Rus uçağının düşürülmesinden 7 ay sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Rusya Devlet lideri Putin'in ilk kez telefonda görüşmesinin ardından gözlerin çevrildiği Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Rus mevkidaşı Sergey Lavrov'un görüşmesi Soçi’de gerçekleşti.
Görüşme sırasında Kremlin'den yapılan açıklamada "Türkiye ile ilişkilerin normalleşmesi için bir ay ya da daha uzun süre yoğun görüşme trafiği olacak. Putin ve Erdoğan'ın G20 zirvesi öncesi bir araya gelme ihtimali var" dendi.
Rusya ile 24 Kasım 2015'te yaşanan uçak krizinden sonra bu ülkeye ilk kez ziyaret düzenleyen Türk bakan olan Çavuşoğlu'nun Lavrov'la görüşmesi Soçi'de resmi görüşmelerin yapıldığı Rus Otel'de yapıldı. Lavrov toplantıdan önce "Bu görüşmenin Türkiye-Rusya ilişkilerinin normalleşmesi için doğru tonu yakalamamızda yardımcı olacağını umuyorum" diye konuştu.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov Soçi şehrindeki görüşmesi sona erdi.
"G-20 öncesi görüşme gerçekleşebilir"
Görüşmenin başında kısa bir açıklama yapan Çavuşoğlu, zamanlama açısından önemli olan bu toplantıya (Karadeniz Ekonomik İşbirliği Toplantısı) davet edilmesi ve sıcak karşılama için Lavrov'a teşekkür etti.
Çavuşoğlu, "Türkiye IŞİD ile doğrudan mücadele ediyor bu yüzden terörislerin hedefi" dedi. Görüşme sonrası konuşan Çavuşoğlu, Erdoğan'ın Putin ile Ağustos ayında yüz yüze bir görüşme gerçekleştirebileceğini söyledi.
Bu organizasyonun 25. yılını kutlandığını dile getiren Çavuşoğlu, Türkiye ve Rusya'nın bu organizasyondaki çabalarının çok etkili olduğunu kaydetti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Rusya Devlet Başkanı Putin'e gönderdiği mektubun ardından telefonda da görüştüklerini anımsatan Çavuşoğlu, "Bu çok yapıcı ve olumluydu. İlişkilerimizin normalleşmesi ve arzulanan seviyeye çıkarılması için bize de görüşmede ele alınan konuları takip etme talimatı verildi." diye konuştu.
Mektuptan sonra kesinleşti
Uçak krizinin ardından ilk yüz yüze teması da Çavuşoğlu ve Lavrov, geçen aralık ayında Belgrad’ta düzenlenen AGİT Zirvesi’nde yapmıştı. Moskova, Rusya’nın Karadeniz kıyısındaki tatil beldesi Soçi’de bugün başlayan Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) Örgütü’nün toplantısı için Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na davet göndermişti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e gönderdiği mektuptan sonra Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun Soçi’ye gitmesi netleşmişti.
Putin ve Erdoğan arasında 7 ay sonra ilk temas
Türkiye’nin 24 Kasım’da düşürülen Rus uçağının pilotunun ölümüyle ilgili üzüntülerini ifade eden bir mektubu Moskova’ya iletmesinin ardından dün Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin, 7 ay sonra ilk telefon görüşmesini yaptı. Erdoğan’a İstanbul’daki terör saldırısı nedeniyle taziyelerini ileten Putin, görüşme sonrasında ise ilişkilerin normalleştirilmesi talimatı verdi.
Olumlu havada geçti
Türkiye’nin, sınır ihlali yaptığı gerekçesiyle 24 Kasım 2015’de Rus uçağını düşürmesi ve bir pilotun öldürülmesi üzerine iki ülke arasında kriz başladı. Erdoğan, krizi aşmak için 26 Kasım’da Putin’i telefonla aramış ancak konuşamamıştı. Erdoğan, bu duruma, “Putin’i aradım ama cevap vermedi” açıklamasını yapmıştı. 27 Haziran’daki mektuba karşılık dün Putin, saat 12.00’de Erdoğan’ı telefonla aradı.
Cumhurbaşkanlığı kaynaklarına göre, Putin, İstanbul’daki saldırıyı şiddetle kınadığını belirterek, Erdoğan’ın şahsında Türkiye’ye taziyelerini iletti. Liderler, terörle ortak mücadele konularında da kararlılıklarını vurguladı. Putin ve Erdoğan, irtibat halinde olma ve yüz yüze görüşme konusunda da mutabık kaldı. Görüşmenin olumlu bir havada geçtiği, Türkiye-Rusya arasındaki ikili ilişkilerin normalleşmesinin öneminin üzerinde durulduğu bildirildi. Liderler, ikili ilişkileri yeniden canlandırmak için gerekli adımları atmanın yanı sıra bölgedeki siyasi, ekonomik ve insani krizler karşısında işbirliği içinde olmanın önemine de işaret etti.
"Yeni sayfa açalım"
Mektup sonrası iki liderin telefon görüşmesine dair Ankara’dan edinilen bilgiye göre, Rusya Devlet Başkanı Putin’in öne çıkan mesajları şöyle: “Mevcut durum iki ülkenin de faydasına değil. Yeni bir sayfa açalım. Tekrar görüşmekten büyük memnuniyet duyuyorum. Terörle mücadele konusunda dün (önceki) gece verdiğiniz mesajlara tamamen katılıyorum. Bölgenin iki büyük ülkesi olarak Rusya ve Türkiye’nin yapacağı işler var.” Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda personel için düzenlenen iftarda yaptığı konuşmada Erdoğan ise “Sayın Putin ile görüşmemiz önceden kararlaştırılmıştı. Gündemimiz başkaydı. İki ülke için de faydalı bir görüşme yaptık. İlişkilerin düzeltilmesiyle ilgili görüşleri paylaştık. Sayın Putin ile Eylül ayında Çin’de yapılacak G20 toplantısında daha kapsamlı görüşme kararı aldık. Turizmle ilgili adımları süratle atma kararı aldık” dedi.
24 Kasım'dan bugüne neler yaşandı?
Türkiye ile Rusya arasında Suriye politikası dışında Kasım 2015’e kadar bir sorun yoktu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 23 Eylül 2015’te, Putin’le birlikte Moskova’da Merkez Camii’nin açılışını da yapmıştı. Ancak tarihler 24 Kasım 2015’i gösterdiğinde Türkiye’nin Suriye sınırında Rusya’ya ait bir savaş uçağını düşürmesiyle iki ülke arasındaki ilişkiler büyük bir kriz içine girdi. Hükümet, Türk hava sahasının ihlal edildiğini belirterek, Rusya'yı suçladı, Moskova ise suçlamaları reddederek Türkiye'ye ağır ifadelerle tepki gösterdi. İlerleyen süreçte Rusya Türkiye ile diplomatik ilişkiler ve ticari işbirliğinin büyük bir bölümünü noktaladı. Türkiye, ilişkilerin kopmaması adına barış mesajları verirken, Rusya özür ve tazminat talebini şart koştu. İki ülke arasındaki ilişkiler yaklaşık yedi ay boyunca gerilim içinde devam etti. Turizmde yaşanan büyük kriz üzerine Ankara'dan ilk ciddi adım 14 Haziran'da geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan 12 Haziran Rusya Günü dolayısıyla Putin'e sürpriz bir mektup göndererek,ilişkilerin yeniden hak edilen düzeye çıkması temennisini dile getirdi. Kremlin, mektubu olumlu karşılasa da bir özür gelmeden ilişkilerin düzelme yoluna girmesinin pek mümkün olmadığı vurguladı. 27 Haziran 2016'da Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin'e ikinci bir mektup daha göndererek Rusya'nın beklediği özür mesajını iletti. Kremlin, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yazdığı mektupta, "düşürülen Rus uçağı nedeniyle öldürülen pilotun ailesinden özür dilediğini ve Rusya-Türkiye ilişkilerinin düzelmesi için elinden geleni yapacağını söylediğini" açıkladı. Ancak Cumhurbaşkanlığı ise, Erdoğan'ın mesajında 'özür' ifadesini kullanmadığını öne sürdü.
