Gelir fırsatlarının kırsal alanlardan şehre yerleşmesi ve hızlı sanayileşme yüzünden milyarlarca insan sağlığa zararlı kirli hava koşullarında yaşıyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün ölçümlerine göre, şehirlerde yaşayanların yüzde 80’i tehlikeli sınırların üstündeki koşullarda yaşamını sürdürüyor.
Yeşilist’te yer alan habere göre, dünyanın bir çok bölgesi bu kirli havadan etkilenmiş olsa da, düşük gelirli nüfus diğer kısımlara göre bu koşullardan daha çok etkileniyor. İçinde daha çok düşük ve orta gelirli nüfusların bulunduğu şehirlerin yüzde 98’i gerekli sağlık koşularını sağlayamıyor. Yüksek gelirli şehirlerde ise bu rakam yüzde 56 civarında.
Dünya Sağlık Örgütü’nün açıkladığı yeni rapor, 103 ülkede 3000’den fazla şehirde ince partikül maddeleri 2.5 (PM 2.5) ölçümlerini açıklıyor. PM 2.5, havada bulunan ve en fazla 2,5 mikron büyüklüğündeki maddeleri kapsamakta. Bu maddeler özellikle kamyon, otobüs, inşaat makineleri egzozlarından, odun, kömür gibi fosil yakıtlardan ve orman yangınlarından kaynaklanıyor.
Bu ince maddeler havada bulunan gaz ve damlacıklar ile kimyasal etkileşime girerek, kilometrelerce alanları etkilemekte. PM 2.5, Dünya Sağlık Örgütü’nün sınır olarak gördüğü bir metreküpte 10 mikrogram (10µg/m³) miktarını geçtiği zaman ciddi sağlık sorunları ortaya çıkarıyor. Bu maddelerin büyüklüğü solunum yollarından geçecek ve direkt akciğerleri etkileyecek kadar küçük.
PM 2.5 ile kısa dönemli etkileri, göz, burun, boğaz ve akciğer tahrişlerine ve böylelikle öksürüklere ve nefesin kesilmesine yol açıyor. Bu durum astım ve kalp rahatsızlıkları gibi durumları daha da kötüleştiriyor. Pm 2.5’in uzun dönemli etkileri ise kronik bronşit, düşük akciğer kapasitesi, kalp rahatsızlıkları ve akciğer kanseri gibi ölümcül hastalıklara yol açıyor. Solunum yolları hastaları, çocuklar ve yaşlılar PM 2.5’ten daha fazla etkilenmekte.
Avrupa’daki şehirler baz alındığı zaman ilk 10’da Türkiye’den 8 şehir var. Sırası ile Batman, Hakkari, Gaziantep, Siirt, Afyon, Karaman, Iğdır ve Isparta Avrupa’nın ve Türkiye’nin havası en kirli şehirleri konumunda.
Dünya Sağlık Örgütü’nün hazırladığı bir başka listede de yine Türkiye başı çekiyor. Avrupa’da öne çıkan büyük şehirlerde İstanbul 33µg/m³ ile birinci sırada. İstanbul’u Varşova, Budapeşt, Bükreş ve Prag gibi şehirler takip ediyor.
Geçtiğimiz günlerde Türk Tabipleri Birliği, Türk Toraks Derneği ve Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, Türkiye’de 33 bin 300 kişi hava kirliliğine bağlı nedenlerden hayatını kaybettiğini; hava kirliliğine bağlı nedenlerden hayatını kaybedenlerin, trafik kazalarından dolay hayatını kaybedenlerden 11 kat daha fazla olduğuna dikkat çekmişti.
Gelecek dönemlerde Türkiye’de 20 olan kömürlü termik santral sayısının 80’e çıkartılması planlanıyor. Uzmanlar, yeni santrallerin hayata geçmesiyle bölgedeki hava kirliliğinde yıllık ortalama düzeylerin yüzde 50-yüzde 150 oranlarında artacağını ve çok daha fazla sağlık sorununa yol açacağını belirtiyor.
