Selcan Hacaoğlu / Bloomberg
1. Bu seçimler hakkında bu kadar özel olan ne?
Erdoğan geçen yıl, Türkiye'yi parlamenter demokrasiden icracı başkanlık sistemine dönüştürecek bir anayasa değişikliği paketi için kamu onayını az bir farkla kazandı. Bu değişikliklere göre, yeni sistem bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yürürlüğe girecek. Bu, Kasım 2019 için planlanmıştı, ancak Erdoğan 18 Nisan'da meclis ve cumhurbaşkanlığı için erken seçim çağrısı yaparak birçok kişiyi şaşırttı. Erdoğan’ın iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), yaklaşık 16 yıldır erken seçim çağrısında bulunmamıştı.
2. Erken seçimlere ne sebep oldu?
Erdoğan, "Suriye'de gerçekleştirdiğimiz sınır ötesi operasyonun yanı sıra bölgemizde de tarihi öneme sahip gelişmelerin" yaşandığını ileri sürdü – İkincisiyle Türkiye'nin komşu Suriye ve Irak'taki ayrılıkçı Kürt gruplarına ve IŞİD militanlarına karşı yürüttüğü askeri kampanyaya atıfta bulundu. Pek çok analist, zayıf ekonomik görünüm nedeniyle Erdoğan'ın seçimi bir gerileme anında yapma riskine girmek yerine tarihi değiştirebileceğini söyleyerek erken bir seçim öngörüsünde bulunmuştu. Seçimler, siyasi muhaliflerin kitlesel tasfiyesini getiren ve birçok bağımsız ya da muhalif haber kaynağını ortadan kaldıran ve ülkeyi dünyanın en büyük gazeteci hapishanesi yapan şiddetli bir saldırıya yol açan olağanüstü hal sırasında gerçekleşecek.
3. Oylamadan sonra ne olacak?
Türkiye'nin parlamenter sistemi, hızlıca başkanlık sistemine dönüştürülecek. Başkan, yürütme organının başkanlık görevini yürütecek ve kanunun yürürlüğe konması, bütçenin hazırlanması, cumhurbaşkanlığı ve parlamento için yeni seçimlerin aynı anda yapılması şartıyla meclisin feshedilmesi ve üst düzey yetkililerin görevlendirilmesi, bakanlar ve bazı üst yargıçları atamak da dahil bazı güçlere sahip olacak. Artık sıkıyönetim devam etmeyecek olsa da, cumhurbaşkanı benzer bir olağanüstü hal ilan edebilecek ve yetkileri temel hak ve özgürlükleri kısıtlama yetkisi tanıyabilecek.
4. Erdoğan kazanacak mı?
Bazı anketler Erdoğan’a yüzde 50'den fazla oy almakta zorlanacağını gösterse de, Türkiye'nin en popüler politikacılarından biri olarak ikinci turu domine edebilir. Başbakanlığı döneminde ve şimdi cumhurbaşkanı olarak Erdoğan'ın önderliğine, daha otoriter bir liderlik tarzına yönelişine neden olan ekonomik ilerlemeler damgasını vurdu. Bu oylamada, hükümetin seçim ittifaklarına izin vermek için yasaları değiştirmesinden sonra Erdoğan milliyetçi bir muhalefet partisi olan MHP tarafından da destekleniyor. Erken seçim, adayları seçmek, bir stratejiye karar vermek ve tam gaz bir kampanya yapmak için muhalefete yalnızca haftalar veriyor. Seçim yasalarındaki değişiklikler nedeniyle oyların doğruluğu ve güvenilirliği konusundaki endişeler arttı. Ve bu, milyonlarca Türk’ün seçimden bir hafta önce Erdoğan’ın hükümet partisinden çek alacağı haberlerinden bile önceydi.
5. Seçim kuralları nasıl değişti?
Erdoğan, partilerin bir araya gelmesine izin vermek için kuralları yeniden yazdı. Bu, mecliste sandalye kazanmak için gereken yüzde 10'luk seçim barajının altına düşmenin küçük düşürücü olasılığıyla karşı karşıya olan milliyetçi müttefiki MHP için bir nimet. Değişiklikler, oy kullanma merkezlerindeki parti gözlemcilerini de ortadan kaldırıyor, devlet görevlilerinin gözlemcilikle görevlendirilmesine veya sandıkların güvenlik gerekçesiyle yeniden konumlandırmasına izin veriyor, kanun uygulayıcı yetkililerin oylamayı izleyebilmelerine izin veriyor ve onaylanmamış oy pusulalarının sayılmasına izin veriyor. – Bu 2017 referandum sonucunu da gölgelemişti - Hükümet, söz konusu değişikliklerin, Türkiye'nin güneydoğusundaki seçimleri Kürt ayrılıkçılarının etkisinden korumak için gerekli olduğunu söyledi.
6. Meclis ne olacak?
Meclis açık kalacak ancak yeni yetkilendirilmiş yürütme organı üzerinde sınırlı gözetim yapabilecek. Şu anda 550 üyeden oluşan Meclis 600 üyeye sahip olacak ve cumhurbaşkanına, milletvekillerine veya bakanlarına soruşturma açmak için en az 360 oyla bir oyçokluğu gerekli olacak. (Bir soruşturma sırasında, cumhurbaşkanının seçim çağrısında bulunmasına izin verilmeyecek.) Parlamento, 400 oyla, cumhurbaşkanına karşı ülkedeki en yüksek mahkemeye dava açabilecek. Parlamento, cumhurbaşkanı tarafından ilan edilen olağanüstü hal süresini kısaltabilecek, genişletebilecek veya kaldırabilecek.
7. Başkan ne kadar süre görev yapabilir?
İki ardışık beş yıllık dönem, ancak buradaki bir boşluk, parlamentonun ikinci dönem sırasında erken seçim çağrısı yaparsa, üçüncü bir dönem daha yönetmesine yol açıyor. Böyle olursa, 2003’ten cumhurbaşkanı seçildiği 2014’e kadar Türkiye'de başbakanlık yapan Erdoğan, 2029 yılına kadar siyasete hakim olmaya devam edebilir.
8. Finansal piyasalar olanları nasıl ele alıyor?
Erdoğan’ın seçimi ilan etmesinin ardından para birimi ve piyasalar yükselişe geçerken, yatırımcılar 18 aylık bir siyasi belirsizliğin iki aya inmesini memnuniyetle karşıladı.
Ancak aşırı ısınan ekonomi, Türkiye'nin yüksek küresel faiz oranlarına karşı savunmasızlığı ve kuvvetler ayrılığına çok az tabi olan icracı başkanlık altında ekonomi politikalarının kalitesi ile ilgili endişeler nedeniyle coşku kısa ömürlü oldu.
