Bir dönem devletin zirvesindeki koltuklarda tartışmasız egemenlikleri olan Mülkiye ve Harbiye mezunları, yerlerini 'ekonomici'lere terk etti.
Devlette “Mülkiye-Harbiye” sultası yıkıldı. Çankaya Köşkü ve MİT “Harbiye”nin, Dışişleri, Maliye ile vali-kaymakamlıklar “Mülkiye”nin arka bahçesi olmaktan çıktı. Özal, Demirel, Erbakan gibi “mühendis”lerin yıldızlaştığı dönem de geride kaldı. Şimdi “ekonomi”ciler zirvede. Cumhurbaşkanı Gül “İktisat”, Başbakan Erdoğan, Anayasa Mahkemesi Başkanı Kılıç, CHP lideri Kılıçdaroğlu ve MHP lideri Bahçeli ise “iktisadi ve idari bilimler” mezunu.
Kamu yönetiminde sessiz sedasız bir değişim yaşanıyor. Neredeyse devleti yönetmek üzere yeryüzüne geldiğine inandırılan “Harbiye-Mülkiye”lilerin devri kapandı. Kenan Evren’in ardından Cumhurbaşkanlığı, Teoman Koman’ın ardından da MİT Müsteşarlığı koltuğunda “Harbiyeli” yok artık. Devletin zirvesinde mezun olunan okul trendleri baştan sona değişti. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Anayasa Mahkemesi Başkanı Haşim Kılıç, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin ortak özelliği “ekonomist” olmaları. Gül “iktisat”, diğerleri ise “iktisadi ve idari bilimler” okudu.
‘Mühendisler’ kuşağı
Siyasette 70’lerden 2000’lere kadar etkin olan lider kadro mühendis ağırlıklıydı. Turgut Özal, Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan “elektrik-inşaat-makine” mühendisleriydi. Bülent Ecevit gazetecilik okumuştu, Alparslan Türkeş askerdi. Eski başbakanlardan Tansu Çiller ekonomi profesörü, SHP’nin lideri Erdal İnönü fizik profesörüydü. 12 Eylül sonrasında Mülkiye bürokrasiye hâkimdi ama içinden çıkardığı tek Başbakan Mesut Yılmaz oldu. 12 Mart sonrası ara dönem başbakanları olarak genelde Mülkiye ve Hukuk mezunu isimler (Ferit Melen, Nihat Erim, Naim Talu) tercih edilmişti.
Harbiye’den Köşk’e yol
‘Harbiye’liler Çankaya Köşkü’nün doğal sahibiydi. Cumhuriyeti kuran kadro asker olunca ilk cumhurbaşkanlarının (Atatürk-İnönü) asker olması kaçınılmazdı. 27 Mayıs’tan sonra ise Köşk, Harbiye için yol oldu. Darbe olsun olmasın Köşk’e muvazzaf-emekli general çıkıyordu. Bu devran Özal’a kadar sürdü. Sivilleşme arttıkça Harbiyeliler kışlalarına çekildi. MİT Müsteşarlığı da farklı değildi. Ataması asker-sivil mutabakatı gerektirdiği için siyasi iradenin şansı zayıf olurdu. “Harbiye-Mülkiye” ikilisi orda da şanslıydı. MİT’teki son Harbiyeli Teoman Koman Paşa oldu. Daha sonra Mülkiyeli Sönmez Köksal, yurtdışında siyasal bilgiler okuyan Şenkal Atasagun görevdeydi.
‘Önce Mülkiye, sonra...’
“Önce Mülkiye, Sonra Türkiye” çok bilinen bir slogandır. Bir ayrıcalığın dışavurumudur. Mülkiyeli olmak yani Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni bitirmiş olmak önemli bir imtiyazdı. Nasıl ki her genç teğmenin rüyası cumhurbaşkanı ya da Genelkurmay başkanı olmaksa, Mülkiye’ye girenler de potansiyel diplomat ve vali adayıydı. Dışişleri ve Maliye bakanlıklarının arka bahçesiydi. ANAP hükümetinin son dönemine kadar kaymakamlar bile Ankara Hukuk ve Mülkiye dışındaki okullardan olamıyordu. Zaten valilerin tamamına yakını da bu okullardan çıkardı. Turgut Özal, Mülkiye’nin bu tekeline son verince başka okulların da önü açıldı.
Dışişleri’nde ODTÜ dönemi
AK Parti döneminde İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi dikkat çekici. Mülkiyelilerden daha güçlü ve etkinler. Bugün Köşk, Başbakanlık, valilik ve bürokrasinin önemli noktalarında İstanbul SBF mezunu yeni bir kuşak var. Bunların önemli bir bölümü de Başbakanlık Müsteşarı Efgan Ala’nın dönemi olarak bilinen 1987 mezunları.
Dışişleri Bakanlığı bir zamanlar Mülkiyelilerin adeta ‘tek kale maç’ yaptığı bir yerdi. Bakan Yardımcısı Naci Koru’nun aktardıklarına göre, bakanlıkta her 10 kişiden 8’i Mülkiyeliydi. Teşkilat Yasası’nda yapılan değişikliğin de etkisiyle artık psikoloji, sosyoloji, tarih mezunları da görev alabiliyor. Son alımlarla bakanlıkta çoksesliliğe, farklı ekollere kapı aralayan bir dağılım oluşmuş. Boğaziçi, ODTÜ gibi üniversitelerden mezun olanlar iyice ağırlığını hissettirmeye başlamış. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu da Boğaziçi Ekonomi ve Siyaset Bilimi okudu. AK Parti’nin ilk dışişleri bakanı Yaşar Yakış Mülkiyeli idi. Son 20 yılda bu koltuğa oturan Mesut Yılmaz, Hikmet Çetin, Murat Karayalçın, Mümtaz Soysal, Şükrü Sina Gürel gibi isimler de Mülkiyeli. Deniz Baykal da doktorasını Mülkiye’de yapmıştı.
