Bazı yiyeceklerin insanı ağırlaştırdığı, uyku verdiği söylenir. Bu iddianın gerçeklik payı var mıdır?
Fırında hindi insanı uyutan yiyeceklerin başında sayılır. Noel ya da Şükran gününde hindi yedikten sonra birçok insan uyku basmasından şikayet eder. Peki bu uykunun kaynağı gerçekten hindi midir?
Hindinin suçlanmasının nedeni içerdiği L-triptofan maddesindendir. Fakat yumurta beyazı, morina balığı veya domuz kaburgası gibi bu maddeyi daha fazla içeren başka yiyecekler de var.
Bazı yiyeceklerin insana uyku verdiği iddiasını anlamak için vücudun ve beynin yemeklerdeki besinleri nasıl emdiğine bakmak gerekir.
L-triptofan vücut için gerekli temel aminoasitlerden biridir. Bu aminoasidi vücut kendiliğinden üretemez, yiyeceklerle alınması gerekir. Halk arasında mutluluk hormonu olarak da bilinen serotonin üretiminde kullanılır. Serotoninin meyve sineklerinde uykuya neden olduğu biliniyor, belki insanlarda da yavaş yavaş ağırlık çökmesine yol açabilir.
Triptofan ilaç olarak alındığında uyuma sorunu olanlara yardımcı olabiliyor. 2002'de yapılan bir araştırmada triptofan seviyesi düşürülenlerde uyku sorunu ortaya çıktığı görüldü.
Ancak bu araştırmalarda bu maddenin etkisi ilk göründüğünden daha karmaşıktır. Yemekle alınan triptofan ilaç olarak alınandan farklıdır. Yemekte başka maddelerle bir aradadır.
Yemekteki proteinde büyük nötr aminoasitler de vardır ve bunlar kan-beyin bariyerini aşmak için triptofanla rekabet halindedir. Triptofan içeren yiyeceklerin serotonin üretmesi için diğer yiyeceklerle rekabet etmeyecek şekilde aç karnına yenmesi gerekir. Ama triptofan içeren yiyeceğin başka bir aminoasit de içermemesi gerekir ki bu mümkün değildir.
Fakat triptofanın geçişini sağlayacak bir yöntem olabilir. Uyku sorunu olan insanlarla Kanada'da yapılan bir araştırmada, gönüllü deneklere kabak çekirdeği içeren yiyecekler verildi. Kabak çekirdeği yüksek oranda triptofan içerir. Bu yiyeceklere üzüm şekeri (glikoz) eklendiğinde uykuda ilerleme kaydedildiği görüldü.
Çünkü tatlı karbonhidratlar insülin salgılanmasına neden oluyor, bu ise diğer aminoasitlerin dokularda emilmesini, böylece triptofanın kan-beyin bariyerini aşma ihtimalini güçlendiriyordu.
Fakat doğru gıda bileşimini seçseniz bile sizde işe yarayacağı anlamına gelmez. 1982 öncesinde L-triptofan üzerine yapılan 40 araştırmada deneklerin kendilerini daha uykulu hissettiği ve uykuya dalarken daha az zaman harcadığı görülmüş, ancak uyuma süresini artırdığına dair bir veriye rastlanmamıştı.
Fakat ağır uykusuzluk hallerinde pek etkisi görülmedi. Böylece triptofanın sadece hafif uykusuzluk durumunda işe yaradığı sonucuna varıldı.
Peki Noel yemeğinde yediğiniz hindi sizi uyutur mu? Tek başına değil de başka yemeklerle karıştığında belki. Ama o gün insanın kendisini yorgun ve uykulu hissetmesinin başka nedenleri de olabilir.
Güne zaten yorgun başlamış olabilirsiniz; bunun üzerine ağır bir yemek yiyip belki biraz da alkol alınca, L-triptofan kana karışmasa bile kendinizi biraz uykulu hissedecek yeterince neden vardır.
