Küçük Güzel Şeyler Dükkânı
Ertuğrul Özkök
Önümüzdeki cuma, yani 11 Ağustos günü bütün dünya, belki de son iki yüzyılının en önemli olaylarından birinin 50’nci yılını kutlayacak.
Hip Hop müziğin 50’nci yılı…
Yani sokakta rap diye bildiğimiz müziğin…
11 Ağustos 1983 Bronx’da bir apartman dairesi
Her şey 11 Ağustos 1973 günü New York şehrinin Bronx bölgesinde bir apartman dairesinde başladı.
O gün Cindy Campbell isimli bir öğrenci velisi, erkek kardeşinden, okula yardım için bir parti düzenlemesini istedi.
Kardeşinin adı Clive’dı…
Ama Amerika ve dünya o çocuğu, o günden sonra “DJ Kool Herc” olarak tanıyacaktı.
O gün orada, bir apartman dairesinde verilen parti, dünyada sadece bir müzik tarzının değil, yepyeni bir olayın başlangıcı olacaktı.
Hip Hop müziği ve kültürünün…
Çift turntable’ın doğuşu
O gün ilk defa çift “turntable’lı” (plak çalar) müzik çalındı sahnede.
Bugünkü anlamıyla DJ kültürü ve mesleği o gün doğdu.
Şimdi Amerika ve bütün dünya bu olayın 50’nci yılını çok büyük organizasyonlarla kutlamaya hazırlanıyor.
Dünyada hiçbir müzik ve kültür olayı Hip Hop kadar büyük bir etki yaratmadı.
Beatles mı daha uzun ve önemli, Hip Hop müzik mi?
Beatles diyenleriniz çıkabilir… Rock’n Roll veya Punk diyenleriniz olabilir.
Hayır, bunların hiçbiri Hip Hop kadar dünyanın genç kılcal damarlarına nüfus etmedi.
Bugün Lakers veya Warriers basketbolcularının, Fenerbahçe, Efes takımlarının oyuncularının şort ve tişörtleri tamamen Hip Hop kültürünün eseridir.
Türkler niye çok iyi break dans yapardı?
1973 devrimi, dünyadaki ilk büyük etkilerinden birini “Break Dance” olarak yaptı.
Break Dance’ın ihraç edildiği ilk büyük ülke ise Almanya oldu.
Ve Break Dance ile birlikte Almanya’daki ikinci nesil Türk çocukları da kültürel alanda sahneye çıktı.
80’lerin başında “Elveda Başkaldırı” adlı kitabımın en önemli bölümlerinden biri “Break Dance’ını en iyi Türkler mi Yapar…” başlığını taşıyordu.
Bu hareket aynı zamanda bugün Almanya’daki çok güçlü Türk Hip Hop neslinin de başlangıcıydı.
Zülfü Livaneli’nin kültür kitabında niye Hip Hop yok
Hip Hop, belki bu yazıyı okuyanların çok azının kültür dünyasında yer bulabilmiş bir müzik tarzı.
Çünkü Hip Hop, müzikte önceki Beat ve Rock kültürü ile radikal bir paradigma değişimi anlamına geliyor.
O nedenle eski müziğin ağır topları Hip Hop’a nedense ısınamadı.
Mesela Zülfü Livaneli gibi bir müzik bilgininin kültürle ilgili kitabında tek kelime Hip Hop müzik yoktu.
Oysa o kitabın yazıldığı tarihte, Ezhel gibi Türk Hip Hop’çuların şarkılarının müzik platformlarında dinlenme sayıları 100 milyon sınırını geçmeye başlamıştı.
Listelerdeki ilk 60 şarkının 30’u Hip Hop
Hip Hop bir önceki dönemin bütün isyankâr kültür kalıplarını kırdı, 60’ların devrimci sayılabilecek müziğini ve müzisyenlerini bir gecede “Müesses Nizam”ın bekçileri hâline çevirdi.
Bugün Spotify, Apple Music, Deezer gibi müzik platformlarının her hafta güncellediği “Türkiye’de En çok dinlenen 50 şarkı” listelerine bakarsanız ne dediğimi daha iyi anlayabilirsiniz.
Keza Yunanistan ile İtalya’nın ilk 50 listeleri de size aynı şeyi söyleyecektir.
İlk 60 şarkının en az 30’u hatta daha fazlası Hip Hop türü bir şarkıdır.
25 saatlik elektrik kesintisinden doğan müzik
Hip Hop, kökleri en az Blues ve Caz kadar güçlü bir müzik olayıdır.
Kökeninde göçmenlik vardı.
Blues ve Caz köleliğin getirdiği müzikti. Hip Hop ise hayat şartlarından doğan zorunlu bir göçün ürünü.
1950’li yıllarda Porto Rico ve Jamaica’dan Amerika’ya çok güçlü bir göç hareketi yaşandı.
Bu insanlar Bronx’a yerleşti.
Hip Hop’un orada doğması bir tesadüf değildi yani.
Hip Hop ikinci ve asıl büyük dalgasını, 1977 yılında yakalayacaktı.
Elektronik mağazalarından yağmalanan aletler nerede bulundu?
O yıl New York eyaletinde 25 saat süren bir elektrik kesintisi olayı yaşandı.
Bir Türk için son derece normal bir şey, Amerika için tam bir kâbus ve kaosa neden oldu.
En çok yağmalanan yerlerin başında elektronik aletleri satan mağazalar vardı.
Kentin özellikle siyah ve Afrikalı yoksul çocukları girdikleri mağazalardan amplifikatör, hoparlör ve turntable’ları yağmaladı.
İşte bu aletlerle bir anda Bronx sokaklarında düzenlenen partiler ortaya çıktı.
Çift Turntable’la 33 devirli plağın üzerinde yapılan ileri geri, yavaşlatma hızlandırma hareketleri, bugünkü anlamıyla Hip Hop’un ortaya çıkmasına yol açtı.
Rapçiler Adidas’ın beyaz sneaker’ını keşfediyor
Hip Hop, Bronx’dan; Brooklyn, Queens, Manhattan ve Staten Island’a, oradan da Batı sahiline atladı.
Böylece Hip Hop, aynı zamanda çeteleşmenin sosyolojik temellerini oluşturmaya başladı.
Adidas’ın beyaz sneaker’ları bugünkü şöhretini Bronx’lu Hip Hopçuların onu meşhur etmesine borçlular.
İstanbul varoşlarını, Rio favellasına bağlayan ortak dil
Bugün “Street Fashion” denilen sokak giyimi Hip Hop’tan doğdu.
Ve en önemlisi Hip Hop kendi dilini yarattı.
Yarattığı kelimeler, var olan günlük dili bozarak yeni kelimeler haline getirmesi, el ve beden dili bugün Hindistan’dan İstanbul varoşlarına, Rio de Janeiro favellallarından Mogadişu’nun arka sokaklarına kadar yayıldı.
O nedenle, bir hip hopçu başka bir hip hopçuyu iki parmağından ve yürüyüşünden tanır.
Saçının kesim tarzı, metal aksesuar, diz altına uzanan şortlar ve…
Tabii ki Hoodie…
Hip hopçunun üniformasıdır bunlar…
Bu dil belki de dünyanın en evrensel dili haline geldi.
Böbürlenme padişahım senden uzun ‘Ghali’ ve şarkısı ‘Bayna’ var
Hip Hop belki de tarih boyunca en uzun süreli müzik ve kültür olayı haline geldi.
Bir düşünün, Cumhuriyet’in en uzun süre iktidarda kalan siyasetçisi Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iktidar süresi 20 yıl.
Osmanlı’nın en uzun süreli padişahı Süleyman 46, Abdülhamid 33 yıl tahtta kaldı.
Hip Hop’un egemenlik ömrü ise şimdilik 50 yıl.
Ve müzik olarak etkisi her yıl daha da derinleşerek devam ediyor.
Yani “Böbürlenme Padişahım senden uzun Hip Hop var” desek yalan olmaz.
Ya Türk Hip Hopçuları?
Ezhel, Ben Fero, Uzi, Cakal, Sagopa Kajmer, Patron, Tahribad-ı İsyan, Ceza şimdiden Türk müzik tarihinin en çok dinlenilen sanatçıları hâline geldiler.
Bugün İtalyan halkının, Akdeniz’de boğulan göçmenlerin dramına kulak vermesini, Tunus göçmeni bir ailenin çocuğu olan Ghali sağlıyor.
Girin Spotify’a onun “Bayna” adlı şarkısını dinleyin, ne demek istediğimi çok iyi anlayacaksınız.
Niye iktidar yalakası ‘yandaş Hip Hop’ tutmuyor?
Bugün her mahallede, her apartman dairesinde bir çocuk müziğin bu en isyankâr, en başına buyruk hâlini kolayca kendi şarkısı hâline getirebiliyor.
Önceden kaydedilmiş hazır ritimler üzerine okunan isyankâr şiirler Amerika’nın, Hindistan’ın, Rusya’nın, Afrika’nın, Türkiye’nin varoş sıkıntılarını, evlerde çekilen yoksulluğun gurultusunu, Rap şarkıları hâline getiriyor.
İşte o nedenle iktidara yakın “Yandaş Hip Hop” yaratılamıyor.
Çünkü Hip Hop ebedi bir itirazın müziği artık.
Gerçek bir sıkıntı lazım onun için.
Yeraltında en yaygın mantar ise, yer üstünde Hip Hop var artık
Evet her şey bundan 50 yıl önce, 11 Ağustos 1973 günü bir apartman dairesinde başladı ve bugüne geldi.
Tabiatın yeraltında en yaygın canlı sistemi mantarlar ise…
Kenar mahalle yeraltı ve üstünün canlı sistemi de artık Hip Hop…
İyi ki doğdun Hip Hop…
Ve çok yaşa…
* Ertuğrul Özkök’ün "Küçük Güzel Şeyler Dükkânı" başlığıyla "Newsletter" formatında paylaştığı yazı.
