak yemin etmesini ister. Eğer yemin etmeyeceklerse dışarı çıkarılmaları tartışması yaşanabilir. Ancak her koşulda yapılacak oylamada oy kullanamayacaklar" değerlendirmesinde bulundular.
Başkanlık Divanı ve komisyonlar
TBMM'de başkan seçiminden sonra Başkanlık Divanı oluşacak. CHP ve BDP destekli bağımsızların tavrı TBMM Başkanlık Divanı ile komisyonların oluşum sürecini de karıştırdı. BDP grup kuruncaya ve yemin edinceye kadar Başkanlık Divanı ve komisyonlarda temsil edilemeyecek, Genel Kurul faaliyetlerine katılamayacak.
AKPi, CHP ve MHP'nin ise grup oluşumlarını TBMM Başkanlığı'na bildirdikleri için Başkanlık Divanı ve komisyonlarda temsil edilmeleri gerekiyor. Ancak CHP yemin etmediği için Başkanlık Divanı ve komisyonlarda kendisine üyelik tahsis edilmesine rağmen faaliyetlere katılamayacak. CHP'nin üyelikleri yemin edinceye kadar boş kalacak. BDP de ileride grup kurar ve yemin ederse, Divanı ve komisyon üyelikleri yeniden hesaplanacak.
Anayasa, andiçmesine karşın özürsüz veya izinsiz bir ay içinde toplam 5 birleşime katılmayan milletvekilinin, milletvekilliğinin düşmesine Genel Kurul tarafından üye tamsayısının salt çoğunluğu (276) ile karar verilebileceğini belirtiyor. Ancak andiçmeyen milletvekilleri için ne yapılacağı konusunda Anayasa ve İçtüzük'te kesin bir hüküm bulunmuyor.
Sürecin uzaması durumunda TBMM Başkanlığı'nın TBMM Anayasa Komisyonu'ndan alacağı görüş doğrultusunda, Meclis faaliyetlerine katılmayan milletvekilleri hakkında milletvekilliğinin düşürülmesi veya başka bir işlem tesis etmeyerek yemin edilinceye kadar beklenilmesi yönünde içtihat oluşturabileceği de dile getirilen seçenekler arasında.
İçtüzüğün tartışılan maddesi
TBMM İçtüzüğü'nün "İlk toplantı ve andiçme" başlıklı 3. maddesi şöyle:
"Milletvekili genel seçimi kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu kanallarında ilânını takip eden beşinci gün saat 15.00’te Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu çağrısız olarak toplanır. Bu birleşimde, önce milletvekillerinin andiçme töreni yapılır. Andiçme töreninde bulunmayan milletvekilleri, katıldıkları ilk birleşimin başında andiçerler."
