Hülya Karabağlı
T24/ Ankara
AKP, yeni anayasanın "yargı" bölümüne ilişkin önerilerini 12 madde olarak dün gece yarısı TBMM Başkanlığı'na sundu. Buna göre, iktidarın önerileri arasında anayasa değişikliklerine Anayasa Mahkemesi aracılığıyla "iptal yolunu kapatma", Danıştay ve Yargıtay'ın kaldırılması, "disiplin mahkemesi" dışında askeri mahkeme kurulumayacağının açık hükme bağlanması, HSYK'nın "hakimler", "savcılar" ve "disiplin" olmak üzere 3 ayrı daireden oluşması gibi önemli düzenlemeler yer aldı.
AKP’ye göre Temyiz Mahkemesi üyelerinin dörtte üçü Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca (HSYK) seçilecek, dörtte birini ise Devlet Başkanı atayacak. Anayasa Mahkemesi’nin 17 üyesinden 9’unu da TBMM seçecek, 8 üyeyi de Devlet Başkanı atayacak.
'Genel merkezde hazırlandı'
Uzlaşma Komisyonu önümüzdeki günlerde yargı bölümünün görüşmelerine başlayacak. AKP, komisyona, yargı teklifini partilere tanınan sürenin son dakikalarında sundu. AKP Genel Merkezi’nde hazırlanan paketle ilgili son kararı Başbakan Tayyip Erdoğan verdi. Bu taslak, Uzlaşma Komisyonu’ndan bir metin çıkmazsa AKP'nin nisanda Meclis’e vermeyi planladığı teklifin de omurgasını oluşturuyor.
'Türk milleti adına değil'
AKP'nin teklifinde, mevcut Anayasa’daki yargının “Türk milleti adına” karar verme yetkisi kaldırılıyor. Bunun yerine “Hakimler, görevlerinde bağımsız ve tarafsızdırlar; anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler” ifadesi önerildi. AKP hakim güvencesi olarak, “Hakimler ve savcılar azlolunamaz, kendileri istemedikçe 65 yaşından önce emekli edilemez, bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından mahrum bırakılamaz” hükmünü getirdi.
'Yeni AYM üyeleri'
AK Parti’nin teklifine göre Anayasa Mahkemesi yine 17 üyeden oluşacak. Ancak mevcut Anayasa’da Sayıştay ve baro temsilcileri arasından 3 üye için Meclis’e tanınan yetki, kurum sınırlaması olmadan 9 üyeye çıkarıldı. 8 üyeyi de Başkan atayacak. Meclis’teki seçimde ilk oylamada 367 çoğunluk aranacak, bulunamazsa ikinci oylamada 276 oyla seçim yapılacak. Meclis, hukuk mezunlarının yanı sıra sosyal, siyasal bilimler, avukatlar ve öğretim üyeleri arasından Anayasa Mahkemesi üyesi seçebilecek.
'Kanun denetimine sınırlama'
Anayasa Mahkemesi yorumlu ret kararı veremeyecek, kanunların, Başkanlık kararnamelerinin ve içtüzük hükümlerinin yürürlükten kaldırılmasına ilişkin düzenlemeler esas bakımından denetlenemeyecek. Anayasa değişiklikleri şekil ve esas bakımından hiçbir surette denetlenemeyecek. Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığıyla sınırlı olacak. Bu durumda Yüksek mahkeme, komisyon süreçleri, kanunların görüşülme yöntemlerine dayanarak “eylemli içtüzük ihlali” gibi gerekçelerle ret kararı veremeyecek. Bu gerekçelerle kanunlar için iptal davası açılamayacak. Anayasa Mahkemesinde iptal davası açma yetkisi Başkana ve en az 110 milletvekillerine ait olacak.
'HSYK'ye yedi üye başkandan'
AKP, HSYK’yı, Hakimler ve Savcılar Kurulu olarak korudu. HSYK, 22 üyeden oluşacak ve Hakimler Dairesi, Savcılar Dairesi ve Disiplin Dairesi olmak üzere üç daire şeklinde çalışacak. Kurulun Başkanı yine Adalet Bakanı, Adalet Müsteşarı da doğal üye olacak. Kurulun 7 üyesi Meclis’te seçilecek, 7 üyeyi başkan atayacak, 6 üye de alt derece mahkemelerince seçilecek. Sayıştay’ı mevcut haliyle tutan AK Parti, siyasi partilerin mali denetimlerinin de Sayıştay’a bağlanmasını istedi.
'Yargıtay'ın yerine kurulacak'
Yargıtay yerine AK Parti’nin önerdiği Temyiz Mahkemesi’nin yetkileri ve kuruluşu ise şöyle:
Madde 11– (1) Temyiz Mahkemesi, alt derece mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
(2) Temyiz Mahkemesi üyelerinin dörtte üçü Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından, dörtte biri Başkan tarafından, mesleğinde fiilen 15 yıl çalışmış olan hakim ve savcılar, öğretim üyeleri ile avukatlar arasından, kanunda öngörülen yöntemlerle ölçülen liyakat ve başarı gibi nitelikler dikkate alınarak 19 için seçilir.
(3) Temyiz Mahkemesi başkanı ve başkanvekilleri, üyeler tarafından kendi aralarından 4 yıl için seçilir.
(4) Temyiz Mahkemesinin kuruluşu, işleyişi, daire başkanları ve üyeleri ile Temyiz Mahkemesi Başsavcısının nitelikleri ve seçim usulleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve tarafsızlığı ile hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.”
'Artık yargı içinde farklı kararlar çıkmayacak'
Öte yandan konuya ilişkin konuşan Anayasa Komisyonu Başkanı Prof. Burhan Kuzu, yargının Temyiz Mahkemesi çatısı altında toplanacağını söyledi. Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargı’nın daireler altında görev yapacak. Kuzu, “ Yargıyla ilgili önemli bir değişiklik var. Temyiz mahkemesi olarak yeni bir mahkeme yüksek mahkeme kuruluyor. Yargıtay, Danıştay, askeri yargı, üst mahkeme olarak o isimlerle değil ama bir çatı altında yine tek çatı altında devam edecek. Daireler olarak devam edecek” dedi. Kuzu bu yolla, yargı içinde farklı kararlar çıkmasının da önüne geçilmiş olacağına vurguladı.
