Almanya'nın sınır kontrolü hamlesi, Avrupa ve Schengen bölgesi için ne anlama geliyor?

Hilken Doğaç Boran
BBC Türkçe

Sığınmacılar tarafından düzenlenen peş peşe bıçaklı saldırılarılarla sarsılan ve aşırı sağın yükselişte olduğu Almanya, kara sınırlarında yeni önlemler alacağını duyurdu. 16 Eylül itibarıyla yürürlüğe giren önlemlere komşu ülkelerden tepki geldi.

Dokuz ülkeye sınırı olan Almanya, kara sınırlarında yeni önlemler alacağını 9 Eylül'de duyurmuştu.

Yeni önlemler kapsamında Alman kolluk kuvvetleri Avusturya, Polonya, Çekya ve İsviçre'nin yanı sıra Fransa, Belçika, Hollanda, Danimarka ve Lüksemburg sınırlarında da ekstra kontroller yapacak.

Almanya hükümeti, yeni önlemlerin komşu ülkelerle koordinasyon içinde uygulanacağını ve sınır bölgelerinde trafik vb. olumsuzluklara yol açmayacağını söyledi.

Avrupa Komisyonu'nun web sitesinde yer alan bir açıklamaya göre Almanya'nın geçici sınır önlemleri 15 Mart 2025'e kadar sürecek.

Açıklamada önlemlere gerekçe olarak "düzensiz göç ile alakalı güvenlik riskleri" gösterildi.

Avrupa Komisyonu'na göre Schengen bölgesi içinde sınır kontrolleri ancak "son çare olarak" uygulanmalı ve bu uygulamaların süresi altı ayı geçmemeli. Ancak Almanya dahil birçok üye devlet, yıllardır farklı gerekçelerle sınırlarında ekstra kontroller yapıyor.

Berlin'in duyurduğu yeni önlemler, ilkbahardan bu yana sığınmacılar tarafından düzenlenen saldırıların ardından geldi.

Ağustos'ta Solingen şehrinde düzenlenen ve üç kişinin öldürüldüğü saldırıyı IŞİD üstlenmişti.

Saldırıların akabinde aşırı sağ Almanya için Alternatif (AfD) partisi, Thüringen eyaletindeki yerel seçimleri kazandı. Saksonya eyaletinde ise ikinci sıraya yükseldi.

AfD, böylece İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Almanya'da bir eyalet seçimi kazanan ilk aşırı sağ parti oldu.

AfD'nin 22 Eylül'de yapılacak Brandenburg eyaleti seçimlerinde de başarı elde etmesi bekleniyor.

İktidardaki Sosyal Demokratlar'ın, yerel seçimlerdeki darbenin ardından sınır güvenliğini ön plana çıkarması dikkat çekti.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin (UNCHR) Şubat 2024 tarihli raporuna göre Almanya, üç milyona yakın mülteci ve sığınmacıya ev sahipliği yapıyor.

Rapora göre Almanya, Avrupa'da en fazla sığınmacı ve mülteci ağırlayan ülke. Dünya çapındaysa üçüncü sırada.

"Schengen Anlaşması'nın fiilen askıya alınması demek"

Almanya'nın sınır güvenliği kararını duyurmasının ardından Avrupa Birliği'nin (AB) sınır ülkelerinden tepki geldi.

Polonya Başbakanı Donald Tusk, 10 Eylül'de yaptığı bir konuşmada Berlin'in hamlesinin "Schengen Anlaşması'nın büyük ölçekte fiilen askıya alınması demek" olduğunu söyleyerek kararı eleştirdi.

"Böyle eylemler Polonya açısından kabul edilemez" diye konuşan Tusk, hamlenin Almanya'nın başarısız göç politikalarının bir sonucu olduğunu ifade etti.

Yunanistan Başbakanı Kriakos Miçotakis ise, 12 Eylül'de bir radyo kanalına verdiği demeçte Alman hükümetinin "anlayışlı ve toplumsal olarak bonkör" göç politikası yüzünden tepki çektiğini söyledi ve sözlerine şöyle devam etti:

"Bunun karşılığı Schengen'i tek tarafları olarak kaldırıp topu Avrupa'nın dış sınırlarında bulunan ülkelere atmak olamaz."

Göç karşıtı politikalarıyla tanınan Macaristan Başbakanı Viktor Orban ise Berlin'in adımını destekledi.

Orban, X üzerinden yaptığı paylaşımda Almanya Başbakanı Olaf Scholz'u tebrik etti ve "Kulübe hoşgeldiniz #GöçüDurdur" dedi.

Almanya'ya komşu Avusturya'nın İçişleri Bakanı Gerhard Karner ise, Alman Bild gazetesine verdiği demeçte ülkesinin Almanya tarafından geri gönderilen mültecileri kabul etmeyeceğini söyledi.

Karner, "Burada müzakere edecek alan yok. Yasa belli. Federal Polis direktörüne hiçbir transfer yapmama talimatı verdim" dedi.

Almanya'ya sınırı olan Çekya İçişleri Bakanı Vit Rakusan ise yeni önlemlerin sınırda büyük bir fark yaratmasını beklemediklerini söyledi.

"Yıkıcı sonuçları olabilir"

Alman Entegrasyon ve Göç Araştırma Merkezi (DeZIM) Göç Bölümü Başkanı Zeynep Yanaşmayan, sınır kontrollerini artırmanın "doğru bir adım olduğunu düşünmediğini" söyledi.

Yanaşmayan, BBC Türkçe'ye verdiği demeçte "Tamamıyla şu anda aşırı sağ dediğimiz söylemlerin Amanya’daki politikayı ele geçirdiğini ve ciddi bir korku ortamı yarattığını görüyoruz. Merkez partiler de ciddi katkıda bulunuyor bu duruma" dedi.

Aşırılıkçı saldırıların önlenmesi için çözümün sınırların kapatılması olmadığına dikkat çeken Yanaşmayan, “Sorunun ne olduğunu konuşmadan önlem almaya çalışıyoruz. Çözmeye başlamadan önce ne olduğunun tespit edilmesi gerek" şeklinde konuştu.

Akademisyen, bu hamlenin hem AB'ye hem de Almanya'ya zarar vereceğini, sınır kontrol noktalarında hak ihlalleri yaşanabileceğini söyledi.

Yanaşmayan sözlerine şöyle devam etti:

“AB ülkeleri arasında da tartışma yaratacak. Kim daha sert göç politikası uygulayacak yarışı başladı resmen. Bu kararlar tamamıyla aşırı sağın ekmeğine bal sürüyor.”

Yanaşmayan, Almanya'nın "bilimden uzak biçimde politika yaptığını" söyledi ve ekledi:

“Almanya, AB politikasını belirlemede kuvvetli bir ülke. Merkez sol diyebileceğimiz bir hükümet yönetiminde bu kadar katı bir yere savrulması, AB’nin göç politikasının gidişatı hakkında çok şey söylüyor.”

Aşırı sağ tarafından ortaya atılan politikaların uygulanmasının "yıkıcı sonuçları olabileceğini" ifade eden Yanaşmayan, şunları kaydetti:

"Bu, ‘Onlar dedi, biz yaptık bitti’ denecek bir konu değil. AfD o zaman daha fazlasını isteyecek, halkı o yöne itecek. Bu şekilde aşırı sağ politikaları normalleştiriyoruz.

"Bir grup insanın sınırda dolup taşan merkezlerde yaşamasını, belli insan haklarının onlara işlememesini normalleştiriyoruz. Bunun yıkıcı sonuçlarını tarihte bu ülkede de başka ülkelerde de gördük."

"Domino etkisi yaratacak"schengen

 

Avrupa Kamu Hukuku Örgütü'ne bağlı Avrupa Hukuk ve Yönetim Okulu (ELGS) Öğretim Üyesi Eugenia Kopsidi, Almanya'nın hamlesinin AB içindeki göçmen akışını etkileyebileceğini söyledi.

BBC Türkçe'ye konuşan Kopsidi, "Almanya’ya girmekte zorlanan sığınmacılar girmesi daha kolay ve koruma önlemlerinin daha az olduğu ülkelere odaklanabilir, bu da potansiyel olarak AB içindeki göç akışlarının yeniden dağılımına yol açabilir" dedi.

Kopsidi ayrıca, üye devletlerin tek taraflı hamlelerinin AB'nin Mayıs'ta kabul ettiği Yeni Göç Paktı'na zarar verebileceğini de ifade etti.

Kopsidi, Almanya'nın hamlesinin AB'de zincirleme bir sınır önlemlerini artırma etkisi yaratabileceğini söyledi:

“Avrupa’nın en fazla göçmen ağırlayan ülkesi ve en büyük ekonomisinin bu kararı, diğer AB hükümetlerini de, Almanya’ya gitmeye çalışan göçmenlerin yükünü taşımaktan kaçınmak adına daha sıkı sınır kontrolleri uygulamaya itecek bir domino etkisi yaratacaktır.”

Kopsidi, münferit saldırılardan yola çıkarak yalnızca göçmenlere ya da spesifik bir gruba yönelik kısıtlamalar getirmenin doğru olmadığını, bunun "ayrımcılık ve damgalamayı körükleyebileceğini" ifade etti.

Öğretim üyesi, "Politikalar bunun yerine delilleri, işlenen suçların temel sebeplerini, sosyo-ekonomik şartları ve dengeli bir güvenlik ve insan hakları yaklaşımını temel almalı" şeklinde konuştu.

Hak savunucuları ek kontrollere tepkili

Almanya’nın önde gelen mülteci örgütü Pro Asyl'den BBC Türkçe'ye konuşan Wiebke Judith, Almanya hükümetinin bu hamleyle sığınmacılara "burada istenmiyorsunuz" mesajını vermek istediğini söyledi.

Judith, "Bu yüzden açıkça Almanya sınırlarında geri gönderme ihtimalini konuşuyorlar ve Almanya anayasasını ihlal etmesine rağmen bazı sığınmacılara en temel toplumsal yardımların yapılmasını dahi engellemeye çalışıyorlar" dedi.

Yetkili, ayrıca isim vermeden AfD'yi eleştirdi:

"Pro Asyl, Alman hükümetinin ülkedeki aşırı sağcı popülistlerin oyununa gelmesinden endişe ediyor. Almanya’da göç ve sığınma konusunda öfkeli ve insanlıktan çıkarıcı söylemden faydalanan yalnızca tek bir parti var."

Judith, Almanya'nın kararının AB genelinde "bencillik ve iş birliği eksikliği" olarak yorumlandığını öne sürdü ve şunları söyledi:

"[Ek sınır önlemlerini] yalnızca Macaristan Başbakanı Victor Orban gibi AB’nin daha da bölünmesini isteyenler alkışlıyor… Alman hükümeti [girdiği] bu yeni yolla AB yasaları ve hukukun üstünlüğü ile insan hakları gibi temel değerlerin meşruiyetine daha da zarar verme riskine giriyor."

Almanya'nın Ankara Büyükelçiliği: 'Türkiye için vize verme süreci normal şekilde işlemeye devam edecek'

Almanya'nın Ankara Büyükelçiliği, Almanya'da bugün itibarıyla geçici olarak uygulanacak sınır kontrollerinin güvenli, düzenli ve yasal girişin sağlanmasını hedeflediğini belirterek, "Türkiye için vize verme süreci normal şekilde işlemeye devam edecek ve bu durumdan etkilenmeyecektir." ifadesini kullandı.

X sosyal medya hesabından yazılı açıklama yapan Büyükelçilik, bu önlemin Avrupa Birliği hukuku ile uyumlu olduğu ve Schengen ortaklarına önceden duyurulduğunu aktardı.

Açıklamada, Almanya'ya "güvenli, düzenli ve yasal girişin" sağlanmasının bu kararın temel hedefi olduğu vurgulandı.