Zoraki sınır dışı, şiddet, açlık gibi insan hakları ihlalleri ve daha birçok usulsüzlük iddiaları yüzünden mülteciler arasında ‘Guantanamo’ olarak adlandırılan Erzurum’daki Aşkale Geri Gönderme Merkezi’ne (GGM) bugüne kadar avukatlar, STK temsilcileri ve içeride tutulan mültecilerin aileleri dahil kimse giremedi. Eski AKP’li, ombudsman Mehmet Elkatmış yapılan bir şikâyet kapsamında Kamu Denetçiliği Kurumu adına Aşkale GGM’ye ziyarette bulundu. Orada ‘tutulan’ yabancılarla yüz yüze görüştüğünü söyleyen Elkatmış, izlenimlerini “İçeride 250 kadar kişi vardı, ama onlar geleli daha bir gün olmuş, bir günde adam ne anlatsın?” sözleriyle paylaştı. Bu açıklama, daha önceden çok kez Suriye’ye sınır dışı yapılan Aşkale’nin, denetlenmeden bir gün önce ‘boşaltılıp’, yeni mültecilerle doldurulduğu ya da sadece yeni gelmiş mültecilerin Elkatmış ile görüştürüldüğü şüphesini doğurdu.
Tüm bölümler açıldı
10 gün önce gerçekleşen ziyarette Erzurum Vali Yardımcısı, Aşkale Kaymakamı ve Erzurum İl Göç İdaresi Müdürü tarafından karşılanan Elkatmış’a, merkez müdürü tarafından geri gönderme merkezini tanıtan bir sunum yapıldı. Sunum sonrası Kamu Denetçiliği Kurumu heyetinin sorularını yanıtlayan yetkililer, Aşkale Geri Gönderme Merkezi’nin tüm bölümlerini Mehmet Elkatmış’ın incelemesine açtılar. Soru-cevap şeklinde Aşkale’nin ‘problemlerini’ de dinleyen Elkatmış, “Daha çok yeni bir yer, daha binanın kabulü yapılmamış. Tabii çok yeni olduğundan eksikleri var, yeni yeni yerleşiyorlar. Telefonlar falan daha monte edilmemiş, eleman eksikleri var, tercüman yok” diye konuştu. Elkatmış, incelemenin daha süreceğini ve “ek bilgiler istediklerini” dile getirdi.
5 ayda neler olmuştu?
Aşkale GGM, Avrupa Birliği fonlarıyla kuruldu. Merkez 14 Eylül 2015 tarihinde hizmete girdi. Peki 5 aydan kısa süre içerisinde Aşkale’de neler yaşandı? İşte yaşananların kısa bir özeti:
* İHD Erzurum şubesi ve çok sayıda avukat, içerideki mültecileri ziyaret etme talebinde bulundu ama bugüne kadar sonuç alamadı.
* Ahmet Smair isimli mülteci, kendilerine içeride 30 liraya mendil, 50 liraya terlik satıldığını, hiçbir şekilde telefonla görüşme imkânlarının olmadığını söyledi. Başka bir mülteci ise Aşkale’de geçirdiği sürede bazı ‘kaçakçıların’ güvenlik görevlilerine para vererek ‘yemek sipariş etme, cep telefonu kullanabilme’ gibi özel imtiyazlara sahip olduğunu anlattı.
* Dilo Derviş isimli mülteci, cezaevinde kullanabildiği ailesi ve avukatı ile görüşme hakkını kullanamadığını ifade etmişti. 20 yaşındaki Derviş, 31 Aralık 2015 günü Erzurum Aşkale’de odasında kazağıyla kendini ranzaya asarak hayatına son verdiği kaydedildi. Derviş’in Avukatı Tugay Bek, intiharın ‘şüpheli’ olduğunu söyledi. Aşkale Cumhuriyet Başsavcılığı’nca takip edilen adli süreç devam ediyor.
* Uluslararası Af Örgütü’nün ‘Türkiye: Avrupa’nın Kapı Bekçisi’ raporunda bir mültecinin pasaportundaki ‘çıkış damgasından’ kanıtlandığı üzere, Aşkale’de tutulan 80 kadar mülteci, Reyhanlı, Cilvegözü sınır kapısından Suriye’ye sınır dışı edildi ve Ahraruş Şam örgütüne teslim edildi. Buradan Türkiye’ye tekrar geçiş yapan mülteciler, zorla imzalatılan kâğıtlar sonucu sınır dışı edildiklerini anlattı. Bu tablo uluslararası antlaşmalarda yer alan ‘Geri Göndermeme İlkesi’nin ihlali anlamına geliyordu.
* Aşkale’deki kötü şartları ve özellikle yetersiz gıda verilmesini birçok kez açlık grevleriyle protesto eden mülteciler, güvenlik görevlileri tarafından tecrit altında konuldu. 28 Aralık 2015 tarihinde Aşkale’de isyan çıktı.
* Aşkale’de bir dönem tutulmuş mülteciler, içeride hastaneye gitmek istedikleri halde götürülmediklerini, ihtiyaçları olan bazı ilaçların da parayla satıldığını iddia etti.
