Enerji üretiminde kömürün payı gelişmiş ülkelerde giderek azalırken, ekonomik krizdeki Türkiye’de artıyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) verilerine göre, Ekim 2018’de toplam elektrik üretimi içinde ithal kömürün payı yüzde 24.89’a, linyitin payı yüzde 17.23’e yükseldi.
Konutlarda doğalgaz tüketimi yüzde 19 gerilerken, 2 milyon aileye 2.2 milyon ton kömür dağıtıldı. Kalitesiz kömür kaynaklı çevre kirliliği şikâyetleri arttı. Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Başkanı Meryem Kayran, kış aylarında dar gelirli ailelere yapılan kömür yardımlarının hava kalitesinde ciddi bir düşüşe neden olduğunu belirtti.
Cumhuriyet'ten Emre Deveci'nin haberine göre geçen senenin aynı döneminde ithal kömürün payı yüzde 19.46, linyitin payı yüzde 14.76’ydı. Ekim 2018’de toplam elektrik üretiminin yüzde 42.12’si kömürden karşılandı. Doğalgazın payı aynı dönemde yüzde 44.12’den yüzde 34.74’e geriledi. Ekonomideki daralmaya paralel olarak elektrik üretimi aynı dönemde yüzde 1.89 düştü.
Enerji fiyatları ve dolar/TL kurundaki artışla birlikte maliyetleri artan doğalgaz çevrim santralları 2018’de zor bir yıl geçirdi. Alarko Holding’e ait Altek Alarko’nun Kırklareli’ndeki doğalgaz kombine çevrim santralında “ekonomik sebeplerden dolayı” bir yıl üretime ara verilirken, Aksa Enerji de Manisa’daki Doğalgaz Çevrim Santrali’nin lisansının iptal edilmesi için EPDK’ye başvurmuştu. Birçok doğalgaz çevrim santralında kapasite kullanım oranlarında ciddi düşüşler kaydedilirken, elektrik üretiminde ortaya çıkan açık kömürle kapatıldı.
Gazda azalma
2018 Ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre doğalgaz tüketim miktarı yüzde 15 azaldı. Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR) verilerine göre, son bir yılda 1 milyon 97 bin yeni abone kaydedilse de, konutlarda doğalgaz tüketimindeki düşüş yüzde 19’u bulurken, sanayide yüzde 16, elektrik üretiminde yüzde 17.5’lik düşüşler yaşandı.
GAZBİR raporunda, konut tüketimindeki düşüşün nedeni ekim ayı sıcaklık değerinin geçtiğimiz yıla kıyasla 1.5 derece daha yüksek olması gösterilse de, ekonomik kriz ve enerji fiyatlarındaki artış nedeniyle birçok vatandaşın kombilerini kısmayı tercih ettiği biliniyor.
Hava kirliliği arttı
Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) Genel Müdür Vekili Ömer Bayrak, 2 milyon aileye yılda 2.2 milyon ton bedava kömür dağıtıldığını açıkladı. TKİ’ye bedava kömür dağıtımı nedeniyle Hazine’den 2017’de 1.3 milyar TL, 2018’in 11 ayında 976 milyon TL’lik görev zararı ödemesi yapıldı.
Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Başkanı Meryem Kayran, kış aylarında dar gelirli ailelere yapılan kömür yardımlarının hava kalitesinde ciddi bir düşüşe neden olduğunu belirtti. Dağıtılan yerli kömürün kalitesiz ve kükürt dioksit oranının fazla olduğuna dikkat çeken Kayran, bunun yerine konutlarda doğalgaz fiyatlarının düşürülmesi ve dar gelirli ailelerin doğalgaz desteği verilmesinin hava kalitesi ve insan sağlığı açısından daha yararlı olacağını vurguladı. Konu geçen hafta TBMM’de tartışmalara neden olmuş, CHP Adana Milletvekili Orhan Sümer, Adana’da geçen hafta uçakların iki kez hava kirliliğinden dolayı kalkış yapamadığını öne sürmüştü.
Kur sektörü vurdu
PwC Türkiye raporuna göre, 2017’de 3.4 milyar dolar olan enerjideki birleşme ve satın alma işlemleri, 2018’de yüzde 56 azalarak 1.5 milyar dolara geriledi. Sektör, 2011’den bu yana en düşük performansını sergilemiş oldu. PwC Türkiye Şirket Satın Alma ve Birleşme Hizmetleri Ortağı Engin Alioğlu, “Döviz kurundaki volatilite ve borçlanma maliyetlerindeki belirgin artış, şirket bilançoları ve piyasa dinamikleri üzerinde baskı oluştururken birleşme ve satın alma kararlarının da ertelenmesine neden oldu” dedi.
Yenilenebilir sınırlı
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, 2018’de yüzde 93’ünü yerli ve yenilenebilir kaynakların oluşturduğu toplam 4 bin 25 megavat kurulu gücün devreye alındığını açıkladı. Bunun yüzde 40.8’i güneş, 22.1’i hidroelektrik, 12.7’si rüzgâr ve 8.2’si linyitten sağlandı.
Ancak rüzgâr ve güneşin elektrik üretimi içindeki payı halen sınırlı. Ekim 2017’de yüzde 5.72 olan rüzgârın toplam elektrik üretimi içindeki payı Ekim 2018’de sadece yüzde 6.55 oldu. Güneşin payı ise yüzde 0.01’den yüzde 0.005’e yükseldi.
