Bilim / Teknoloji

"Evrim" kuramı ve kabul düzeyi

Cumhuriyet Gazetesi araştırmasında Dokuz Eylül Üniversitesi yerleşkesinde evrim kavramının toplum tarafından kabul düzeyini araştırıldı.

16 Aralık 2008 02:00

Evrim, insanların yaşamın tüm formlarını anlamalarına olanak sağlayan ve modern doğa bilimlerinin anlaşılmasının da temelini oluşturan bir kavram. Miller ve arkadaşları (1) 2005 yılında, 32 ülkede evrim kavramının toplum tarafından kabul durumunu incelediler. Bu çalışmada Türkiye araştırmaya dahil edilen ülkeler arasında nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan tek ülkedir. Miller, köktendinci ve İncil’i harfiyen yorumlayanların evrime karşı dirençlerinden söz etmiştir. İslamiyet ise, evrimin yorumlanmasında katı değildir.

Mevlâna, Mesnevi’de kamışlıktan geldiğimizden bahseder. Ayrıca İslam kültüründe cemazat, nabatat ve hayvanattan geldiğimizden söz edilir. Ebu Reyhan el Biruni, “ilk antropolog” olarak da adlandırılan bir İslam bilimcisi olarak, evrim kavramı üzerinde önsezisi olan ilk bilim insanlarından biri olarak sayılabilir (2). Buna rağmen bilimsel temel ile ilgisi olmayan hurafeler veya “yaradılış teorileri” hikâyeleri ülkemizde de kamuoyuna sunulmaktadır.

Bu araştırmada Dokuz Eylül Üniversitesi yerleşkesinde evrim kavramının toplum tarafından kabul düzeyini araştırdık. Ocak-Haziran 2008’de gerçekleştirilen bu tanımlayıcı araştırmada kullanılan anket, Miller ve ark.(1)’nın çalışmasından yola çıkarak hazırlandı.

Ankette evrimle ilgili yer alan tek cümle şu idi: “İnsanlar, diğer hayvan türlerinden evrilerek gelişmişlerdir.”

Bu saptama ile ilgili olarak aşağıdaki seçeneklerden birinin işaretlenmesi istenmekteydi:

“Doğru”; “yanlış”; “emin değilim-bilmiyorum”.

Bunun dışında, kişinin adı-soyadı istenmeksizin, cinsiyeti ve durumu ile ilgili bilgiler çoktan seçmeli olarak istenmekteydi.

Ankete gönüllülük ve anonimite bazında toplam 1131 kişi katıldı (%58 kadın). 868 öğrenci, 74 öğretim üyesi, 82 idari personel ve yerleşkede bulunan 99 ziyaretçi. Şu veriler elde edildi:

<><><>
<><><>
<><><>
<><><>
<><><>

Katılımcı

Doğru %Yanlış %Bilmiyorum %Kayıp Değer %

Tüm katılımcılar

25.3

53.7

20.4

0.6

Kadın

26.2

50.3

23.2

0.3

Erkek

23.5

58.6

16.8

1.1

Öğrenci

20.5

56.5

22.3

0.7

Öğretim Üye

59.5

28.7

9.5

1.4

İdari Pers.

16.4

71.2

12.3

0.1


Bu bulgular, Miller ve arkadaşlarının bulgularıyla kabaca uyumludur. Aynı zamanda, rakamlar kendilerini ifade etmektedirler. Miller ve arkadaşları araştırmaya katılanların eğitim düzeyi/durumları ile ilgili bilgi vermediklerinden, bizim bulgularımız durumu biraz daha net olarak ortaya koymaktadır. Araştırma bulguları çalışmanın alt-popülasyonuna göre değerlendirildiğinde, kadınlarda ve öğretim üyelerinde “evrim” kavramının kabulü, diğer gruplara göre daha yüksektir. Yerleşke’de bir etkinlik nedeniyle bulunan Lise fen öğretmenlerinde ise saptanan düzey üniversite hocaları düzeyindedir.

Bu bulgular ışığında, evrimin kabulünü ölçmek için daha yaygın araştırmalar yapılması ve elde edilen sonuçların zamana ve değişik sosyal sektörlere göre izlenmesi gerekmektedir.

Bilimsel olarak kanıtlanmış bilgilerin toplum tarafından farkındalık düzeyine politik etkinin, Türkiye’de olduğu kadar, ABD’de de (1) mevcut olduğu öne sürülmektedir. Taner Edis ile uyumlu olarak, bir baskının hissedilir olduğunu ve evrimle ilgili farkındalık çalışmalarının ve bilgilendirici sunumların, üniversite-düzeyinden önce gerçekleştirildiğinde, farkındalık düzeyinin arttırılmasına katkı yapabileceğini düşünüyoruz.

Ayrıca, hem lise hem de üniversite düzeyinde evrim kavramının müfredatta yeterli düzeyde yer alması; evrimin bilimsel metodolojisinin kullanılması, ilgili deneylerin öğrencilere yaptırılması ve sonuçların yorumlatılması suretiyle, didaktik olarak öğretilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Günümüzde en iyimser yorumla, okullarda bu konuda çekingen bir yaklaşım bulunduğu ve birçok üniversitede bu konunun ele alınmadığı yönündeki görüşlerin temelden yoksun olmadığı düşünülebilir. Kadınlarda evrimi kabul edenlerin oranının daha yüksek olması ise kayda değer ve kadınların ideolojilerden daha uzak durmaları olarak değerlendirilebilecek bir olgudur.

Kaynakça:1. J.D.Miller,E.C.Scott,S.Okamoto: Public Acceptence of Evolution Science 11.Aug.2006 313-315 2. Akbar S. Ahmed: "Al-Biruni: The First Anthropologist", RAIN 60, 1984 p. 9-10. 3. Edis Taner: Islamic Creationism, A Short History of Science Society Newsletter,Jan 2008 p 14-16