Doç. Dr. Murat Batı*
Asgari ücretin 2021 yılında ne kadar olacağı/olması gerektiği ben dâhil birçok kişi tarafından yazıldı, çizildi, tartışıldı. 28 Aralık 2020'de 2021 yılı için brüt 3 bin 577 TL, net 2 bin 825 TL 90 kuruş olarak belirlendi. Asgari ücretin, asgari geçim indiriminin hesaplanması gibi birçok ekonomik gösterge için de önemi büyüktür.
Peki açıklanan bu asgari ücret nasıl hesaplanıyor? Asgari ücret günlük olarak hesaplanır ve her ay 30 gün olarak varsayılıp 12 ay ile çarpılması sonucu yıllık asgari ücret tutarına ulaşılır. Yani 1 yıl 30 günx12 ay=360 gün olarak düşünülmektedir. Eminim şu an "ama hocam her ay 30 gün değil ki" dediğinizi duyar gibiyim. Sizinle aynı fikirdeyim. Ve bu hatalı hesaplama sonucu 365 gün hatta 4 yılda bir 366 gün olan 1 yılda asgari ücretli bir çalışan çalıştığı halde 5 gün eksik ücret almaktalar.
Bu hesaplamanın kanuni gerekçesi nedir?
Sigortalıların prim gün hesaplanmasında her ay 30 gün olarak düşünülmekte. Söz konusu hesaplama 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 86 ve 88'inci maddeleri uyarınca her ay 30 gün olarak hesaplanmaktadır. Ayrıca Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 4/d maddesi asgari ücreti; "İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücreti..." olarak tanımlamıştır. Madde hükmüne göre asgari ücret aylık ya da yıllık değil günlük ödenen bir bedeldir. Oysa hesaplama, kanuni hiçbir gerekçesi olmaksızın asgari ücretlinin aleyhine yapılmaktadır.
Bu "yanlış" hesaplamanın yarattığı 5 günlük ücret kaybı ne kadardır?
2021 yılı için asgari ücret brüt 3 bin 577 TL, net 2 bin 825 TL 90 kuruş olarak belirlendi. Bu tutarlar günlük belirlenmiş tutarın 30 gün ile çarpılması sonucu ulaşılmış tutarıdır. Buna göre asgari ücretlinin günlük brüt ücreti 119 TL 23 kuruş günlük net ücreti ise 94 TL 20 kuruştur.
Buna göre asgari ücretliye 2021 yılı için 5 günlük net ücret olan 471 TL eksik ödenmiş olacaktır. Ayrıca 360 günlük brüt asgari ücret üzerinde hesaplanan asgari geçim indirimi de eksik ödenmiş olmaktadır. Mevcut durumda asgari ücretli bekar ve çocuksuz birine ödenecek aylık asgari geçim indirimi 268,275 TL'dir. Ancak Gelir Vergisi Kanunu'nun "Asgari Geçim İndirimi" başlıklı 32'inci maddesinde "yıllık brüt tutarının..." ifadesinden yola çıkarsak asgari geçim indirimi hesabında dikkate alınacak tutar yıllık brüt tutardır yani 365 günlük tutardır. 360 günlük tutar değildir. Günlük brüt asgari ücret olan 119 TL 23 kuruşu 365 günle çarpmamız durumunda yıllık brüt asgari ücret tutarı 43 bin 518 TL 95 kuruş yapmaktadır. Buna göre bu yeni tutar üzerinden bekar ve çocuksuz bir asgari ücretliye ödenmesi gereken aylık asgari geçim indirimi tutarı ise 272 TL olmaktadır. 360 günlük hesapta ödenecek tutar ise 268 TL idi. Yani bekar ve çocuksuz birinin kaybı aylık 4 TL ve dolayısıyla yıllık 48 TL yapmaktadır. Toplam maddi kaybı ise yıllık (471+48) 519 TL olacaktır.
Gelir Vergisi Kanunu'nun 32'nci maddesinde AGİ hesaplamasında "yıllık brüt tutarının..." dikkate alınması gerekmektedir. Ancak 5510 sayılı Yasa'da her ay için 30 günlük prim gün sayısını Gelir İdaresi, AGİ hesaplamasında dikkate alarak ciddi bir yanılgıya düşmektedir.
Bu durum başka kayıplara da neden olmaktadır
5 günlük bu kayıp vefat eden bir çalışanın eşine ve/veya çocuklarına bağlanan aylık hesaplamasını da etkileyecektir. Ayrıca yaşlılık ve/veya maluliyet sigortası hesaplamalarında da sorun yaratacaktır.
Her şeyden önce Anayasa'nın "Sosyal Güvenlik Hakkı" kenar başlıklı 60'ıncı maddesinde yer alan "Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar." Hükmüne de aykırıdır.
Ne desem bilemedim... Saygılarımla…
* Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ali Fuad Başgil Hukuk Fakültesi, Mali Hukuk Anabilim Dalı Başkanı
[email protected]
