Başarısız tüp bebek tedavisine 10 çözüm

Ülkemizde çiftlerin yaklaşık yüzde 15’i doğal yoldan çocuk sahibi olamıyor. Bu aşamada devreye giren tüp bebek tedavisi çoğu zaman çiftlerin yüzünü güldürse de, bazı durumlarda o da başarısızlıkla sonuçlanabiliyor. Ancak günümüzde geliştirilen yardımcı yöntemler sayesinde artık tüp bebek tedavisinde başarı elde etme oranı oldukça yüksek...

Doğal yoldan tüp bebek

30 yılda 6 milyon tüp bebek dünyaya geldi

İnfertilite sorununa tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizde de son yıllarda daha sık rastlanıyor. Bundan 20 yıl önce üreme çağındaki çiftler arasında yüzde 7-8 oranında görülen kısırlık, günümüzde tüm dünyada yüzde 10, hatta Batı ülkelerinde yüzde 15’lere ulaşmış durumda. Hepimizin bildiği gibi; zararlı yaşam alışkanlıkları, stres, çocuklukta veya erişkin dönemde geçirilen bazı hastalıklar gibi pek çok etken kısırlık nedeni olabiliyor. İşte, bu durumda yapılması gereken şey, kuşkusuz, tüp bebek yönteminden yararlanmak. Modern tıp, tüp bebek konusundaki çalışmalarını her geçen gün yoğunlaştırıyor ve son gelişmeler ile hamilelik oranları da artıyor. Ancak yine de bazı durumlarda tüp bebek denemeleri başarısızlıkla sonuçlanıyor.

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu, Formsante dergisine verdiği röportajda, doğru zamanda uygulanacak olan çeşitli yardımcı yöntemlerle bu sorunun üstesinden gelinebileceğine dikkat çekiyor. Biz de tüp bebek tedavisinde başarıyı artıran 10 yöntemi ayrıntılarıyla derledik ve sayfalarımıza taşıdık.

1. BLASTOSİST TRANSFERİ

Döllenen yumurta bölünerek 2. günde 2-4 hücreli hale geliyor ve klasik tüp bebek uygulamalarında bu evredeki embriyo anne rahmine transfer ediliyor. Oysa embriyonun 5. günde, yani blastosist adı verilen çok hücreli evresinde rahme tutunabilme şansı daha yüksek. Son yıllarda kullanılan tekniklerin artması ve gelişmesiyle birlikte anne rahmine transfer, embriyoların blastosist evresinde de gerçekleştirilebiliyor. Önce adetin 20-23. günleri arasında, rahimden biyopsi yoluyla alınan hücreler laboratuvarda çoğaltılarak bir kültür ortamı oluşturuluyor. Ardından, embriyonun rahim dokusuna benzeyen bu kültür ortamında gelişmesi sağlanıyor. Embriyo da 5. gününde anne rahmine transfer ediliyor. Böylelikle daha iyi kalitede embriyo elde edilirken, hamilelik şansı artıyor.

Ne zaman uygulanıyor?

Kötü kalitede embriyo gelişiminin gözlendiği tekrarlayan başarısızlıklarda, tek embriyo transferi isteyenlerde veya embriyonun rahme tutunamadığı durumlarda başvuruluyor.

2. PREİMPLANTASYON GENETİK TANI

Embriyonun rahimde tutunamamasının ardında, çok sık olmamakla birlikte, kromozal yapıdaki bozukluk yatabiliyor. Anne adayında transfer edilecek olan embriyo sayısından daha fazla embriyo varsa, preimplantasyon genetik tanıya başvurulabiliyor.

Laboratuvar ortamında elde edilen 6-8 hücre aşamasındaki embriyoların içlerinden, mikroskop altında, 1-2 hücre alınıyor. Ardından hücrelerin kromozomları inceleniyor ve hangi embriyonun hangi hastalığı taşıdığı belirleniyor. Genetik testleri yapılan embriyoların sağlıklı olanları da anne rahmine transfer ediliyor.

Ne zaman uygulanıyor?

Tekrarlayan tüp bebek denemelerinde hamilelik elde edilemeyen çiftlerde, ailesinde ve kendisinde genetik hastalık olanlarda, ciddi sperm bozukluklarına ve erkek infertilitesine sahip çiftlerde ve anne adayının ileri yaşta olduğu durumlarda faydalanılıyor.

3. LENFOSİT AŞISI

Nedeni izah edilemeyen tekrarlayan hamilelik kaybı ve tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarından çiftlerin bağışıklık sistemindeki uyuşmazlıklar sorumlu olabiliyor. Baba adayından alınan kandan izole edilen lenfosit hücreleri, enjeksiyon ile anne adayının cilt altına veriliyor. Aşı uygulamasından sonra anne adayında “blokan antikoru” gelişiyor, böylelikle hamileliği engelleyen bağışıklık sistemi ile ilgili reaksiyonlar ortadan kalkıyor. Aşı hamilelik öncesinde 3 kez, hamilelikte de 1 - 2 kez uygulanıyor.

Ne zaman uygulanıyor?

Açıklanamayan 4 veya daha fazla hamilelik kaybı olan, yine embriyo transferine rağmen 5’in üzerinde tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı olan çiftlere önerilebiliyor.

4. TÜPLERİN İÇİNDE BİRİKEN SIVININ BOŞALTILMASI

Anne adayının tüplerinde sıvı toplanması da tüp bebek tedavisinin başarı şansını azaltan önemli etkenlerden biri. Çünkü biriken sıvılar, embriyonun transferi sırasında geri akımla bebeğin tutunmasına engel olabiliyor veya hamilelik oluştuğunda erken düşüklere neden olabiliyor. Bu sorunun boyutu, rahim filmi çekilerek net olarak ortaya konabiliyor. İçinde sıvı biriken tüplerin laporoskopi yöntemi ile tamamen çıkartılması veya rahimle birleştiği noktada ağızlarının kapatılması, geri sıvı akımını önleyerek tüp bebek tedavisinin başarı şansını büyük oranda artırıyor.

Ne zaman uygulanıyor?

Tüpün içindeki sıvının, embriyonun rahim içinde tutunmasına engel olduğunda başvuruluyor.

5. İN VİTRO MATURASYON

Tüp bebek tedavisinde uygulanan diğer bir yöntem ise “In Vitro Maturasyon” işlemi. Bu yönteme, genellikle tüp bebek tedavisinde yumurtalıkları uyaran ilaçlara aşırı yanıt veren anne adaylarında başvuruluyor. Hiç ilaç kullanılmadan veya kısa süreli ilaç tedavisi sonrasında, toplanan yumurtaların, laboratuvar ortamında hazırlanan ve hormonlar ile çeşitli büyüme faktörlerinden oluşan bir solüsyon içerisinde 24 saat tutularak olgunlaşması sağlanıyor. Ardından, olgun hale gelen yumurtalar çeşitli işlemlerden geçirilip anne rahmine transfer ediliyor. Bu yöntem sayesinde hormon preparatlarının kullanımına bağlı olarak karında şişlik, kilo alma, göğüslerde gerginlik, sinirlilik, bulantı ve kusma gibi yan etkiler görülmüyor.

Ne zaman uygulanıyor?

Anne adayı tedaviye aşırı yanıt verdiğinde bu yöntemden faydalanılıyor.

6. YUMURTALARI DONDURMA İŞLEMİ

Günümüz kadını ‘önce kariyer’ diyor ve hamilelik yaşını sürekli erteliyor. Ancak ilerleyen yaşla birlikte yumurtanın kalitesi düşmeye başlıyor ve buna paralel olarak anne adayının hamile kalma şansı da azalıyor. Ülkemizde bir süredir uygulanan yumurtanın hızlı şekilde
dondurulması (vitrifikasyon) tekniği sayesinde artık ileri yaştaki kadınlar da çocuk sahibi olabiliyor.

Çünkü yumurta dondurulduğu anda yaşlanma süreci de durduruluyor, böylece kadının yaşı ilerlese bile hamile kalma şansı hâlâ yüksek oranlarda devam ediyor.

Ne zaman uygulanıyor?

Bu yöntem ülkemizde sadece sağlık sorunları söz konusu olduğunda yasal. Yumurta dondurma işlemi kadının kanser tedavisi görmesi, yumurtalık ameliyatı nedeniyle üreme fonksiyonlarını kaybedecek olması veya erken menopoza girme riski taşıması gibi tıbbi zorunluluk halinde yapılabiliyor.

7. ASSİSTED HATCHİNG (YUMURTA KABUĞUNU TIRAŞLAMA)

Başarısız tüp bebek tedavisinde embriyoya uygulanan işlemlerden bir diğeri de assisted hatching yöntemi. Embriyonun çevresinde, ‘zona pellusida’ adı verilen koruyucu bir zar bulunuyor. Bu zar yapısının görevi ise yumurta hücresinin sperm ile birleşerek döllenmesini kontrol etmek ve embriyonun rahme tutunma aşamasına kadar bütünlüğünü korumak. Embriyo, rahim içine verildikten sonra bölünmeye ve büyümeye devam ediyor. Belli bir boya erişince de çevresini kuşatan zarı yırtarak rahmin içine tutunuyor. Ancak özellikle 35 yaş üstü kadınlarda embriyoyu çevreleyen bu koruyucu zar gereğinden fazla kalın olabiliyor. Bunun sonucunda da embriyo rahim içi dokusuna yerleşemiyor ve böylece tüp bebek tedavisi de başarısızlıkla sonuçlanıyor. Bu sorunun önüne geçebilmek için koruyucu zar, transfer öncesinde, genellikle lazer yöntemiyle traşlanarak inceltiliyor veya tümüyle deliniyor. Bu sayede, embriyo zarı kolaylıkla yırtarak rahme tutunabiliyor.

Ne zaman uygulanıyor?

Embriyoyu çevreleyen koruyucu zarın gereğinden fazla kalın olduğu durumda bu yönteme başvuruluyor. Ayrıca, ileri yaş anne adaylarında, daha önceki uygulamalarda iyi embriyolar transfer edilmesine rağmen hamilelik gerçekleşmeyen durumlarda ve dondurulmuş embriyo transferlerinde öneriliyor.

8. YAPAY RAHİM İÇİ UYGULAMASI

Adetin 21. günü, rahim içinden alınan küçük bir doku örneği laboratuvar ortamında geliştirilerek yapay bir rahim iç dokusu oluşturuluyor ve embriyolar bu doku içinde büyütülüyor. Rahmin içini taklit eden bu ortamda bulunan proteinler ve besleyici diğer maddeler embriyonun daha hızlı ve daha kaliteli gelişmesini destekliyor.

Ne zaman uygulanıyor?

3 kez yapılan tüp bebek tedavisine rağmen hamile kalamayan, embriyoları yavaş veya kötü gelişen kadınlara uygulanıyor.

9. İLAÇLA RAHİM İÇİNİ KALINLAŞTIRMA

Eğer rahmin içi hamileliğe hazır değilse, embriyo ne kadar kaliteli olursa olsun, rahmin içinde tutunması imkânsız hale gelebiliyor. Tedavinin etkisi tam kanıtlanmamış olsa da, rahim içinin tüp bebek denemesi sırasında yeteri kadar kalınlığa hazırlanması için çeşitli ilaçlardan faydalanılıyor.

Ne zaman uygulanıyor?

Rahmin içinin hamileliğe hazır olmadığı durumlarda yararlanılıyor.

10. CERRAHİ MÜDAHALE

Başarısız tüp bebek tedavilerinde, rahim içinde tutunmaya engel bir durumun var olup olmadığına bakılıyor. Çünkü rahmin içinde gelişen kitleler, bebeğin yerleşmesi ve gelişmesinde birtakım zorluklara yol açabiliyor. Bu amaçla rahim, içine sıvı verilerek kamerayla inceleniyor. Rahim bölgesinde tespit edilen polipler histereskopik yöntemle çıkartılıyor. Eğer rahimde miyom varsa ve 4 santimetreyi geçtiyse ya da kaç santim olursa olsun rahme baskı yapıp embriyonun tutunmasına engel oluyorsa, tedavinin şansını artırmak için bu kitle de operasyonla ortadan kaldırılıyor.

Ne zaman uygulanıyor?

Bebeğin rahim içine yerleşemediği veya burada gelişemediği durumlarda cerrahi müdahaleye başvuruluyor.

RAKAMLARLA KISIRLIK

• Türkiye’de her 100 çiftten 15’i infertilite yani kısırlık sorunu ile karşı karşıya.
• İnfertilitenin yaklaşık yüzde 40’ı kadınlara, yüzde 40’ı da erkeklere bağlı problemlerden kaynaklanıyor. Kısırlığın yüzde 20’si ise açıklanamayan nedenlerle ortaya çıkıyor.
• Genç bir kadının bir yıl sonunda hamile kalma şansı yüzde 85 gibi yüksek bir oranda seyrederken, 35 yaşındaki kadında ise bu oran yüzde 25’e kadar düşüyor.
• Ülkemizde ve tüm dünyada tüp bebek ile hamile kalma şansı yüzde 50 - 60 oranında değişiyor. Eve bebek götürme, yani sağlıklı bir doğum yapma oranı ise yüzde 30 - 35’lere düşüyor.

Ancak genç bir kadında ilk üç uygulamada hamile kalma şansı ise yüzde 90 gibi yüksek oranlarda görülüyor.