30 Mart seçiminde CHP’nin oylarında 2011’e kıyasla 81 ilin 68’in de düşüş yaşandığını belirten Hürriyet yazarı Sedat Ergin, “CHP yalnızca 13 ilde oylarını 2011 genel seçimine kıyasla arttırabilmiş. Üç büyük kent de bu kümenin içinde yer alıyor” dedi.
Ergin, “Türkiye coğrafyasının çok geniş bir alanında CHP’nin dikkat çekici bir “daralma” içinde olduğunu söyleyebiliriz. Bu küçülme trendi sınırlı sayıda ilde ortaya çıksaydı, yerel seçim dinamikleri gerekçe olarak ileri sürülebilirdi. Ama daralmanın yaygınlığı, ortada çok ciddi bir sorunun bulunduğuna işaret ediyor” görüşünü dile getirdi.
Sedat Ergin’in Hürriyet gazetesinin bugünkü (15 Nisan 2014) nüshasında yayımlanan, “Tehlike çanları CHP için çalıyor” başlıklı yazısı şöyle:
‘Tehlike çanları CHP için çalıyor’
CHP’nin bu seçimde Türkiye genelinde aldığı toplam oyu 2011 genel seçiminde aldığı oy miktarıyla kıyasladığınızda ilk bakışta ana muhalefet partisinin yerinde saydığı gibi bir görüntüyle karşılaşıyoruz.
Büyük ölçüde parti aidiyetini gösteren bir kriter olarak 51 ilde il genel meclisi sandıklarını ve 30 büyükşehirde ilçe belediye meclisleri için kullanılan oyları esas aldığımızda, 30 Mart’ta CHP’ye toplam 11 milyon 481 bin oy çıkmış. Oran olarak yüzde 25.58 ediyor. Bunlar resmi olmayan rakamlar.
CHP, 2011 genel seçiminde ise Türkiye toplamında 11 milyon 122 oy almış. Oran olarak yüzde 25.98’e denk geliyor.
Karşılaştırdığınızda yaklaşık 360 bin seçmenlik bir artış söz konusu.
Ama bu reel bir artış anlamına gelmiyor. Arada geçen üç yıl içinde Türkiye’deki seçmen sayısının 50 milyon 237 binden 52 milyon 710 bine yükseldiğini, yani 2 milyon 473 bin arttığını hesaba katarsanız, bu durumda CHP’nin aslında bir miktar gerilediği sonucuna varmanız gerekir. Çünkü seçmen pastası büyürken, CHP’nin oy sayısındaki artış oranı, toplamdaki artış oranının gerisinde kalmıştır. Bu açıdan baktığımızda reel olarak yüzde 0.4’lük bir gerileme söz konusudur CHP oylarında.
* * *
Tabii il genel meclisi sonuçlarına ilçe belediye meclisleri yerine doğrudan belediye başkanları için kullanılan oylar eklenerek yapılan bir hesaplama yöntemi daha var ki, o takdirde CHP’nin oyları yüzde 27.8’e çıkıyor.
Gelgelelim bu son derece yanıltıcı bir tablo. Nedeni, dayandığı hesaplama yöntemi, özellikle büyükşehirlerde CHP’li adaylara diğer partilerden, özellikle MHP’den gelen ödünç oyları da içinde barındırdığı için ana muhalefet partisini olduğundan şişkin gösteriyor. Özellikle İstanbul ve Ankara’da CHP’nin belediye başkan adaylarına verilen MHP oylarının ilçe belediyelerinde büyük ölçüde MHP’ye geri döndüğünü matematik kesinlik içinde biliyoruz. O nedenle birinci hesaplama yöntemini esas alıyoruz.
* * *
Peki CHP’nin bu gerilemesi en çok nerelerde yaşanıyor? Bu yöntem üzerinden yaptığımız bir araştırma, Türkiye’deki 81 ilin 68’sinde CHP oylarında 2011 seçimine kıyasla oransal bir düşüşün yaşandığını ortaya çıkarıyor. CHP yalnızca 13 ilde oylarını 2011 genel seçimine kıyasla arttırabilmiş. Üç büyük kent de bu kümenin içinde yer alıyor.
Bölgelere göre incelediğimizde bazı ilginç ipuçlarıyla karşılaşıyoruz. Örneğin, Trakya’da Edirne, Tekirdağ ve Kırklareli olmak üzere bölgenin üç kentinde de gerileme yaşamış CHP. Buradaki kayıplar ortalama 7 ile 9 puan aralığında değişiyor. Örneğin Edirne’de, CHP 2001’de yüzde 51.68 olan oranı 2014’te yüzde 42.65’e gerilemiş. Oyların daha çok MHP’ye yöneldiğini söyleyebilmek mümkün.
Marmara Bölgesi’ne gelindiğinde, genel bir gözlem olarak CHP’nin bu bölgede gücünü büyük ölçüde muhafaza ettiği söylenebilir. 5 ilde küçük oranlarda düşüş, 3 ilde artış var. Bu da toplamda bir denge getiriyor.
Akdeniz’de 6 ilin 5’inde düşme var. Adana’da yüzde 4.5, Mersin’de 3.5, Hatay’da 2.4 puanlık hafife alınmaması gereken düşüş oranları söz konusu. Ege Bölgesi’nde 8 ilin 6’sında düşüş var. Gerileme oranı çoğunlukla yüzde olarak 2-3 aralığında ama Manisa’da 7 puana kadar çıkabiliyor.
CHP, Karadeniz sahil şeridinde batıda 6 ilin hepsinde, doğuda ise 6 ilin 5’inde gerilemiş. Bu bölgede Bartın’da 9.1, Sinop’ta 6, Samsun’da 5.6, Trabzon’da 2.6, Rize’deki 4.9 puanlık düşüşler dikkat çekici.
* * *
Orta ve Doğu Anadolu bölgelerinde de sınırlı istisnalar dışında genel bir düşüş tablosu beliriyor. CHP, Orta Anadolu’da aslında uzun bir zamandan beri zayıf bir konumda ama son seçim bu yönelişi daha da derinleştirdi. Örneğin, CHP yüzde 10 dolayında olduğu illerde son seçimde bu eşiğin de altına düştü. Partinin oy oranı Kırıkkale’de yüzde 15.1’den yüzde 9.5’e, Yozgat’ta 10.9’dan 7.4’e, Çankırı’da 6.’dan 3.5’e indi.
Doğu Anadolu’ya doğru yöneldiğimizde durum çok farklı değil. Örneğin CHP’nin 1 milletvekili çıkardığı Erzincan’da bile yüzde 30.2’ten 25.1’e düşüş var. Bu arada, Doğu Anadolu’nun en önemli merkezi olan Erzurum’da CHP’nin ilçe belediye meclislerindeki oranı yüzde 3’e inmiş durumda.
Güneydoğuya geldiğimizde Kürt nüfusun yoğun olduğu, BDP’nin başat aktör olduğu bölgede CHP’nin oranının genelde yüzde 1-2 aralığında seyrettiğini, hatta 4 ilde yüzde 1’in bile altına (Hakkâri, Şırnak, Van ve Ağrı) indiğini görüyoruz.
Sonuçta, Türkiye coğrafyasının çok geniş bir alanında CHP’nin dikkat çekici bir “daralma” içinde olduğunu söyleyebiliriz. Bu küçülme trendi sınırlı sayıda ilde ortaya çıksaydı, yerel seçim dinamikleri gerekçe olarak ileri sürülebilirdi. Ama daralmanın yaygınlığı, ortada çok ciddi bir sorunun bulunduğuna işaret ediyor.
Yarın CHP’nin üç büyük kentteki durumuna göz atalım.
