ABD'de Demokrat Joe Biden yönetiminin Kongre'ye sunduğu ilk bütçe teklifinde zengin Amerikalıların ödediği vergilerde büyük artış öngörülüyor.
1 Ekim'de başlayacak yeni mali yıl için teklif edilen bütçede sosyal programlara ve iklim kriziyle mücadeleye de büyük pay ayrıldı.
Kongre onayını alması gereken bütçe için Cumhuriyetçi Senatör "Akıl almayacak kadar pahalı" yorumunu yaptı.
Kongre'nin bütçe teklifi konusunda ciddi pazarlıklara sahne olması bekleniyor.
Planda kurumlar vergisi ve en zenginlere yönelik vergi artışlarıyla 3 trilyon dolarlık ek gelir yaratılsa da 2031 yılına kadar kamu borçlarının gayrisafi milli hasılanın yüzde 117'sine ulaşması öngörülüyor.
Bu 2. Dünya Savaşı döneminden bile yüksek bir oran.
Önceki ABD Başkanı Donald Trump da gelirinden fazla harcama yapmış, ilk yılında 4,8 trilyon dolarlık bir bütçe yönetmişti.
Bütçede neler var?
- İklim değişikliğiyle mücadele için 800 milyar dolar. Buna temiz enerji yatırımları da dahil.
- 3-4 yaşındaki çocuklara ücretsiz kreş için 200 milyar dolar.
- Herkese ücretsiz iki yıllık yüksekokul imkanı için 109 milyar dolar.
- Yıllık izin ve hastalık izni hakkı için 225 milyar dolar.
- Yollar ve köprüler için 115, toplu taşıma ve demiryolları için 160 milyar dolar.
- İnternet altyapısını güçlendirmek için 100 milyar dolar.
Plan tecavüz ve ensest ilişki dışında vergi mükelleflerinin parasıyla kürtaj yapılmasına getirilen yasağı da kaldırıyor.
Yıllar boyunca bu uygulamayı destekleyen Biden, geçen yıl başkanlık kampanyasında fikrini değiştirmiş ve yasağa karşı çıkmıştı.
Demokrat Parti'nin ilerici kanadı bu adımdan memnun olsa da daha muhafazakar partililer Senato'da bunu desteklemeyebilir.
Bütçenin kabul edilmeden önce Senato'dan onay alması gerekiyor.
Enflasyon ve bütçe açığı
Beyaz Saray ekonomi danışmanı Cecilia Rouse, şu anda enflasyonda sert artışlar görüldüğünü fakat uzun vadede yüzde 2'de stabilize olmasını beklediklerini söylüyor.
Eski ABD başkanları Bill Clinton ve Barack Obama'ya danışmanlık yapan Larry Summers'ın da aralarında olduğu bazı ekonomistler, bu kadar büyük bir harcama paketinin enflasyonu artıracağı, ABD Merkez Bankası'nın bu yüzden faiz artırmak zorunda kalacağı ve bunun da büyümeyi azaltacağı uyarısında bulunuyor.
Cumhuriyetçiler harcamaların artmasına karşı çıkıyor.
Senato'daki Cumhuriyetçilerin lideri Mitch McConnell bu planın "sosyalistlerin hayali" olduğunu söylüyor.
Senatör Jerry Morgan ise bu bütçenin gelecek nesillere büyük bir borç bırakacağını belirtiyor.
Analiz: Biden hükümetinin hayali
Anthony Zurcher, BBC Kuzey Amerika Muhabiri
Büyük kamu harcamaları dönemine geri dönüyoruz. Ama bunun için önce bütçenin onaylanması lazım.
Bill Clinton 1996'da Kongre'deki Cumhuriyetçilerin yoksullara verilen yardımları azaltma girişimlerine göz yumarken büyük kamu harcamalarının geçmişte kalan bir uygulama olduğunu söylemişti.
O günden bu yana 11 Eylül saldırıları, 2008 krizi ve bir pandemi yaşandı. Artık ABD'lilerin hükümetten beklentileri farklı ve uzun yıllardır merkez siyasetçi olarak görülen Biden da bu beklentilere hitap eden bir bütçe hazırladı.
Aslında bütçede ücretsiz sağlık hizmeti veya üniversite eğitimi gibi büyük yeni kalemler yok. Hükümetin yaptığı şey, eğitim ve sağlığa odaklanıp mevcut programların kaynaklarını artırmak.
Yıllık 1 trilyonluk bütçe açığı hem sağdan hem de soldan eleştiriler alacaktır. Cumhuriyetçiler ayrıca bazı harcamalara da karşı çıkacaktır.
