T24 Dış Haberler
Şili'nin başkenti Santiago'da, 50 yıl önce General Augusto Pinochet'nin sosyalist başkan Salvador Allende'ye karşı gerçekleştirdiği askeri darbede hayatını kaybedenler için protesto gösterisi düzenlendi. Polis, göstericilere tazyikli suyla müdahale etti.
Dün aşırı sağcı gruplar, Pinochet'nin Allende'yi askeri darbeyle devirerek iktidara gelmesini kutlamıştı.
Aşırı sağcı grupların gösterisinden bir kare.
Çeviri: "50 yıl sonra Şili hala komünizme karşı savaşıyor"
1973 Şili Darbesi
Şili'nin seçilmiş sosyalist devlet başkanı Salvador Allende, 11 Eylül 1973 günü bir darbeyle devrildi. Allende, Şili Sosyalist Partisi'nin kurucularındandı. Milletvekilliği, sentörlük, bakanlık ve Sosyalist Parti Genel Sekreterliği görevlerinde bulundu. Üç kez aday olduğu ve kaybettiği Cumhurbaşkanlığı'nı, 1970'te "Halk Birliği" adayı olarak girdiği seçimde kazandı. Seçimi kazanmasının ardından Şili'de sosyalist bir program uygulamaya başladı. Toprak reformu gerçekleştirdi ve zengin bakır madenlerini kamulaştırdı.
11 Eylül 1973'te General Augusto Pinochet komutasındaki silahlı kuvvetler, Başkanlık Sarayı'nı kuşattı. Saray bombalanmadan önce halka hitap eden Allende, "Az sonra sesimi artık duymayacaksınız. Ama hep sizinle olacağım. Beni vatana sadık bir onurlu insan olarak hatırlayın. Halkım kendini savunmalı ama feda etmemeli" dedi.
Allende'nin bu sözlerinin ardından Başkanlık Sarayı, Pinochet'nin kuvvetleri tarafından bombalandı. Yıllar sonra, Allende'nin çatışma sırasında intihar ettiği iddia edildi.
Darbeci general Pinochet, 1990 yılına kadar iktidarda kaldı. Pinochet'nin iktidarda kaldığı 17 yıllık dönemde yaklaşık 2 bin 279 kişi siyasi nedenlerle öldürüldü, binden fazla insan "kayboldu", 30 bin civarında kişi işkence gördü ve sayısı birkaç bini bulan kişi sürgün edildi.
|
Hükümet, "ulusal arama planını" onaylamıştı
Şili hükümeti, Pinochet dönemindeki kayıp ve ölümlerin aydınlatılması amacıyla "ulusal arama planını" onaylamıştı.
The New York Times'in haberine göre, Şili Devlet Başkanı Gabriel Boric, darbenin 50. yıl dönümünden kısa bir süre önce, "ulusal arama planını" onaylamıştı. Boric, söz konusu planı yürürlüğe girmesini sağlayan başkanlık kararnamesini imzaladığı törende "adaletin çok uzun sürdüğünü" kaydederek "Bu, ailelere yapılan bir iyilik değil, ülkenin hak ettiği ve ihtiyaç duyduğu cevapları vermek için topluma karşı bir görev" demişti.
"Ulusal arama planı" çerçevesinde, Pinochet diktatörlüğünün sona ermesinden bu yana ilk kez kayıpların bulunması için hükümet düzeyinde çalışma yapılmış olacak.
TIKLAYIN | ABD Dışişleri, 50'nci yıl dönümüne yaklaşırken Şili darbesiyle ilgili iki istihbarat belgesini daha erişime açtı
ABD belge yayımladı
ABD Dışişleri Bakanlığı, ABD eski Başkanı Richard Nixon'ın Şili'deki 1973 darbesi sırasında aldığı bilgilere ışık tutan ve daha önce gizli tutulan iki istihbarat raporunun bazı bölümlerini geçtiğimiz günlerde yayımlamıştı. Eylül 1973 tarihli iki belge, Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nın Şili'de yaşananlarla ilgili Nixon'a verdiği günlük brifinglerin bazı bölümlerini içeriyordu.
Ulusal Güvenlik Arşivi'nin 2022'de yayımladığı diğer belgelerde de darbeden 3 yıl önce Nixon'ın, dönemin CIA Direktörü Richard Helms'e, Allende'nin göreve başlamasını engellemek amacıyla askeri bir darbe başlatarak "Şili'yi kurtarması" yönünde emir verdiği görülmüştü.
ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "Daha önce gizliliği kaldırılan binlerce belgeyle birlikte, bugün bu belgelerin yayınlanması ABD-Şili ortaklığına olan bağlılığımızı göstermektedir ve kendi ülkelerimizde ve dünya çapında demokrasi ve insan haklarını teşvik etmeye yönelik ortak çabalarımızla tutarlıdır" denilmişti.
Şili'nin dış ilişkilerden sorumlu müsteşarı Gloria de la Fuente, Biden yönetimine belgelerin gizliliğinin kaldırılması talebine olumlu yanıt verdiği için teşekkür ederek "Belgelerin gizliliğinin kaldırılması hakikat arayışını teşvik ediyor ve ülkelerimizin demokratik değerlere olan bağlılığını güçlendiriyor" demişti.
