Milliyet yazarı Cem Kılıç, yılbaşında otomatik katılımlı Bireysel Emeklilik Sistemi'nin (BES) devreye gireceğini hatırlatarak "İlk etapta 1.000 ve üzerinde çalışanı bulunan işverenler kapsama alınacak. 2019 Temmuzunda bütün işverenler kapsamda olacaklar. Kademeli geçişin detayları belli olunca otomatik katılımlı bireysel emeklilik sistemi ile ilgili bilinmesi gerekenleri yeniden gözden geçirmek gereği hissedildi" dedi.
Cem Kılıç'ın "‘BES’te otomatik katılım ne getirip, ne götürecek?" başlığıyla yayımlanan (4 Aralık 2016) yazısı şöyle:
2017’nin ilk günü itibarıyla 45 yaş altındaki bütün çalışanlar için yeni bir dönem başlayacak. Yılbaşında otomatik katılımlı Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) devreye girecek. Ancak ilk etapta 1.000 ve üzerinde çalışanı bulunan işverenler kapsama alınacak. 2019 Temmuzunda bütün işverenler kapsamda olacaklar. Kademeli geçişin detayları belli olunca otomatik katılımlı bireysel emeklilik sistemi ile ilgili bilinmesi gerekenleri yeniden gözden geçirmek gereği hissedildi. Bugünkü yazımda 10 soruda konuyu ele alıyoruz.
1 Hangi işverenler sisteme tabi olacak?
Otomatik katılımlı bireysel emeklilik sisteminde kademeli geçiş söz konusu olacak. Buna göre 1 Ocak 2017’de 1.000 ve üzerinde çalışanı bulunan işverenler kapsama alınacaklar. Kamu işyerleri ise Nisan 2017’de kapsama alınmaya başlanacak. 2019 yılının Temmuz ayında 1 çalışanı bulunan bir işyeri bile kapsama girmiş olacak ve kademeli geçiş tamamlanacak.
2.5 yılda bütün çalışanları kapsayacak
1 Ocak 2017’de 1000 ve üzeri çalışanı olan işletmeler.
1 Nisan 2017’de 250 999 çalışanlılar ve merkezi bütçeli kamu kurumları.
1 Temmuz 2017’de 100 249 çalışanı olan şirketler.
1 Ocak 2018’de 50 99 çalışanı olanlar ve tüm belediyeler.
1 Temmuz 2018’de 10 49 çalışanı olanlar.
1 Ocak 2019 itibariyle 5 9 çalışanlı işletmeler.
1 Temmuz 2019’da ise 1 4 çalışanlılar otomatik katılıma geçecek.
2 Çalışan sayısı nasıl belirlenecek?
Otomatik katılımlı bireysel emeklilik sistemine kademeli geçiş konusunda çalışan sayısı üzerinden tarih belirlenmiş durumda. Türkiye Sigortalar Birliğinden alınan bilgiye göre çalışan sayısı vergi kimlik numarası üzerinden belirlenecek. Dolayısıyla aynı işverene bağlı bütün işyerlerindeki çalışan sayısı birlikte düşünülecek. Örneğin bir bankanın 45 şubesi varsa, yani 45 SGK sicil numarası bulunuyorsa ve bu işyerlerindeki toplam çalışan sayısı 1.000 ve üzerinde ise bu banka 1 Ocak 2017’de kapsama girecek. Ancak farklı vergi kimlik numaralarına bağlı işyerlerindeki çalışan sayıları birlikte değerlendirilmeyecek. Çalışan sayısının belirlenmesinde esas olan SGK sicil numarası değil vergi kimlik numarası olacak.
3 Kimler otomatik katılım sisteminin kapsamında olacak?
Eski adıyla SSK’lı, yeni adıyla 4/a’lılar ve yine eski adıyla emekli sandığı mensubu, yeni adıyla 4/c’li sigortalılar, yani işçi ve memurlar kapsamdalar. 1 Ocak 1972 ve sonrasında doğan işçi ve memurların tamamı kapsamda. Dolayısıyla, işverenler bu kişiler adına 1 Ocak 2017’de bireysel emeklilik sözleşmesi açacaklar.
4 İşçi istemezse sisteme giriş yapmayabilir mi?
Kapsamda olan işyerlerinde çalışan kişiler için işveren bireysel emeklilik sözleşmesi başlatmak zorunda. Çalışanın sisteme giriş yapmayacağını bildirmesi işverenin sözleşme açmaması anlamına gelmiyor. İşveren mutlaka 45 yaşın altındaki çalışanlar için bireysel emeklilik sözleşmesi yaptırmak zorunda. Çalışan isterse iki ay içerisinde cayma hakkını kullanarak sistemden çıkabilir. Yani, sisteme katılım zorunlu, devam etme isteğe bağlı.
5 Halihazırda bireysel emeklilik sözleşmesi bulunan çalışanlara da sözleşme açılacak mı?
Kapsamdaki çalışanların halihazırda devam etmekte olan bir bireysel emeklilik sözleşmesi olsa bile işveren tarafından yeni bir bireysel emeklilik sözleşmesi açılması gerekiyor. Çalışan isterse iki ay içerisinde işverenin açtığı sözleşmeyi iptal ettirebiliyor. Cayma hakkını kullanmak istemeyen çalışanlar, iki sözleşmeye birden katkı payı ödeyerek sistemde kalabilirler. Otomatik katılımlı sözleşmenin normal bireysel emeklilik sözleşmesine göre bazı avantajları söz konusu.
6 Çalışanlar cayma hakkını nasıl kullanacaklar?
Otomatik katılımlı bireysel emeklilik sistemi kapsamındaki çalışanlar, işveren tarafından bireysel emeklilik sözleşmesi başlatılan tarihten itibaren iki ay içerisinde cayma hakkını kullanabilirler. Bu durumda çalışanın sözleşmesi iptal edilir. Diğer yandan, cayma hakkını kullanan çalışanlardan yapılan kesintilerin, hiçbir kayıp olmadan on gün içerisinde iade edilmesi gerekiyor. Dolayısıyla, otomatik katılımlı bireysel emeklilik sisteminden cayma hakkını kullanan çalışanın maddi olarak hiçbir kaybı olmayacak.
7 Çalışanlar ne kadar katkı payı ödeyecekler?
Çalışanların katkı payları işverenleri tarafından maaşlarından kesilecek ve bireysel emeklilik şirketine aktarılacak. Böylece çalışanlar katkı payı ödemek için herhangi ek bir işlem yapmayacaklar. Diğer yandan, çalışanlar adına bireysel emeklilik sözleşmesine ödenecek katkı payı, çalışanın prime esas kazancının, yani bir anlamda brüt ücretinin yüzde 3’ü kadar olacak. Çalışan isterse bu miktarı artırabilecek. Katkı payını artıran çalışanın ileride sistemden alacağı aylık veya toptan para daha yüksek olacak. Ayrıca, Bakanlar Kurulu yüzde 3 olarak belirlenen katkı payı tutarını artırma ve azaltma yetkisine sahip. Asgari ücretle çalışan bir kişiden 2016 yılında katkı payı kesilmiş olsaydı 49 TL kesinti yapılacaktı. 2017 yılının ilk altı ayı için belirlenen asgari ücrete göre katkı payı netleşmiş olacak.
8 Otomatik katılımlı bireysel emeklilik sisteminde devlet katkısı olacak mı?
Otomatik katılımlı bireysel emeklilik sisteminde yüzde 25’lik devlet katkısı olacak. Diğer yandan, iki ay içerisinde cayma hakkını kullanmayan çalışanlara ek menfaatler sağlanacak. 1 Ocak 2017’de sisteme katılan ve Mart 2017’ye kadar cayma hakkını kullanmayan çalışanlar Mart ayında 1.000 TL’lik ek devlet katkısından yararlanabilecekler. Sistemden aylık almaya hak kazanan kişiler bu 1.000 TL’lik ek katkıyı alabilecekler. Bunun yanında, yıllık gelir sigortası yaparak sistemden aylık almaya hak kazanan kişiler, o zamana kadar hesaplarında biriken devlet katkısının yüzde 5’ini ek katkı olarak alabilecekler. Bu sebeple, otomatik katılımlı bireysel emeklilik sözleşmeleri normal sözleşmelere göre daha avantajlı.
9 İşinden ayrılanların durumu ne olacak?
Çalıştığı işyerinde otomatik katılımlı bireysel emeklilik sözleşmesi bulunan bir çalışan işyerinden ayrılır ve işsiz kalırsa, sözleşmeye katkı payı ödemeye devam edebilecek. Çalışanın yeni girdiği işyeri kapsamda değilse ve bu işyerinde yeni sözleşme açılmayacaksa bu durumda da, çalışan arzu ederse eski sözleşmeye katkı payı ödemeye devam edebilir. Bu gibi durumlarda çalışanın bireysel emeklilik şirketi ile prim ödeme konusunda görüşmesi söz konusu olacak. İşverenin katkı payını otomatik kesmesi söz konusu olamayacağı için katkı payının ödeme yönteminin belirlenmesi gerekecek. İşyeri değiştiren bir çalışan ise yeni işyerindeki bireysel emeklilik şirketine devredilen sözleşmesine katkı payı ödemeyi sürdürecek.
10 Otomatik katılımlı bireysel emeklilik sisteminden ayrılmak isteyen bir çalışan 2 ayın sonunda ekonomik kayıp yaşayacak mı?
Otomatik katılımlı bireysel emeklilik sözleşmesinden iki ay içerisinde cayan bir çalışan, hiçbir kayıp olmaksızın katkı paylarını alabilecek.
Diğer yandan, bu sürenin sonunda cayma hakkını kullanan bir çalışandan kesinti yapılabilecek.
Yapılacak kesinti miktarı bireysel emeklilik şirketi ile işveren arasında imzalanan sözleşmeye göre belirlenecek.
