Dünyada 1.8 milyar insan kayıtdışı çalışıyor

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), özellikle dünyanın en yoksul ülkelerindeki kadınlar olmak üzere, dünyada çalışma gücünün yarıdan fazlasının iş güvenliği ve koruma olmaksızın çalıştığını, küresel ekonomik krizin durumu daha da kötüleştireceğini bildirdi. Dünya Bankası da (DB), Türkiye'deki kayıtdışılığı incelemeye başladı. Bankanın, Türk ekonomi yönetiminin de katkılarıyla hazırladığı Türkiye'deki kayıt dışılık raporunun taslak haline göre Türkiye'deki işgücünde kayıt dışılık yüzde 24-44 arasında.

Merkezi Paris'te bulunan OECD'nin yayımladığı raporda, dünyada kayıtdışı çalışan kişi sayısının 1,8 milyarı bulduğu, buna karşılık 1,2 milyar insanın ise kayıt altında olduğu belirtildi.

"Kayıt dışı sektörde çalışan işçi sayısının artmasının yoksul ülkelerdeki yoksulluk konusunda ciddi sonuçları olacak" denilen raporda, kayıtdışı çalışanların sayısının, 2020 yılına kadar çalışma gücünün üçte ikisine ulaşacağı, ekonomik kriz nedeniyle bu sayının daha da artabileceği uyarısında bulunuldu.

"Finansal kriz birçok insanı çalışma hayatı dışına itiyor ve işsizlik sigortasının olmadığı gelişmekte olan ülkelerde insanlar düşük ücretli, koruma olmayan ve yüksek riske maruz kalan kayıt dışı işlerde çalışmaya zorlanıyor" ifadesine yer verilen raporda, bu durumdan genç insanların ve yaşlıların yanı sıra özellikle kadınların etkilendiğine dikkat çekildi.

Kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin yoksul bölgelerde yüksek olduğu vurgulanan raporda, Sahra altı Afrika'sında tarım dışı sektörde çalışanların üçte ikisinin herhangi bir güvenlik, yasal hak ve korumadan mahrum olduğu ifade edildi. Raporda, Güney Asya'da çalışanların üçte ikisinin ve Latin Amerika'da ise yarısının iş güvenliği olmadan çalıştığı, tarımda çalışanlar dahil edildiğinde bu sayının daha da yükselebileceği vurgulandı.

Kayıtdışı sektörde çalışan 700 milyon işçinin dünyada yoksulluk sınırı olan günlük 1,25 dolardan daha az ve 1,2 milyar insanın ise günlük 2 dolardan daha az kazandığını belirten OECD, güçlü büyüme oranlarına rağmen Çin, Hindistan ve Brezilya gibi ülkelerde kayıt dışı çalışmanın sorun olduğuna dikkat çekti.

Raporu hazırlayanlardan Johannes Jutting, "Hindistan, son 10 yılda her yıl yüzde 5 büyümesine rağmen, insanlar daha iyi iş koşullarının oluşturulmadığını düşünüyor. Çünkü 10 çalışandan 9'u, yani 370 milyon kadar insan, resmi sosyal güvenlikten yararlanamıyor" dedi.

OECD, kayıtdışı sektörde çalışanların işlerini korumayı desteklemek için, büyük mikro kredi sağlanması, ek kamu çalışma programları, iş becerilerini düzeltmek amacıyla nakit transfer programları ve sektörde çalışanlara uygun alt yapı dahil "derhal ve alışılmadık faaliyetlere" ihtiyaç duyulduğunu kaydetti.

OECD, gelişmekte olan büyük piyasa ülkelerinin kayıt dışı sorununu halletmek için özellikle iş gücü piyasasındaki düzenlemelerle ilgili politikalarını gözden geçirmesi gerektiğine işaret etti.

Türkiye'de işgücünün dörtte biri kayıtdışı

Dünya Bankası (DB), Türkiye'deki kayıtdışılığı incelemeye başladı. Bankanın, Türk ekonomi yönetiminin de katkılarıyla hazırladığı Türkiye'deki kayıtdışılık raporunun taslak haline göre Türkiye'deki işgücünde kayıtdışılık yüzde 24-44 arasında.

Türkiye'deki milli gelirin üçte birlik kısmı da kayıtdışı alanda gözüküyor. Son yıllarda kayıtdışı çalışma kırsalda azalmakla birlikte şehirde arttı. Raporda, kayıtdışı ekonomi ile mücadele için Türkiye'nin koşullarının dikkate alındığı bir formül geliştirilmesi önerildi.

DB tarafından Türkiye için hazırlanan "Ekonomik Kayıtdışılık: Nedenler, Maliyetler ve Politikalar" isimli raporun taslak hali, ekonomi bürokrasisinde tartışmaya açıldı. Rapora göre Türkiye'de kayıtdışılık oranı farklı kriterlere göre değerlendirilebiliyor. Buna göre yüzde 24 ile 44 arasındaki bir işgücü bağımsız veya informal anlaşmalarla çalışıyor. Türkiye, kayıtdışı çalışanlarla ilgili genel tanımlamalardan yola çıkarsa, kayıtdışılık anlamında Peru'ya yakın bir noktada bulunur. Peru'da çalışanların neredeyse yarısı kayıtdışı biçimlerde çalışıyor.

Milli gelir açısından bakıldığında ise Türkiye'de gelirin üçte birinin kayıtdışı olduğu görülüyor. Bu oran bakımından da Meksika, Malezya ve Macaristan gibi ülkelerle Türkiye'nin durumu kıyaslanabilir. Türkiye'nin kayıtdışı çalışmayla ilgili sürecine bakıldığında, son yıllarda kırsalda oranın azaldığı ancak şehirde söz konusu oranların arttığı görülüyor.

İspanya iyi bir örnek

Çalışmaya göre kayıtdışılıkla mücadele konusunda İspanya çok iyi bir örnek. Yaptığı reformlarla İspanya, vergi gelirinin milli gelire oranını iki kat artırırken kayıtdışı istihdamda da ciddi bir azalış sağladı. İspanya'nın reform paketi, "kayıtlı olmanın maliyetlerini düşürme, denetimi güçlendirme, iletişim stratejilerini iyileştirme, yönetim süreçlerini modernize etme ve temel sosyal korumayı sağlama"dan oluşuyor.

İspanya örneği dışında da birçok ülke kayıtdışılıkla ilgili stratejiler uyguladı. Brezilya, Şili, Meksika gibi ülkeler vergilendirme sistemlerini kolaylaştırırken Belçika, Bulgaristan, Fransa, Macaristan gibi ülkeler küçük ve orta ölçekli firmalar için vergileri düşürdü. Raporda Türkiye'nin de kayıtdışı çalışmayı azaltmak için uygulayacağı politika koşullarını diğer ülke örnekleri ve kendi durumunu dikkate alarak oluşturması gerektiği vurgulandı.