HÜLYA KARABAĞLI / Ankara
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın son kez genel başkan seçildiği 4. Olağan Kongre'de yaptığı konuşmada Âşık Veysel’in “Uzun İnce Bir Yoldayım” şiirinin sözlerini okuması ve salonda da sesinden bu türkünün çalınması telif haklarını bir kez daha gündeme getirdi. Eski Türkiye Musiki Eseri Sahipleri Meslek Birliği (MESAM) Başkanı Faruk Demir, AKP’nin Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre, türkü için ailenin yetkili kıldığı meslek birliğine telif ödemek zorunda olduğunu söyledi. Demir, siyasi partilerin telif hakları konusunda titiz davranmadıklarını belirtti.
'Başbakan okuduğu şiirler için de telif ödemek zorunda'
Yasanın telifle ilgili maddelerinin çok açık olduğuna dikkat çeken eski MESAM Başkanı Demir, “Sadece kongre salonunda çalınan türkü için değil, Başbakan okuduğu şiirler için de telif ödemek zorunda” dedi. Demir sözlerini şöyle sürdürdü: “Başbakan Şeyh Edibali’den bir şey okursa telif ödemiyor. ölümünün üzerinden 70 yıl geçen sanatçılar için telif geçerli değil. Çünkü anonim kategorisinde sayılıyor.”
Aşık Veysel’in torunu: Bizden izin alınmadı
Âşık Veysel’in torunu Halil Süzer ve Kalan Müzik’in sahibi Hasan Saltık, AKP’nin kongresinde Başbakan Tayyip Erdoğan’ın “Uzun İnce Bir Yoldayım” şiirinin sözlerini okuması ve salonda da Veysel’in sesinden bu türkünün çalınmasına tepki gösterdi. Kendilerinden herhangi bir izin alınmadığını belirten Âşık Veysel’in torunu Süzer, “Âşık Veysel, partiler ve siyaset üstü bir kişidir. Âşık Veysel, siyasete alet edilmek isteniyor” dedi. Cumhuriyet’ten Alican Uludağ’a konuşan Süzer, “Telif hakları açısından bir dava açacak mısınız” sorusuna ise “Yasal haklarımızı saklı tutuyoruz. Aile olarak karar vereceğiz” dedi.
Almanya’da 1,5 milyar dolar, Türkiye’de 40 milyon dolar telif toplanıyor
MESAM’ın veri tabanına göre, meslek birliğine kayıtlı 6 bin 500 besteci, 20 milyona yakın eser var. Her eserin bir kodu var. Bu eserler nerede çalınırsa çalınsın meslek birliği telif takibi yapıyor. Ancak, AB ülkeleriyle kıyaslandığında Türkiye’nin karnesi iyi değil. Türkiye, telifin ancak yüzde 10’unu toplayabiliyor. Almanya’da yılda yaklaşık 1.5 milyar dolar. Türkiye’de ise 40 milyon dolar telif toplanıyor. Yani 60 trilyon lira yılda toplayabildiği para.
Kanun 'izinsiz' kullanım için ne diyor?
Telif hakları, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda düzenleniyor. Kanunun amacı madde 1/A bölümünde şöyle ifade ediliyor: "Bu Kanun, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan icracı sanatçıların, seslerin ilk tespitini yapan fonogram yapımcıları ile filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcıların ve radyo-televizyon kuruluşlarının ürünleri üzerindeki manevi ve mali haklarını, bu haklara ilişkin tasarruf esas ve usullerini, yargı yollarını ve yaptırımları ile Kültür Bakanlığının görev, yetki ve sorumluluğunu kapsamaktadır.”
Aynı kanunda fikir ve sanat eserlerinin izinsiz kullanılması "Suçlar” bölümünde düzenlenen “Manevi, mali veya bağlantılı haklara tecavüz” başlığı altında bulunan 71. maddede şu hüküm öngörülüyor:
(Değişik madde: 01/11/1983 - 2936/11 md.; Değişik madde: 23/01/2008-5728 S.K./138.mad)
Bu Kanunda koruma altına alınan fikir ve sanat eserleriyle ilgili manevi, mali veya bağlantılı hakları ihlal ederek:
1. Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı hak sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın işleyen, temsil eden, çoğaltan, değiştiren, dağıtan, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka aykırı olarak işlenen veya çoğaltılan eserleri satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair şekilde yayan, ticarî amaçla satın alan, ithal veya ihraç eden, kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.
2. Başkasına ait esere, kendi eseri olarak ad koyan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır. Bu fiilin dağıtmak veya yayımlamak suretiyle işlenmesi hâlinde, hapis cezasının üst sınırı beş yıl olup, adlî para cezasına hükmolunamaz.
3. Bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta bulunan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.
4. Hak sahibi kişilerin izni olmaksızın, alenileşmemiş bir eserin muhtevası hakkında kamuya açıklamada bulunan kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
5. Bir eserle ilgili olarak yetersiz, yanlış veya aldatıcı mahiyette kaynak gösteren kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
6. Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı, tanınmış bir başkasının adını kullanarak çoğaltan, dağıtan, yayan veya yayımlayan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.
Bu Kanunun ek 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında bahsi geçen fiilleri yetkisiz olarak işleyenler ile bu Kanunda tanınmış hakları ihlâl etmeye devam eden bilgi içerik sağlayıcılar hakkında, fiilleri daha ağır cezayı gerektiren bir suç oluşturmadığı takdirde, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
Hukuka aykırı olarak üretilmiş, işlenmiş, çoğaltılmış, dağıtılmış veya yayımlanmış bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı satışa arz eden, satan veya satın alan kişi, kovuşturma evresinden önce bunları kimden temin ettiğini bildirerek yakalanmalarını sağladığı takdirde, hakkında verilecek cezadan indirim yapılabileceği gibi ceza vermekten de vazgeçilebilir."
