T24 Dış Haberler
Bakü'den Grozni'ye giden Azerbaycan Havayolları'na ait yolcu uçağının Kazakistan'ın Aktau kenti yakınlarında düşmesinin ardından kazanın sebebi hâlâ araştırılıyor. Kazaya Rusya'nın sebep olduğu dış basına konuşan Azeri yetkililer tarafından iddia edilirken Kremlin iddiaları yalanlamasa da bir sonuca ulaşabilmek için soruşturmanın tamamlanması gerektiğini söylüyor. 62 yolcu ve 5 mürettebat taşıyan Azerbaycan Havayolları uçağının düşmesiyle 38 kişi hayatını kaybetmiş, 29 kişi de kurtulmuştu. Hayatta kalan yolculardan bazıları uçağın düşüşünden önce yüksek sesli bir patlama duyduklarını söylüyor.
Peki, Azerbaycan'a ait yolcu uçağının düşmesi olayıyla ilgili olarak neler biliniyor?
Uçak nasıl düştü?
Azerbaycan'ın başkenti Bakü'den Rusya'nın Çeçenistan bölgesindeki Grozni'ye giden 8243 sefer sayılı uçak, ordunun Ukrayna'ya ait insansız hava araçlarını düşürdüğü Rusya toprakları üzerinde uçarken aniden rotasından saptı. Uçak Kazakistan'ın batısında Hazar Denizi kıyısındaki Aktau kenti yakınlarında düştü.
Soruşturma hakkında bilgi sahibi olan kişiler Rusya'nın uçağı kendi hava sahasından uzaklaştırdığını ve GPS'ini bozduğunu söyledi.
Havacılık uzmanları, uçuşun yaklaşık bir saat yirminci dakikasında pilotların uçağın kontrolünü kaybetmeye başladığını, bunun da muhtemelen uçağın dikey dengeleyicisindeki deliklerden kaynaklandığını söyledi. İzleme uzmanı Flightradar24'ün veri ve analizlerine göre, mürettebat daha sonra sabit bir hız ve irtifayı korumak için en az 75 dakika boyunca mücadele etti ve uçak yere çakılana kadar birçok kez 8 bin feet kadar yükselip alçaldı.
Embraer 190 tipi uçakta bulunan bir yolcu Rus televizyon ağı RT'ye yaptığı açıklamada uçağın iki kez alçalmaya çalıştığını ancak her ikisinde de geri çekildiğini söyledi. Üçüncü denemede, kendisi ve diğer yolcuların kabin dışında bir patlama duyduğunu ve uçağın kabuğunun parçalarının uçtuğunu söyledi.
Uzmanlar ne diyor?
Havacılık güvenliği firması Osprey Flight Solutions, kaza görüntüleri, uçaktaki hasar ve yakın zamandaki askeri faaliyetlere ilişkin değerlendirmelerine dayanarak, uçağın “muhtemelen bir Rus askeri hava savunma sistemi tarafından düşürüldüğünü” söyledi.
Uzmanlar, uçağın dalgalı uçuş rotasının ve inişten önce tehlikeli derecede dik bir açıyla aşağıya doğru ani bir dönüş yapmasının, pilotların uçağı yönlendirmekte zorlandığını gösterdiğini söyledi.
Kazak yetkililer, Kazakistan ve Azerbaycan'dan müfettişlerin kazanın meydana geldiği yerde uçağın kalıntılarını incelediklerini ve uçağın Hazar Denizi'ndeki son rotasına ilişkin daha fazla ayrıntı için aracın kara kutusunun içeriğini incelediklerini söyledi.
Azerbaycan ne diyor?
Azerbaycan'da sivil bir yolcu uçağının düşmesiyle ilgili olarak yürütülen soruşturmanın ilk sonuçları, uçağın bir Rus uçaksavar füzesi ya da bu füzeye ait şarapnel parçalarıyla vurulduğuna işaret ediyor.
Havacılık uzmanları, 62 yolcu ve 5 mürettebat taşıyan Azerbaycan Havayolları uçağındaki gözle görülür hasarın bir mühimmatla vurulduğunu gösterdiğini düşünüyor.
Rusya ne dedi?
Rusya Federal Hava Trafik Ajansı kazanın uçağın bir kuş sürüsüne çarpmasının ardından meydana geldiğini açıkladı. Kremlin sözcüsü Dmitriy Peskov, soruşturmanın Rusya'nın dahli olduğuna dair ilk göstergeleri sorulduğunda, kazanın nedeni hakkında bir sonuca varmak için çok erken olduğunu söyledi.
Bu arada Moskova ve Bakü arasındaki ilişkiler kırılgan bir zeminde. Kafkasya; Türkiye, Rusya ve İran'ın nüfuz mücadelesi verdiği hassas bir dönem yaşıyor. Petrol zengini Azerbaycan, Kremlin'in Ukrayna'yı işgalinden bu yana Rusya ile pragmatik ilişkilerini sürdürdü, ancak son yıllarda İran'ın etkisini zayıflatmaya çalışan İsrail'e de yakınlaştı.
Hangi kritik bölgede düştü?
Bakü'den yola çıkan Azerbaycan Havayolları uçağı, Rusya'nın Kuzey Kafkasya'sında son haftalarda Ukrayna insansız hava araçlarının hedef aldığı bir bölge üzerinde uçuyordu. Rusya Savunma Bakanlığı çarşamba gününe kadar çoğu Ukrayna sınırındaki bölgelerde olmak üzere 59 Ukrayna insansız hava aracının düşürüldüğünü açıkladı.
Bölge valisi Sergey Menyaylo, bunlardan birinin çarşamba günü düşen uçaktan sadece üç saat önce Grozni'nin batısındaki Vladikavkaz üzerinde düşürüldüğünü söyledi. 15 Aralık'ta bir insansız hava aracı Grozni'de Rusya Ulusal Muhafızları'na ait bir kampüsü vurmuş ve en az iki insansız hava aracı daha hava savunması tarafından düşürülmüştü.
Ukrayna'nın Rusya'nın büyük bir bölümünde gerçekleştirdiği insansız hava aracı saldırıları son zamanlarda ticari uçuşları da etkilemiş, kazadan önce Moskova'nın yaklaşık 500 mil doğusundaki Kazan havaalanında operasyonlar geçici olarak durdurulmuştu.
Bakü ne bekliyor, Moskova ne yapıyor?
Ne Azerbaycan ne de Kazakistan olaylarla ilgili kesin bir açıklama yaptı. Ancak Rus hava savunma sistemlerine işaret eden kanıtların giderek artması Rusya'nın resmî bir itirafta bulunacağı beklentilerini arttırdı.
Bakü merkezli Carnegie Rusya Avrasya Merkezi'nde bölge üzerine çalışan Zaur Shiriyev, “Bakü'nün beklentisi sadece bir özür değil, aynı zamanda pilotların iniş talebinin neden reddedildiğine ve GPS'lerinin Hazar Denizi üzerinde neden sıkıştığına dair bir açıklama yapılmasıdır - her ikisi de uçağı ve yolcularını kurtarabilirdi” dedi.
Ordular genellikle kendi hava faaliyetlerini gizlemek ya da düşman insansız hava araçları ve savaş uçaklarının hedeflerini etkilemek için GPS sinyallerini bozuyor ya da yanıltıyor.
Ukrayna ile savaşın başlamasından bu yana Rusya'nın güneybatısında GPS sinyallerini bozma yöntemleri kullanılıyor.
Diplomatik sonuçları ne olur?
Eğer kazadan bir Rus füzesi sorumluysa Moskova'nın sorumluluğu üstlenmemesi iki ülke arasındaki gerilimin artmasına neden olacak.
2023'te Dağlık Karabağ bölgesinde Azeri güçleri ile Ermeni ayrılıkçılar arasında yaşanan Karabağ Savaşı, Türkiye'nin desteğini alan Bakü'nün, bu bölgede kontrolü ele geçirmesiyle sonuçlanmıştı. Savaş sırasında şiddeti önlemek için bölgeye yerleştirilen Rus barış gücü askerleri geri çekilmişti.
