Gündem Çocuk Derneği, Van’ın Erciş ilçesinde meydana gelen depreminin üçüncü yılına ilişkin raporunu çıkardı.
Van’da sosyal ve ekonomik alanda zorlukları gündeme taşıyan rapora göre, TOKİ konutlarının tamamıyla şehrin dinamiklerinin dışlanarak yapılmasından dolayı büyük bir durgunluk yaşanıyor. Ekonomik hareketliliği yıl içerisinde İranlı turistler sağlıyor.
Az sayıda da olsa konteynerde yaşam sürüyor. Ancak, çocukların psikolojisi bozuk. Gürültü nedeniyle ders çalışamamaktan yakınan çocuklardan 14 yaşındaki N, “Arkadaşlarım evlerinden bahsederken ben susuyorum. Konteynerde TV sesinden ders çalışamıyorum” diyor. Raporda, TOKİ konutlarıyla yerel basına da yansıyan şikâyetler dikkat çekiyor.
Erciş TOKİ konutlarında mutfak dolabının düşmesi sonucu 5 aylık olan Tuana’nın ölümüne dikkat çekilen raporda, “TOKİ konutlarının dayanıklı olmadığı kimi TOKİ konutlarının çabuk yıprandığı ve depremzedelerin TOKİ konutlarından barınmaktan korktuğu yerel basına da yansımıştır. TOKİ’de oturan sakinlerin çoğu zaman yapılarda kullanılan malzemelerin kalitesiz olduğundan şikâyet ettiği görülmüştür” dendi.
Gündem Çocuk: Van’da deprem sürüyor
Gündem Çocuk’un Erciş’te depremin üzerinden üç yıl geçmesine rağmen halledilemeyen sorunları incelediği raporu şöyle:
“Van Erciş’te 23 Ekim 2011 ve 9 Kasım 2011’de yaşanan ve resmi kayıtlara göre 644 kişinin ölümüne ve binlerce kişinin yaralanmasına neden olan depremlerin üzerinden üç yıl geçti. Ancak depremlerin üzerinden 3 yıl geçmiş olmasına ve yapılan kimi çalışmalara rağmen birçok sorun devam ediyor ve bu süreçten en çok çocuklar etkileniyor” dedi.
Deprem sonrası ağır hasarlı olduğu ve yıkılması gerektiği belirtilen 72 bin 242 yapıdan sadece 20 bin 500 yapı yıkılmış geriye kalan 51 bin 750 yapı ise halen yıkılmayı beklemektedir. Van’da depreminin 3 yılına rağmen çoğu aile, ağır ve orta hasarlı evlerde barınmaya devam etmektedir
Depremin yarattığı ekonomik sorunların çözümü için etkili bir ekonomik plan uygulanmadığı, esnafların aldıkları kredileri ödemekte zorlandığı ve kimi zaman ödeyemediği, dar gelirli olduğu için işe alınan 7 bin 286 kişinin durumlarında herhangi bir gelişme olmamasına ve başka bir geçim kaynakları bulunmamasına rağmen işten çıkarıldığı görülmektedir. Buna ek olarak Milli Eğitim Bakanlığında yıllarca taşeron şirketler aracılığıyla çalışan 304 personelin de işine son verilmiştir.
Deprem sonrası imar planın oluşturulması 2 yıl içerisinde mümkün olabilmiş ve yapılan imar planın şehrin yapısından ziyade rant odaklı olduğuna dair iddialar sürekli dillendirilmiştir. Halen son halini almayan imar planı ve deprem sonrası oluşan ekonomik sorunlar nedeniyle şehrin en büyük ekonomik gücü olan inşaat ve emlak sektörünün iş yapamaz durumda olduğu görülmektedir.
Depremin travmatik sonuçlarına karşın depremzedelere bu amaçla sunulan psiko-sosyal destek hizmeti bulunmamaktadır. Bütün bu yaşananlar çocukları derinden etkilemekte buna karşın çocuklara herhangi bir destek sunulmamaktadır. Ayrıca özellikle konteyner kentlerde eğitime erişim ve süreklilik konusunda da sorunlar yaşanmaktadır.
Konteyner psikolojisi
“Konteynerde 9 kişi kalıyoruz” (E., Anadolu K.K.12 yaşında, 7.sınıf öğrencisi)
“10 Kasımda elektrikler kesilecek dendi. Elektrikler kesilecek mi? Biliyor musunuz” (Anadolu Konteyner Kentinde barınmaya devam eden bir anne)
“Sürekli hasta oluyorum. Buradaki koşullar iyi değil, belediye haftada bir çöpleri topluyor, konteyner küçük ve havasız, hep enfeksiyon kapıyorum. Daha dün taburcu oldum”. (Ş., KOAH hastası, Tahirpaşa KK)
“Deprem zamanı kiracı olduğumu kanıtlayamadım. Ev sahibi benim yerime oğlunu kiracı gösterdi.” (Tahirpaşa KK)
“Evleri icralık olduğu için iki aile konteynerde kalıyor”. (Tahirpaşa KK)
“Oksijen makinası almamız gerekti. SGK 500 TL fark istedi. Parayı verecek durumumuz yoktu. Ölen birinin makinasını eski su haznesini yenisiyle değiştiremeden aldık”. (A., Tahirpaşa KK)
“Servis parası ödeyemediğim için liseye giden kızımı başarı düzeyi iyi olan Özden Adalı Anadolu Lisesinden alıp konteynerimize yakın Vali Haydar Bey Lisesine kaydettim”. (A., Tahirpaşa KK)
“7 çocuğumla beraber buradayım” (S., Tahirpaşa Konteyner Kentinde barınmaya devam eden bir anne)
“Konteynerde kalmak istemiyorum. Ders çalışamıyorum. Çok ses var”. (G., 12 yaşında, Tahirpaşa KK)
“Kimse bizi düşünmüyor. Okulumdan oldum 409 puanlı okulumdan olup 300 puanlı okula gidiyorum”. (N. 17 yaşında, Lise 2 öğrencisi)
“Servis parası verecek durumumuz yok. Para olduğunda okula otobüsle gidiyorum, para olmadığındaysa okula gitmiyorum. Okul akşamları geç dağılıyor, korkuyorum. Arkadaşlarım evlerinden bahsederken ben susuyorum. Konteynerde TV sesinden ders çalışamıyorum. (N., 14 yaşında)
‘Öncelikli öneriler’
- Ekonomik sebeplerden dolayı eğitimi aksayan çocukların tespit edilmesi ve desteklenmesi,
- Yaşanan ekonomik sorunlar için uzun süreli yerel kalkınma planlarının geliştirilmesi,
- Konteynerde barınmaya devam eden ve hasarlı evlerde barınan aileler için ailelerin ekonomik durumlarına uygun barınma imkanlarının geliştirilmesi,
- Valiliğin talep ettiği fakat halen hakkında herhangi bir gelişme olmayan 2500 sosyal konutun yapılarak adil bir şekilde hak sahiplerine verilmesi,
- Depremden kaynaklı psiko-sosyal sorunların çözümü için özellikle çocuklara yönelik sistemli psiko-sosyal programların yürütülmesi,
- Van Koordinasyon Kurulu gibi sivil oluşumların konuyu takip etmesi, taleplerin gerçekleştirilmesi için baskı gücünün oluşturulması,
- TOKİ konutlarıyla ilgili sorunların çözülmesi ve TOKİ konut ödemelerinin dar gelirli aileler için ekonomik durumuna uygun olarak yeniden belirlenmesi.
