İyimser açıklamaların aksine FED'in yayımlanan son Bej Kitap'ında ekonomik faaliyetlerin gerilemeye devam ettiği, otomotivcilerin hâlâ kan ağladığı, bankalardaki batık kredi sorununun çözülmediği belirtiliyor. Üretici ve tüketici enflasyonları ise deflasyon (fiyatların, harcamaların düştüğü, canlılığın kaybolduğu, ekonomik faaliyetin söndüğü piyasa durumu) riskinin geçmediğine kanıt.
Mart ayında yaşanan ayı piyasası rallisi (düşüş eğilimi) sonrası küresel krizin merkezi olan ABD'de krizin sonuna gelindiği yorumları tartışılıyordu. Bankalardan gelen olumlu ilk çeyrek sonuçları ve emlak ve tüketici harcamaları verilerinde yaşam belirtisi gören ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Ben Bernanke bile hafta başında ekonomik faaliyetlerdeki sert çakılmanın yavaşladığı yönünde iyimser bir açıklamada bulunmuştu.
Ancak Dallas FED tarafından dönemsel olarak yayımlanan ve ekonominin kriptosu olan Bej Kitap çıplak gerçeği ortaya koydu: ABD ekonomisi iyileşmek bir yana zannedildiğinin aksine daha da kötüye gidiyor.
Referans gazetesinin haberine göre ABD'de dün yayımlanan Bej Kitap, ülkede mart ve nisan aylarında özellikle bazı eyaletlerde ekonomik faaliyetlerin gözle görülür ölçüde yavaşladığını ve neredeyse tüm sektörlerin çakıldığını iddia ediyor. Üretimin zayıfladığını, perakende harcamalarının dibe vurduğunu, emlak sektörünün güçsüz kaldığını ve bankaların batık kredilerle daha fazla dolduğunu yazan Bej Kitap'a göre, 6 Nisan'a kadar olan 6 haftalık dönemde deniz nakliyatı faaliyetleri geriledi, birkaç eyalet dışında tüketici harcamaları zayıf kaldı. Rapora dahil edilen eyaletlerin tümünde otomotiv tedarikçileri düşük talep ve sıkı kredi koşulları nedeniyle iyi satış yapamadı. Seyahat ve turizm faaliyetleri geriledi, bir çok eyalette turist harcamaları iki haneli yüzdelerde düştü. Yeni ev inşaatları daha da düştü, bankaların ticari borçlanmaları geriledi.
Deflasyon riski sürüyor
Dallas FED'in ekonomi uzmanları tarafından her ay ele alınan Bej Kitap'ın mart baskısında da ABD ekonomisinin subprime krizinden bu yılın sonuna kadar kurtulamayacağı belirtilmişti. Resmi adı "Mevcut ekonomik durum üzerine yorum" olan Bej Kitap, FED Kurulu tarafından yılda 8 kere yayımlanan bir rapor olarak biliniyor. Ekonomik gelişmeler üzerine anektodal yorumlarda bulunulan Bej Kitap'ta kullanılan ifadeler ise piyasa ve uzmanlar tarafından yakından takip ediliyor.
ABD'de tüketici ve üretici enflasyonunda görülen dip seviyeler ise büyümedeki çakılmayla yanyana konduğunda deflasyon endişesinin halen devam ettiğini ortaya koyuyor. Mart ayında tüketici enflasyonu yüzde 0,1 düştü, bir önceki ay ise bu oran yüzde 0,4 yükselmişti. Böylece tüketici enflasyonu yıllık bazda yüzde 0,4 düşüşle 1955'ten bu yanaki en kötü 12 aylık düşüş kaydetmiş oldu. Üretici fiyat endeksi ise mart ayında geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 3,5 geriledi. Bu da 1950'den sonraki en büyük düşüş olarak gösteriliyor.
Piyasaların kafası karıştı
Öte yandan, Bej Kitap'ın ardından dün ABD'de ve Avrupa'da birbiri ardına gelen veriler, krizin sonuna gelindiğine inanan piyasaların kafasını iyice karıştırdı. İlk çeyrek sonuçlarını açıklayan JPMorgan Chase 2.14 milyar dolarla beklentilerin üzerinde kâr açıkladı. ABD'de yeni konut inşaatları ise, geçen ayki yükselişin ardından mart ayında beklentilerin üstünde geriledi. ABD Ticaret Bakanlığı verilerine göre yeni konut inşaatları yıllık bazda yüzde 10.8 azalarak 510 bin adete düştü ve 1959 yılında başlayan kayıtlardaki en düşük seviyeye ulaştı. İşsizlik maaşı başvuruları ise 11 Nisan'da sona eren haftada 610 bin ile 655 bin olan beklentinin altında açıklandı. Avrupa Birliği istatistik ofisi Eurostat ise mart ayında Euro Bölgesi yıllık enflasyon oranının yüzde 0,4 olduğunu açıkladı. Euro Bölgesi'nde sanayi üretimi de şubat ayında yüzde 18,4 geriledi. Bu gelişmelerin ardından saat 17:40 itibariyle ABD'de güne yükselişle başlayan Dow Jones endeksi yüzde 0,26 geriledi. Avrupa'da İngiltere'nin FTSE 100 endeksi yüzde 1,65, Almanya'nın DAX endeksi yüzde 1,45 ve Fransa'nın CAC 40 endeksi yüzde 1,46 yükseldi.
Kurtarma paketlerine çay poşetli protesto
Halen tam anlamıyla bir toparlanma sinyali vermeyen ABD ekonomisini canlandırmak için hem Bush hem de Obama döneminde masaya konan trilyonlarca dolarlık reçetelerin maliyeti vergi mükelleflerinin üzerine biniyor. ABD halkı ise artık bu durumdan rahatsız olmaya başladı. Ödediği vergilerin banka kurtarma planları ile teşvik paketlerinin finansmanında kullanılmasına sinirlenen binlerce kişi önceki gün ülke çapında bir çok eyalette "çay poşetli" protestolar başlattı. ABD'nin bir çok eyaletinde binlerce kişi ellerinde "Teşvik Mahkumu" yazan pankartlarla sokaklara döküldü. Facebook gibi sosyal iletişim ağları üzerinden organize olan binlerce protestocudan bazıları Beyaz Saray'a kadar yürüdü ve bahçeye çay poşetleri fırlattı. Protestolar "Vergi günü çay partisi" olarak organize edilmişti.
ABD ekonomisinin karnesi
* Mart ayında perakende satışlar beklenmedik şekilde yüzde 1,1 düştü.
* Mart ayında tüketici fiyatları yüzde 0,1 düştü.
* Çekirdek enflasyon yüzde 0,2, çekirdek tüketici fiyatları ise son 12 ayda yüzde 1,8 arttı.
* Şubat ayında yüzde 3,3 artan enerji fiyatları martta yüzde 3 düştü.
* Gıda fiyatları yüzde 0,1 gerilerken, tütün fiyatları yüzde 11 arttı.
* Mart ayında üretici fiyatları yüzde 1,2 düştü.
* Benzin fiyatları yüzde 13,1, gıda fiyatları ise yüzde 0,7 geriledi.
* Mart ayında sanayi üretimi beklentileri aşarak yüzde 1,5 düştü.
* Toplam kapasite kullanım oranı yüzde 69,3'e gerileyerek 43 yılın dibine indi.
* Mortgage başvuruları 10 Nisan'da sona eren haftada yüzde 11 geriledi.
