BBC Türkçe
Venezuela'da hiperenflasyon, elektrik kesintileri, gıda ve ilaç kıtlığının neden olduğu huzursuzluklar politik bir krize dönüştü.
Muhalefet lideri Juan Guaidó, sosyalist lider Nicolás Maduro'ya karşı yükselen protestolar karşısında kendisini geçici devlet başkanı ilan etti.
Geçen hafta eylemlerde 26 kişinin hayatını kaybettiği kaydedildi, Birleşmiş Milletler (BM) durumun kontrolden çıkma riskine karşı uyarılarda bulunuyor.
Son yıllarda üç milyon Venezuelalı, açlık, sağlık hizmetlerinin kötüye gitmesi, artan işsizlik ve suç oranları sebebiyle ülkeyi terk etmişti.
7 grafikle Venezuela'daki son durumu derledik.
Enflasyon kontrolden çıkmış durumda
Venezuelalıları günlük hayatta en çok etkileyen sorun hiperenflasyon.
Muhalefetin kontrolündeki Ulusal Meclis araştırmalarına göre Kasım 2018'e kadarki yıllık enflasyon %1.300.000 seviyesine ulaştı.
Geçen yılın sonuna kadar, ortalama 19 günde bir fiyatlar ikiye katlandı. Bu da Venezuela halkını gıda gibi temel ihtiyaçlarını bile karşılayamayacak düzeye getirdi.
Bir ABD Doları almak için gereken Bolivar (ülkenin para birimi) miktarı hızla yükseldi.
GSYH düşüyor
Bir zamanlar Latin Amerika'nın en zengin ekonomilerinden olan Venezuela, dünyanın en büyük petrol rezervlerine sahip.
Ancak hem Maduro, hem de bir önceki Devlet Başkanı Hugo Chavez ülke ekonomisinin kötü yönetildiği, bu nedenle de büyüme performansının zayıfladığı eleştirilerine maruz kaldı.
İki liderin iktidarda olduğu dönemde Venezuela'da yolsuzlukların arttığı görüşü de özellikle ülke içindeki muhalefet tarafından sıkça dile getirildi.
İktidar yanlıları ise ABD'nin uyguladığı ambargolar nedeniyle Venezuela ekonomisinin suni biçimde yıpratıldığını savundu.
Chavez'in iktidarda olduğu 2000'li yıllarda, petrol fiyatlarının yükselmesiyle birlikte Venezuela büyümesini finanse etmek için giderek artan ölçekte dış borçlanmaya gitmişti.
Maduro'nun 2012'de devlet başkanı seçilmesinin ardından ise ülke ekonomisi serbest düşüşe geçti.
2016 yılında petrol fiyatlarında başlayan hızlı düşüş de, petrole bağımlı ülke ekonomisinin krizini derinleştirdi.
Halk yeterli gıdaya ulaşamıyor
Ülkenin yıllık yaşam koşulları anketini (Encovi 2017) cevaplayanlar arasında, 10 kişiden 8'i evlerinde yeterince gıda malzemesi olmadığından daha az yemek yediğini söyledi.
10 kişiden 6'sı yemek alacak paraları olmadığından yatağa aç karna girdiklerini söyledi.
Bu verilerin etkisini sağlık verilerinde görmek de mümkün.
2017'de çoğunluk (%64,3) ortalama 11,4 kilo verdiğini açıkladı; Bu sayı, yoksulluğun daha fazla olduğu hanelerde daha da yükseliyor.
Araştırmanın diğer önemli noktaları:
- Geleneksel yemekler hem porsiyon hem kalite bakımından düşüyor
- Her 10 kişiden 9'u günlük yemek ihtiyacını karşılayamıyor
- 8,2 milyon kişi günde iki veya daha az öğün yemek yiyebiliyor
- İnsanlar demir, vitamin ve diğer önemli besin maddelerini tüketemiyor
Bunun sonucunda Venezuelalılar eskiden "yoksul yiyeceği" olarak bilinen unutulmuş sebzelere dönmüş gözüküyor.
Tapiyok, ucuzluğu ve kullanım kolaylığıyla genelde patates yerine tercih edilebilen bir kök sebze.
Hem haşlamaya hem kızartmaya uygun bu sebzeyi, 2015 yılında McDonald's menülerinde patates kızartmasının yerine kullanmaya başladı. Tapiyok kızartması şeklinde menüsünü değiştiren firma, bunu daha ekonomik olduğu için tercih etti.
İlaç sıkıntısı büyüyor
Son yıllarda Venezuela'da sıtma vakaları komşusu diğer Latin Amerika ülkelerinin aksine, yükseliş gösterdi.
1961'de hastalığı bertaraf eden ilk ülke olmuş iken şimdi, 24 eyaletten 10'unda sıtma vakaları tekrar görülüyor.
Kanadalı sivil toplum kuruluşu ICASO yaptığı açıklamada, "Hükümetten sızan raporlar sıtmanın daha zor yok edilen bir türü olan "plasmodium vivax" vakalarında da artış olduğunu gösteriyor" dedi.
Venezuela Sağlık Gözlemevi sıtma ilaçlarında büyük bir kıtlık olduğunu açıkladı.
Eski Sağlık Bakanı ve bulaşıcı hastalıklar uzmanı Jose Felix Oletta, "2018 tahminlerine göre 2017'deki vakaların iki katına yükselmesini bekliyoruz" dedi.
Bakan, ICASO'ya "Bu hızla devam ederse bir yıl içinde 1 milyondan fazla vaka ile karşı karşıya kalacağız" dedi. "Bu veriler 20. yüzyılın başındaki verilerle aynı. Bu da gösteriyor ki Venezuela'da sıtma kontrolden çıkmış durumda."
Petrol üretimi düşüşte
Venezuela dünyanın en büyük ham petrol rezervlerine sahip ülkesi. İhracat gelirlerinin büyük bölümü de petrole dayalı ürünlerden oluşuyor.
2002'den 2008 yılına kadar petrol üretimi istikrarlı gitti. 2008 yılında ülkede genel grev oldu ve petrol fiyatları küresel ölçüde büyük bir artış gösterdi. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) verilerine göre Venezuela o yıl içinde petrolden 60 milyar dolar kazandı.
Fakat 2014 sonunda, Chavez'in ölümünden bir yıl sonra, petrol fiyatlarındaki küresel düşüş, Venezuela'nın ihracat gelirlerine ve dolayısıyla büyümesine lumsuz yansıdı.
Ülke ekonomisi bir sene sonra, milli gelir daralması ve enflasyonda %6 artış ile kriz seviyelerine ulaştı.
Petrol üretimi o günden beri düşüşte.
Venezuelalılar ülkeyi terk ediyor
Birleşmiş Milletler verilerine göre 3 milyon Venezuelalı ülkesini terk etmiş durumda.
Bunların çoğu komşu ülke Kolombiya'ya, bir kısmı da Ekvator, Peru ve Şili'ye doğru geçti. Bazıları da güneyde Brezilya'ya taşındı.
Başkan Yardımcısı Delcy-Rodriguez BM verilerinin taraflı olduğunu, askeri darbeyi meşrulaştırmak amacıyla "düşman ülkeler" tarafından şişirildiğini söyledi.
Diğer ülkeler kimi destekleyeceği konusunda ikiye ayrıldı
ABD, Kanada ve onlarca Latin Amerika ülkesi, Venezuela Ulusal Meclisi'nin seçilmiş başkanı Guaidó'yu desteklediğini çoktan açıkladı. Guaidó, iki hafta önce ikinci dönemine başlayan Maduro'ya karşı oluşan muhalefetin öncüsü.
Cumartesi günü, İspanya, Almanya, Fransa ve İngiltere eğer 8 gün içinde seçim kararı alınmazsa Guaidó'yu tanıyacaklarını açıkladı.
Buna karşılık, Rusya Guaidó'ya sunulan desteği kınayıp bunun uluslararası hukuka aykırı olduğunu ve "doğrudan katliama giden yol" olduğunu söyledi. Çin, Meksika ve Türkiye de Maduro'yu destekliyor.
