CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü için hazırladığı 2024 Basın Özgürlüğü Raporu’na göre 2024 yılında 74 gazeteci gözaltına alınırken, 14 gazeteci de tutuklandı. Öte yandan gazeteciler haberleri, yazıları, sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek 720 kez hakim karşısına çıktı, en az 35 gazeteci hakkında soruşturma ve dava açıldı.
CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü için hazırladığı 2024 Basın Özgürlüğü Raporu’nu kamuoyuyla paylaştı. Buna göre gazeteciler yıl boyu haberleri, yorumları ve sosyal medya paylaşımları nedeniyle soruşturmalar, davalar, tehdit ve hedef göstermeler ile tazminat ve hapis cezalarıyla karşı karşıya görev yapmaya çalıştı.
Rapora göre, gazeteciler 2024 yılında 720 kez hakim karşısına çıkarken, 74 gazeteci gözaltına alındı, 14 gazeteci tutuklandı. En az 35 gazeteci yeni açılan soruşturma ve davalarla karşı karşıya kaldı. Ülkü Ocakları eski Başkanı Sinan Ateş cinayeti davası, belediyelere kayyum atamaları, ‘yenidoğan çetesi’, 31 Mart seçimleri, İliç faciası, Gazze’deki katliamlara rağmen İsrail ile süren ticaret gibi toplumu yakından ilgilendiren olayları takip ederek haberleştiren gazetecilere yönelik tehdit, hedef gösterme, gözaltı ve soruşturmalar öne çıktı. Dünyanın en yaygın sosyal medya platformlarından Instagram’a Türkiye’den erişim 8 gün boyunca engellendi. Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararlarına rağmen haberlere erişim engeli yıl boyu devam etti. Yaşanan tüm bu ihlaller ve kısıtlamalar nedeniyle de Türkiye 180 ülke arasında 158’inci sıraya düştü.
"Gazeteciler yıl boyunca susturulmak istendi, baskı ve tehditler altında tutuldu"
Çakırözer konuya ilişkin olarak, "Türkiye gerçekleri bilmesin; halkımız olanı biteni duymasın, görmesin diye gazeteciler yıl boyunca susturulmak istendi, baskı ve tehditler altında tutuldu. Bir kez daha söylüyoruz ki 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde iktidarın tüm baskılarına rağmen halkın haber alma hakkı için Türkiye’nin gerçekleri öğrenmesi için özverili ve fedakar bir şekilde gerekirse özgürlüğünden mahrum kalacağını bile bile hayatını ortaya koyarak gazetecilik yapmaya çalışan gazetecilere saygılarımızı, takdirlerimizi iletiyoruz, kutluyoruz. Demokrasinin olmazsa olmazı basın özgürlüğü. Özgürlüklerin olmazsa olmazı demokrasi. O yüzden biz CHP olarak Türkiye’de basının özgür bir şekilde gerçekleri anlatması için mücadelemizi sürdüreceğiz. Basınla, halkın haber alma hakkı için uğraşan Türkiye’de özgür bir şekilde görevini yapmaya çalışan gazetecilerle, meslek kuruluşlarıyla omuz omuza dayanışmaya devam edeceğiz. Türkiye’de demokrasinin önü basın özgürlüğü ile açılacaktır" değerlendirmesinde bulundu.
Gazeteciler 720 kez hakim karşısına çıktı
Çakırözer’in hazırladığı 2024 Basın Özgürlüğü Raporu’na göre son bir yılda Türkiye’de basın özgürlüğü alanında dikkat çeken ihlaller ve bilanço şöyle:
"Gazeteciler haberleri, yazıları, sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek 720 kez hakim karşısına çıktı, en az 35 gazeteci hakkında soruşturma ve dava açıldı. Haber ve paylaşımları nedeniyle 14 gazeteci tutuklandı. 18 gazeteci ise yeni yıla tutuklu ya da hükümlü olarak cezaevinde girdi. Gazeteciler haber ve paylaşımları nedeniyle para cezaları ve tazminat ödemeye de mahkûm edildi.
İsmail Saymaz, Ensar ve TÜRGEV vakıflarının ABD’de kurduğu Türken Vakfı’na dair eleştirileri, Evrensel yazarı Özcan Yaman ‘Fotoğrafçı ile foto muhabiri arasındaki fark’ yazısına Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlunun, gazeteci Dilan Esen ise Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un şikâyeti ile tazminat ödemeye mahkum edildi. Kamu kurumlarında yaşanan yolsuzlukların üzerine giden BirGün Gazetesi’nin davalarla susturulmaya çalışılması da dikkat çekti. 'Halkbank'tan mafyaya 550 milyon kredi' ve 'Halkbank'tan mafyaya kredi' başlıklarıyla yayınlanan haberler nedeniyle gazeteye 1 milyon TL'lik tazminat davası açılırken Demirören Holding gazetenin Okur Temsilcisi Faruk Bildirici hakkında, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın eski avukatı Mustafa Doğan İnal da gazete ve muhabirlerine haber ve yazıları nedeniyle tazminat davaları açtı.
Instagram’a ağustos ayında 8 gün boyunca Türkiye’den erişim engellendi
Dünyanın en yaygın sosyal medya platformlarından Instagram’a ağustos ayında 8 gün boyunca Türkiye’den erişim engellendi. Dünyada milyonlarca insanın kullandığı hikaye yazma ve okuma sitesi Wattpad, oyun programı Roblox ve yayın platformu Discord’a yönelik aylar önce getirilen erişim engellemeleri ise hala devam ediyor. TUSAŞ’a yapılan terör saldırısı sonrası sosyal medya platformları X, Instagram, Facebook, YouTube ve TikTok’a erişim kısıtlandı. Gazetecilerin de arasında olduğu 119 sosyal medya hesabına erişim engeli getirildi.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın bünyesinde kurulan Stratejik İletişim ve Kriz Yönetimi Dairesi Başkanlığı’nın ‘her tür manipülasyon ve dezenformasyona karşı faaliyette bulunma’ yetkisini ‘basın ve ifade özgürlüğüne müdahale’ gerekçesiyle iptal eden Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararını duyuran X paylaşımı silinirken, karara ilişkin duyuru da web sitesinden kaldırıldı.
Anayasal görevi televizyon kanallarının yayın hakkını korumak olan RTÜK, bu yetkisini televizyonları karartma ve cezalandırma için kullanmaya devam etti. Programlarda konukların ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilebilecek iktidara yönelik eleştirileri nedeniyle RTÜK kanallara ceza yağdırdı. 1 Ocak ve 31 Aralık 2024 tarihleri arasında TELE 1, Halk TV, Flash Haber, Now TV, Sözcü Tv ve Açık Radyo’ya toplamda 42 yaptırım, 63 milyon 50 bin lira para cezası uyguladı.
TRT, tarafsızlık ilkesini yok saydı
Genel seçimlerde tarafsızlık ilkesini yok sayan TRT 31 Mart yerel seçimleri sürecinde de aynı tavrı sürdürdü. RTÜK üyeleri İlhan Taşcı ve Tuncay Keser’in saptamalarına göre, YSK’nın yerel seçim takvimini başlattığı 1 Ocak'tan bugüne kadar AK Parti Genel Başkanı Erdoğan'a 2 bin 592 dakika süre ayıran TRT, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Özgür Özel'e ise sadece 43 dakika ayırdı.
TRT üç büyükşehirdeki AKP adaylarına 24 saat içinde toplam 73 dakika yer verirken, muhalefet adayları Ekrem İmamoğlu, Mansur Yavaş ve Cemil Tugay’a hiç yer vermedi.
Seçim dönemini kapsayan Mart ayında AKP’li belediye başkan adayları hakkında yolsuzluk, usulsüzlük, görevi suiistimal, rüşvet iddialarını konu alan haberlere, seçim günü Güneydoğu illerinde güvenlik güçlerine toplu oy kullandırılması, seçim ihlallerini izleyen gözlemcilerin engellenmesi ve mükerrer oy kullanımıyla ilgili haberlere de erişim engeli getirildi. Kanunen bir engel olmamasına rağmen bazı seçim bölgelerinde oy sayım sırasında görüntü çeken gazeteciler de engellendi.
Anadolu basınına 'Birleş ya da yok ol' baskısı
2024 yılında ekonomik sorunlarla mücadele edemeyen Anadolu basını, Basın İlan Kurumu’nun baskılarıyla birleşmeye ya da kapanmaya zorlandı. İktidarın tasarruf genelgesi de basına darbe vurdu. Genelge ile Anadolu’da kamu kurum ve kuruluşlarınca günlük gazete alımı yasaklandı. Anadolu’da gazeteler sayfa karartarak karara tepki gösterirken, bazı gazetelerde ‘birleşme’ adı altında yayın hayatına son verme kararı aldı. Ankara'da 24 Saat, Ticari Hayat, Anadolu, Güçlü Anadolu, Zafer gazeteleri 31 Mayıs’ta kapandı. Gazete sayısı Bartın'da 5'ten 2'ye, Nevşehir'de 2'den 1'e, Kırıkkale'de 4'ten 2'ye, Uşak'ta 3'ten 1'e, Ordu’da 9’tan 3’e düştü. İzmir'in otuz beş yıllık Yeni Çeşme gazetesi ‘Elveda Çeşme’ diyerek kapandı.
Gazeteciler AKP’nin kısıtlayıcı, yasaklayıcı politikalarına karşı Anadolu’da ilk kez eylem başlattı. Zonguldaklı gazeteciler özlük hakları ve basın özgürlüğü talebiyle 3 günlük eylem başlattı.
Yolsuzluk, istismar, rüşvet haberlerine erişilemiyor
AYM'nin basın ve ifade özgürlüğünü kısıtladığı gerekçesiyle geçen yıl iptal kararı verdiği ‘BTK’nın resen erişim engelleme yetkisi’ bu yıl10 Ekim’de resmen yürürlükten kalktı. Ancak AKP iktidarı AYM kararına rağmen, haberlere erişim engeli getirmeye devam etti. İstismar, dolandırıcılık, görevi suistimal iddialarını konu alan haberlere erişim birer birer engellendi. İletişim Başkanı Fahrettin Altun'un talebiyle kendisi ve yakınları hakkındaki 648 haber ve sosyal medya içeriğine bir günde erişim engeli getirildi. (ANKA)
