Ertuğrul Özkök: Türkiye’de devlet medyası dönemini kapatan selfie

18 Ekim 2023…

İstanbul’da Galataport’un biraz ilerisinde yeni açılan Peninsula Oteli…

Gördüğünüz bu selfie o gün işte orada çekiliyor.

Selfie’deki iki kişiden birini mutlakta çok iyi tanıyorsunuz.

Fatih Altaylı…

Öteki kişiyi ise muhtemelen tanımıyorsunuz ama yaptığı işi dünyada bilmeyen insan yok.

Youtube Başkan Yardımcısı İstanbul’a kimi görmeye geldi?

Adı Pedro Pina…

Youtube’un Vice President’i…

Yani Başkan Yardımcısı…

Ekim ayında sessizce Türkiye’ye geldi ve bazı görüşmeler yaptı. Bazı YouTube içerik sağlayıcıları ile bir araya geldi.

Medyaya pek yansımayan bu görüşmeler, aslında Türkiye’de yeni medyanın doğuşunu haber veriyordu.

Youtube Başkan Yardımcısı Türkiye’ye geçen yaz sonundan itibaren Google ve YouTube çevrelerinde özel izlemeye alınan bir Türk yayıncısı ile görüşmekti.

Pina’nın geliş amacı Fatih Altaylı ile özel bir görüşme yapmaktı ve bu görüşme 18 Ekim günü Peninsula Otel’de yapıldı.

Bu konuları yakından izleyen bir gazeteci olarak şunu söyleyebilirim.

Bu görüşme ve bu selfie, Türkiye medyasında yeni bir dönemin başlangıcıdır.

28 Mayıs günü sandıklar kapanırken başlayan olay

Şimdi biraz geriye, 28 Mayıs gününe dönüyorum.

Seçimde oy verme işlemi tamamlanmış ve ilk sonuçlar gelmeye başlamış.

O gün HaberTürk televizyonunda ve internet sitesinde bir deprem oluyor.

HaberTürk’ün taşıyıcı ismi ve starı Fatih Altaylı’nın şirketle ilişkisi kesiliyor.

Yani HaberTürk, en çok okunan, en çok seyredilen starını resmen “kovuyor…”

(Kovuyor kelimesini hiç sevmem ama Amerikan dilindeki “fire” fiilinin karşılığı olarak kullandım.)

Altaylı daha o gece hayatının belki de en önemli kararını alacak ve 5 yıl önce kurduğu ancak aktive etmediği Youtube kanalını açacaktı.

Seçimden 15 gün sonra ilk yayında gelen şaşırtıcı rakam

Altaylı HaberTürk’ten ayrıldıktan sonra ilk YouTube yayınını 12 Haziran 2023 günü yaptı.

Yani kovulduktan 15 gün sonra…

O günkü ilk yayını 958 bin 995 kere görüntülendi.

Muazzam bir çıkıştı bu…

Kanal iki ay gibi çok kısa zamanda öylesine bir popülerlik kazanacaktı ki, işte bu başarı Youtube’un Başkan Yardımcısını İstanbul’a getirmişti.

O gün Peninsula Otel’de Altaylı’ya söylediği şu sözler yeni medya döneminin de işareti olacaktı:

“Siz benim Youtube algımı değiştirdiniz…”

İnanılmaz rakamlar geliyor: Çeşitli programlarda 300 milyon görüntülenme

Neydi bu cümlenin arkasındaki gerçek?

Altaylı’nın kanalı tekil kullanıcı sayısında tüm mecralardan daha yüksek bir erişime sahip oldu.

Bunun rakamsal karşılığı şuydu:

4.5 milyon tekil kullanıcı…

Yaptığı programlar ayda yaklaşık 300 milyondan kez farklı mecralarda izleyici karşısına çıkıyordu.

En önemlisi de uzun bir program olmasına karşılık izleyicinin kalma süresiydi.

Gelen seyircinin yüzde 65’i bir saatlik program boyunca kanalda kalıyordu.

Yurt dışı izlenmede, Türk dizilerinden sonra en yüksek süre Fatih Altaylı’nın programlarındaydı…

Ziyaretin asıl nedeni Tucker Carlson olayı mı?

Ama YouTube’u İstanbul’a getiren asıl neden, burada yeni bir “Tucker Carlson” modelinin geliştiğini görmeleriydi.

Tucker Carlson, ABD’de Fox’un Trump destekçisi aşırı militan programcısıydı.

Biden seçimi kazandıktan sonra Fox TV’den kovulmuş ve o da kendi kanalını kurmuştu.

Bu medyası ile muazzam izlenilirliklere ulaşmıştı.

Fatih Altaylı olayı da buna benziyordu.

İşinden atılan, iktidarın baskısı sonucu işini kaybeden medya starlarının yarattığı yepyeni bir medya…

Economist buna “One Man Broadcasting”, yani “Tek Kişilik Yayıncı” diyor.

Siyaset alanında mega Influencer’ların doğuşu

Youtube’a göre Fatih Altaylı ve Carlson Tucker gibi “yeni medya starları” sadece haberciliğin değil, aynı zamanda “Influencer” kavramını da değiştiriyordu.

Bu iki model “Mega Influencer” dönemini de açıyordu.

Bu türden ABD’de 20’ye yakın yayıncı vardı.

Avrupa’dakilerin sayısı ise 2’ydi.

Türkiye’de ise Fatih Altaylı’yı bu kategoriye sokuyorlardı.

Yani “mega kanaat önderleri” dönemi…

“Devlet medyasının” asla ulaşamayacağı sayılarla ifade edilebilecek bir “Bağımsız Yeni Medya” dönemi açılıyordu.

Üstelik bu gelişme Fatih Altaylı’nın kanalından ibaret değildi. 

Cüneyt Özdemir: Yeni medya ekosisteminin doğuşu

Türkiye’de bu yolu açan ilk yayıncı Cünreyt Özdemir’di…

Başlangıçta sadece bir YouTube kanalı olarak başlayan Özdemir, aradan geçen süre içinde bunu tam anlamıyla bir “yeni medya ekosistemi” haline geldi.

Yani, iktidar şemsiyesi altına giren klasik devlet medyasına alternatif bir medya haline dönüştü.

Ortaya çıkan bu yeni sisteme artık sadece “medya” demek yetmiyor.

Bu yeni bir oluşum ve onu açıklayan kavram “yeni medya ekosistemi…”

Şimdi biraz Cüneyt Özdemir’in yepyeni bir yaratıcılıkla kurduğu bu ekosistemin rakamsal portresine girelim.

YouTube, X, Facebook, Instagram ve TikTok

(*) YouTube kanalının 1.5 milyon takipçisi var.

(*) YouTube’daki günlük yayınları ortalama 150-200 bin izlenme görüyor.

(*) Bu yayınlar aylık ortalama 10-15 milyon izlenme alıyor.

(*) ‘X’ yani eski Twitter’da 7.5 milyon takipçisi bulunuyor.

(*) Facebook’ta ise 712 bin takipçisi var.

(*) TikTok’taki takipçisi sayısı 252 bin.

(*) Instagram’da ise 685 bin kişi.

(*) Bu arada bir Türk streaming platformu olan Gain’de belgeseller yayınlanıyor.

Soylu ve Albayrak’ın istifa ettiği gece neler yaşandı?

Peki bu kanalların siyasi haber açısından anlamı ne?

Şöyle diyeyim;

Son seçim yayınını 7.5 milyon kişi izlemiş.

İki örnek daha vereyim.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Hazine Bakanı Berat Albayrak’ın istifa ettikleri gece özel bir yayın açtılar.

Gece 12’de başlayan bu yayını sabah 03’e kadar 60 bin kişi sürekli izledi.

Devlet medyası artık gazetelerinin tirajlarını açıklamıyor.

Onların o günlerde değerlendiremedikleri, belki de görmek istemedikleri çok önemli bir tehlike işareti vardı.

Bu işaret ABD’de bir mahkeme salonundan gelmişti.

Cüneyt Özdemir ve ekibi

Sarraf’ın mahkeme salonundan gelen ilk tehlike işareti

Cüneyt Özdemir’in YouTube kanalı 10 yıl önce faaliyete geçti.

Ama bu kanal asıl patlamasını çok özel bir olayda yaptı.

Cüneyt Özdemir, elinde bir mikrofonla, Rıza Sarraf’ın ABD’deki yargılanmasını, mahkeme, salondan canlı yayınla saatlerce anlatmaya başlamıştı.

Bir tek yayıncı, devletin medyasının sahip olduğu haber televizyonlarının en büyük silahını elinden alıyordu.

Bitiş’in startı o gün orada verilmişti.

Elif Dürüst’ün sanat programının verdiği mesaj

Klasik devlet medyası için ikinci bir tehlike daha vardı.

Gerek Fatih Altaylı gerek Cüneyt Özdemir sadece bir YouTuber değil.

Her ikisi de hızla kurumsallaşma ve yeni yaratıcı modellerle 21’inci yüzyıl izleyicisinin mümkün olan her platformda karşısına çıkmaya hazırlanıyordu.

Cüneyt Özdemir’in yarattığı model artık bir YouTube kanalı değil, bir tür “Streaming Platform” haline gelmişti.

Yani haber medyacılığının Netflix’i gibi olmuştu…

Onun platformunda Elif Dürüst’ün başlattığı sanat söyleşileri, bir anda 200 bin görüntülenmeye ulaşmaya başlamıştı.

Herkesin gözünün önünden sıfırdan bir alt medya doğmuştu.

Ve en yeni ve gizli gelişme: Türkiye’de gazetecisiz ilk haber platformu başladı 

Bu arada, şu ana kadar gizli tutulan veya çoğu insanın fark edemediği bir gelişmeyi de haber vereyim.

Cüneyt Özdemir, tamamen AI, yani yapay zekâ ile çalışan bir modeli kullanmaya başladı.

“dipnot.tv” adlı bu yeni model 6 ay önce tamamen Türk yazılımcılarından kurulu bir grup tarafından gerçekleştirildi.

Bu sistemde hiçbir muhabir, editör çalışmıyor. Sadece bir editör var ve onun da görevi haberlere onay vermek.

Bu yeni sistem yakında bütün dillerde hizmete açılacak.

Türkiye’de yeni medyanın doğuşu Fatih Altaylı ve Cüneyt Özdemir’den ibaret değil.

Bu iki “mega” sistemin yanında, daha küçük ama son derece etkili başka mecralar da çoğalıyor.

Biraz o dünyaya da girelim.

Statta yumruk gecesi saat 01.20’de başlayan bir program

11 Aralık 2023 gecesi Türk spor tarihinin en feci olaylarından biri yaşandı.

Ankaragücü takımının başkanı 1-1 biten maçın sonunda sahaya girerek hakemi yumrukladı ve sonra tekmelemeye başladı.

O gece yeni medya açısından da ilginç bir olay yaşandı.

Saat 01.20’de tek kişilik bir medya canlı yayına girdi.

Özlem Gürses’in YouTube kanalıydı bu ve evinin bir odasından yayın yapıyordu.

Programı 2 konukla saat 2.40’a kadar sürdürdü.

Programı anlık olarak 3 bin kişi izliyordu.

Yani paralel bir bağımsız kanal, devlet medyasının dokunulmazlarına dokunuyordu.

Özlem Gürses

Özlem Gürses sabah 0.30’da Hatay’a uçuyor

Gürses sabah 05.30’da oradan çıktı ve sabah deprem bölgesinde Hatay’a giderek oradan 2 saat boyunca yayın yaptı.

Bütün yayında kullandığı tek araç elindeki cep telefonuydu.

O yayın 300 bin kişi tarafından izlendi.

Bu dinamizm, Özlem Gürses’i Türkiye’de “tek kişilik medyanın” en başarılı örneklerinden biri haline getiriyor.

(*) YouTube kanalının 465 bin takipçisi var.

(*) X’teki takipçi sayısı 790 bin.

(*) TikTok’ta 73 bin kişi takip ediyor. Oradan yaptığı yayınlar 1 milyondan fazla beğeni alıyor.

(*) Bu arada bir haber Podcast’i var ve bu da Türkiye’nin en çok dinlenilen podcastiydi.

Bölüm başına sadece Spotify’da 10 bin kişi tarafından dinleniyordu. (Ne yazık ki sponsor bulunamadığı için kapandı)

Gürses’in kanalı 3.5 yıldır yayında ve şu son zamana kadar sadece bir yardımcısı vardı. Şu an sayısı 2’e çıktı.

Özlem Gürses

159 milyon görüntülenme alan tek kişilik medya

Bu alanda Özlem Gürses de tek değil…

Çok başarılı bir başka YouTube yayını da Nevşin Mengü…

YouTube’da takipçi sayısı 574 bini buldu.

159 milyon görüntülenme almış…

En yüksek video izlenmesi günde 330 bin.

En yüksek canlı yayın izlenmesi 560 bin.

Gördüğünüz gibi bu kanallar bireysel dinamizmi ile haber kanallarının “Canlı yayın” silahını da elinden alıyor artık.

Haberin nabzı onların kanallarında atıyor çünkü.

Yetmiş altı yaşındaki liberal sosyalistin Akyaka’daki odası

Bir başka örnek Memduh Bayraktaroğlu.

Yetmiş altı yaşında ve bundan 4 yıl öncesine kadar Muğla’nın Akyaka beldesinde bir apartman dairesinde, eşiyle birlikte bir yalnızlık içinde oturuyordu.

Oradan tek başına bir cep telefonu ile başlattığı YouTube yayınların bugün 327 bin takipçisi var.

Bugüne kadar 4700 YouTube video yayını yapmış.

Her videosu ortalama 20 dakika izleniyor.

Kasım ayında 1.5 milyon kere izlenmiş.

Memduh Bayraktaroğlu

Fransa’da 250 bin üzerine büyük Influencer deniyor

Bir karşılaştırma için size geçenlerde Fransız medyasında okuduğum bir rakamı vereyim.

Fransa’da 250 binden fazla takipçisi olan YouTuber’lara “Influencer” deniyor.

Devlet medyası giderek daha statikleşip, daha klasikleşirken bu mecralarda müthiş bir bireysel dinamizm ve motivasyon var.

Üstelik bu saydıklarım sadece “one man/woman media” örnekleri.

 NASA olaylarını NASA’dan çok izleten Türk YouTuber’ı

Yeni medya bundan ibaret değil.

Bugünkü konum Economist dergisinin ortaya attığı “tek kişilik yayıncılık” olduğu için sadece oradaki son gelişmeleri anlattım.

Buna 15 yıla yakın zamandır habercilik yapan, T24, Oda TV, 10 Haber gibi çok başarılı bağımsız internet haber sitelerini de eklerseniz, medya okyanusunun kutuplarındaki buzdağlarının deniz altında kalan kısımlarını gözünüzde daha kolay canlandırabilirsiniz.

Önümüzdeki günlerde bağımsız internet haber ekosisteminin arka odasına da gireceğim ve oradaki devasa rakamları da göreceksiniz.

Yayıncılıkta kantitatif bir devrim yaşanıyor.

Bunlara her yanı milyonlar tarafından izlenen “Babala TV”, her yayını 500 binlere varan rakamlarla izlenen “FluTV” gibi yayınları da ekleyin.

Bilimsel konuları harika biçimde popülarize ederek 6 milyon gibi inanılmaz bir takipçi sayısına ulaşan Barış Özcan gibi YoTuber’ları eklerseniz bu yeni eko/siyasal/sosyal/kültürel sistemin boyutlarını daha iyi anlayabilirsiniz.

Fatih Terim fonu devlet medyasına son çiviyi çaktı

Economist dergisi bu haftaki kapağını yeni medyaya ayırdı.

Başlığı şuydu:

“The Media and the Messsage…”

Yani “Medya ve Mesaj…”

MacLuhan’ın 1960’lı yıllarda icat ettiği “media” kelimesi, belki de 55 yıl sonra onun verdiği gerçek anlama geliyor.

MacLuhan “medya mesajdır” demişti.

Türkiye’de yükselen yeni medya da kendi mesajını şimdiden Türk siyasal, sosyal ve kültürel tarihine yazmaya başladı.

Fatih Altaylı’nın programına çıkmak isteyen siyasetçi sayısı devlet medyasının haber kanallarını solladı.

Geçen ay patlayan Fatih Terim Fonu olayı, “tek kişilik yeni medyanın” devlet medyası haberciliğini tarihe karıştırmasının Miladı oldu.

Tucker Carlson ve Fatih Altaylı’dan ders çıkarmak

İktidar tarafından gelen sinyallere ve fısıltılarda bakarsak, iktidar da kendi yarattığı “devlet medyasının” çaresizliğini anlamaya başladı.

Ancak merkez medyayı ortadan kaldırırken yaptığı yanlışlığın aynısını yapacakmış gibi bir havaları var.

Kendine ait bir “tek kişilik medya” yaratamayınca görev “iktidar finansmanlı trollere” bırakılıyor.

Ne var ki o troller devletin artık iyice çaresiz hale gelen eski merkez medyasının güvenilirliğini  da daha aşağı çekmekten başka bir işe yaramıyor.

O durumda geriye en bilindik ve en ilkel yöntem kalıyor.

Tek kişilik medyaları terörize etmek veya sindirmek.

Tucker Carlson ve Fatih Altaylı örnekleri bunun çok zor olduğunu şimdiden ispat ediyor.

İş dünyasının 70 plus patronları Tucker Carlson’dan ders aldı mı?

Gelelim son soruya…

İş aleminin klasik 70’Plus patronları “tek kişilik yeni medyayı” okuyabiliyor mu?

Hayır şirketlerini hâlâ kağıt üzerinde göremezlerse yok sanıyorlar kendilerini.

Ya kendisini “hep ilerde” gören reklamcılar, PR şirketleri anlıyor mu?

Hayır…

Genç bazı medya planlamacılarını bir kenara bırakırsanız; Kamu Ortaklığı Fonu’ndaki kaynakları devlet medyasında, Ankara’dan kendilerine gösterilen yerlere yerleştirmekten başka yaratıcı çalışmaları yok.

Çoğu hâlâ eski klasik kurumsallaşmış medyanın etkisinden kurtulmuş değil.

Bir tarafta devlet uçağındaki toplu fotoğraf bir tarafta vesikalıklar

Onlara tavsiyem şu.

Bugün yayınladığım selfie fotoğrafına çok yakından bakmaları.

Türkiye’nin gerçek nabzı artık, siyasetçi uçaklarından gelen toplu fotoğraflarda değil, bu vesikalık selfie'lerde atıyor.