Diyarbakır'ın Sur ilçesinde, kentsel dönüşüm kapsamında Alipaşa ve Lalabey mahallelerinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Toplu Konut İdaresi'ne (TOKİ) yaptırılan konutların bir bölümü için anahtar teslimi yapıldı.
Her iki mahallede 2016 yılında 366 adet yapı için acele kamulaştırma davası açılmıştı.
Diyarbakır Valiliği'nin konuyla ilgili bir süre önce BBC Türkçe'ye verdiği bilgilere göre konutları yıkılan hak sahiplerinin 130'una rızai uzlaşma sonucunda TOKİ konutu verildi.
Kamulaştırmadan etkilenen 70 hak sahibi Sur'da yapılacak konutlar için başvuru yaptı. Valilik açıklamasında, Sur'un eski sahiplerinden 298 hak sahibi ile yeni yapılan konutlar için sözleşme imzalandığı bilgisi de verilmişti.
Alipaşa ve Lalabey mahallelerinde kamulaştırılan yapıların yıkımı 2017'de gerçekleşti. Diyarbakır mimarisine uygun inşa edildiği söylenen yeni evler ise tartışmalara neden olmuştu.
Alipaşa ve Lalabey Mahallelerinde, birinci etapta 47 konut, 8 ticaret ve 2 butik yer alıyor.
Tamamlanan 28 konutun anahtar teslimi ise Pazartesi günü Diyarbakır'da gerçekleşti. Anahtar teslim yapılanlar arasında, 2015 yılında yaşanan çatışmalar sonucunda yıkılan mahallelerin sakinleri de yer alıyor.
Bazı hak sahipleri, konutların alt yapısının tamamlanmadığını ve birçok şeyin eksik yapıldığını söyleyerek anahtar almak istemediler. Hak sahipleri, yeni konutlar için bankalara yüz binlerce lira borçlandıklarını ve geri ödeme konusunda çok büyük sorun yaşadıklarını ifade ettiler.
Çevre ve Şehircilik Diyarbakır İl Müdürü Ufuk Nurullah Bilgin, teslim töreninde yaptığı basın açıklamasında çatışmalı süreçte tahrip olan altı mahallede 93 konutun teslim edildiğini söyledi.
Birinci etabı biten Alipaşa ve Lalabey mahallelerinin geri kalan dört etabının da birkaç ay içinde tamamlanacağını ekledi.
370 hak sahibinin 302'sine Sur'da yapılan konutlar için sözleşme imzaladıklarını söyleyen Bilgin, Temmuz ortasına kadar hak sahiplerine tüm teslimatın yapılacağını aktardı.
Sur'daki hak sahiplerinin yüzde 90'ına ulaştıklarını ifade eden Bilgin, bunların yüzde 87'si ile rızai uzlaştıklarını söyleyerek şöyle devam etti:
"Uzlaşma sağlanamayanlarla kamulaştırma için dava süreci başlattık. 528 dava açıldı, 264 dava sonuçlandı. Toplamda 169 milyon kamulaştırma ödemesi yapıldı, şu ana kadar da 7 milyon kira desteği verildi."
Bilgin, bugüne kadar 2 bin 369 hak sahibinin TOKİ'den konut istediğini ve bunlarla TOKİ Konut Sözleşmesi imzaladıklarını belirtti. Bu kapsamda 354 tescilli yapının restore edileceğini söyleyen Bilgin, 244'nün restorasyonuna başlandığını, geri kalanı için proje ihalesinin gerçekleşeceğini kaydetti.
Çevre ve Şehircilik il Müdürü'nün konuşması sırasında, anahtar teslim törenine gelen bazı hak sahipleri ise mağdur olduklarını, anahtar teslim almayacaklarını söyleyip tepki gösterdiler.
Hasan Ölmez adındaki eski Sur sakini, "Olanları doğru düzgün anlatın, 800 bin liraya beni borçlandırmışlar, 7 aydır kira veriyorum," dedi. Bir başka sakin ise "Yeni evlere 800 bin lira değer verirken, bizimkine 25 bin lira... Mağduruz" diyerek ona destek verdi.
Kameralara konuşan Ölmez, "Ben de terör mağduruyum, devlet hepimizin devleti, saygımız sonsuz ama kameralara doğruları anlatsınlar, ev mi teslim ettiniz, harabe mi teslim ettiniz. 800 bin liraya borçlandırıldım. Bana da yazık, günah. 45 yaşındayım ve 4 çocuk babasıyım, seyyar satıcıyım. 45 sene daha yaşasam bu boru ödeyemem. Tapu verilmedi, her yer inşaat, bize inşaat teslim ediyorlar. Eğer yaşayabiliyorsa, gelin siz bu evde yaşayın" dedi.
Sur sakinleri, "terör mağduru" olduklarını söyleyerek evlerine verilen değer karşılığında yeni ev almaları gerektiğini savundular.
Hasırlı Mahallesi eski sakinlerinden olan Birsel Güldalı, çektiği kurada kendisine Alipaşa'da yapılan evlerden çıktığını anlattı.
Birsel Güldalı, Alipaşa Mahallesi'nde teslim edilecek evi dolaşırken, gördüğü eksikliklere kızıyor. Mutfak dolaplarının suntadan olduğunu, alt yapının tamamlanmadığını, kombi gibi temel ihtiyaçların eksik olduğunu söyledi ve tespit ettiği eksiklikleri müdürlük çalışanlarına kaydettirdi.
8 yıldır kirada yaşadıklarını söyleyen Birsel Güldal, eşinin düzenli bir geliri olmadığını bu yüzden kira ödemekte bile zorlandıklarını anlattı:
"Anahtar teslim almazsak, hakkımızı kaybedeceğimizi söylediler. 450 bin lira borçla almak zorundayız evi, ayda 2 bin 400 lira geri ödemesi var, eşim seyyar satıcı ve toplam gelirimiz bile evin aylık ödemesinden daha az, ne yapacağız bilemiyoruz."
Birsel Güldal, Hasırlı Mahallesi-Arap Şeyh Sokağı'nda eski bir Diyarbakır evinde yaşadığını, eski mahallesinden ev istediğini söyledi. "Evim eski bir Diyarbakır eviydi, hem terası vardı hem avlusu. Bahçemde kendi kuyumuz vardı, 170 bin lira değer biçildi. Şimdi bize ev diye sadece dört duvar teslim etmişler, bu evlerin eski Diyarbakır evleri ile ilgisi yok ve bu haliyle içinde yaşanmaz" dedi ve borçsuz, oturmaya uygun ev istediklerini söyledi, anahtarı teslim almayacağını ifade etti.
Görüştüğümüz Mehmet adındaki Fatihpaşa Mahallesi eski sakinlerinden Mehmet ise hiçbir Sur sakinin bu kadar yüksek meblağda geri ödemeyi yapamayacağını anlattı:
"Sur sakinlerinin çoğu, bu yapıların restoran, işyeri, kafe gibi kira getirecek mekanlar olması umuduyla almayı kabul etti. Ben dahil hiç birimiz 3-4 bin lira geri ödemesi olan evlerde yaşayamayız. Alıp kiraya veririz, işyeri yaparız diye insanlar evleri almayı kabul etti. Yoksa ilk günden itibaren, metrekareyi 2 bin liraya vereceklerini söylemişlerdi. Ama şu aşamada evler daha tamamlanmadan teslim edildi, yaşamak isteseniz de içinde kalamazsınız."
https://www.youtube.com/watch?v=o1YMYi0GdS4
