Açığa satış nedir, Borsa İstanbul neden altı yabancı kuruma yasak getirdi?

Borsa İstanbul, altı uluslararası kuruma 1-3 ay arası değişen süreler boyunca açığa satış yasağı getirdiğini açıkladı.

Borsa İstanbul'un açığa satış yasağı getirdiği kurumlar arasında Barclays, Credit Suisse, Merrill, Goldman, JPMorgan ve Wood and Company yer alıyor.

Barclays, Credit Suisse ve Merrill Lynch'e üç ay yasak getirilirken Goldman, JPMorgan ve Wood and Company'e bir ay yasak geldi.

28 Şubat'tan beri uygulanan borsada açığa satış yasağı bu ayın başında kaldırılmıştı.

Borsa İstanbul, bu kurumlara açığa satış yasağı getirilmesinin nedenini ise açığa satış kurallarına uymamaları olarak açıkladı.

Açığa satış nedir?

Açığa satış işlemi, sahip olunmayan sermaye piyasası araçlarının satılmasını ya da satışına ilişkin emrin verilmesini ifade eder. Satışa ilişkin takas yükümlülüğünün ödünç alınan sermaye piyasası araçları ile yerine getirilmesi de açığa satış sayılır.

Yatırım ürünlerinin değer kazanmasını hedefleyen yatırımcılar, portföye eklenecek olan ürünlerinin ileri tarihte değerinin yükselmesini bekler; ancak bu beklenti her zaman gerçekleşmediği gibi, yükseliş yerine düşüşler de meydana geldiğinde kâr edilmek üzere açığa satış işlemi geliştirilmiştir.

Hangi koşullarda açığa satış yapılabilir?

Açığa satış işlemi gerçekleştirebilmek için emrin baştan açığa satış emri olarak bildirilmesi gerekir.

Borsa İstanbul'un internet sitesinde belirtildiği üzere gerçekleşen açığa satış işlemleri Günlük Bülten'de pay bazında, her fiyat seviyesinde miktar ve sözleşme adedi belirtilerek ilan edilir.

Varantlarda, sertifikalarda, sahipliğe dayalı kira sertifikalarında, gayrimenkul yatırım fonlarında ve girişim sermayesi yatırım fonlarında kredili alım ve açığa satış işlemi yapılamaz.

Gayrimenkul sertifikalarında ise kredili alım yapılabilmekle birlikte açığa satış işlemi yapılamaz.

Açılış seansı hariç olmak üzere seansın emir gönderilebilen tüm bölümlerinde (devre kesici emir toplama bölümleri dahil) açığa satış emri girilebilir.

Borsa İstanbul açıklamasında ne dedi?

Borsa İstanbul'un pazartesi yaptığı açıklamada Sermaye Piyasası Kurulu'nun (SPK) 30 Haziran tarihli kararına göre 1 Temmuz'dan itibaren Borsa İstanbul tarafından ilan edilen BIST 30 Endeksi'nde yer alan pay piyasalarında açığa satışın kaldırılmasına karar verildiği hatırlatıldı.

Aynı SPK kararında "açığa satış yasağı kaldırılan pay piyasalarında gerçekleştirilecek işlemlerde gün içinde sahip olunmadan satılan ve aynı gün içinde kapatılan pozisyonlara ilişkin olarak da açığa satış tuşuna basılmasının zorunlu olduğunun" belirtildiği vurgulandı.

Borsa İstanbul, bu altı kurumun SPK'nın bu açıklamasına uymadığı, 1 Temmuz tarihinde gerçekleştirilen işlemlerde açığa satış bildirimlerinin yapılmadığının tespit edildiğini aktardı:

"Bu doğrultuda sermaye piyasası mevzuatı açığa satış hükümlerine uyulmadığı belirlenmiş ve 6 Temmuz tarihinden başlamak üzere haklarında açığa satış yasağı tedbiri uygulanmasına karar verilmiştir. Yatırımcılarımızın ve yatırım kuruluşlarımızın mevzuata uyum konusunda gerekli özen ve hassasiyeti göstermesi önemle rica olunur."

SPK, 1 Temmuz'dan itibaren Borsa İstanbul BIST 30 Endeksi'nde yer alan pay piyasalarında açığa satış yasağının kaldırılmasına karar verildiğini bildirmişti.

SPK'nın aldığı kararda şu ifade yer almıştı:

"1 Temmuz'dan itibaren Borsa İstanbul AŞ tarafından ilan edilen BIST 30 Endeksinde yer alan pay piyasalarında açığa satış yasağının kaldırılmasına, BIST 30 Endeksi dışında kalan pay piyasalarında uygulamanın devam etmesine karar verilmiştir.

"Ayrıca açığa satış yasağı kaldırılan pay piyasalarında gerçekleştirilecek işlemlerde, kurulumuzun Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğ'in 24. ve 28. maddeleri uyarınca, gün içinde sahip olunmadan satılan ve aynı gün içinde kapatılan pozisyonlara ilişkin olarak da açığa satış tuşuna basılmasının zorunlu olduğu hususunda yatırımcıların ve yatırım kuruluşlarının bilgilendirilmesine karar verilmiştir."

MSCI uyardı

Açığa satış yasağı ilk olarak geçen yılın ekim ayında 7 banka için uygulanmaya başlamıştı. Daha sonra şubat ayında tüm pay piyasasında açığa satış yasağı getirildi.

MSCI (Morgan Stanley Capital International Index) 24 Haziran'da yaptığı açıklamada, "Sermaye kontrollerinin uzaması ya da daha sıkı bir hal alması" durumunda Türkiye'yi gelişen ülke sınıflamasından çıkarabileceğini duyurmuştu.

Borsa İstanbul'un BIST 100 endeksi açığa satış yasağının tüm pay piyasasına genişletildiği 28 Şubat'tan bu yana yüzde 7 yükseldi.

Açığa satış yasağının bu ay başında kaldırılması ile yabancı yatırımcıya Borsa İstanbul'un daha cazip hale getirilmesi amaçlanmıştı.

Yabancı yatırımcılara ilişkin kaygılar

Financial Times gazetesi, Borsa İstanbul'un bugün açıkladığı altı kurum için açığa satış yasağını, yabancı yatırımcıların son zamanlarda Türk varlıklarına dair işlem gerçekleştirmekte zorlanmasına ilişkin kaygıları güçlendiren bir adım olarak değerlendirdi.

Analistler uzun zamandır Türkiye ekonomisinin yabancı para akışına ihtiyacının olduğunu; ancak Türkiye'nin son zamanlarda aldığı birtakım kararların bu duruma engel oluşturduğunu belirtiyor.

Türkiye'deki yetkililer tarafından Türk Lirası'ndaki değer kaybının spekülatif nedenlerle yaşandığına ilişkin yapılan değerlendirmeler, spekülasyonun önlenmesine yönelik ve yabancı yatırımcıyı etkileyecek kararların alınmasına neden oluyor.