Özelleştirilme süreci, kamu kaynakları ile yapılan fabrikaların çürümeye terk edilmesi ile tartışmaların odağında olan şeker fabrikalarında pancarın bozulmasını önleyici formalin kullanımında yasal sınırların üstünde kullanıldığı orta çıktı. Sayıştay’ın Türkiye Şeker Fabrikaları 2018 Denetim Raporu'na göre kanserojen de olan kimyasal maddeyi Elazığ, Kars ve Kastamonu fabrikaları sınırın üstünde, Alpullu da sınırın hemen altında kullandı.
Rapora göre, geçtiğimiz yıllarda da gündeme gelen ancak genel müdürlüğün, ısrarla “Yasal sınırların altında kullanılıyor, şekerde zehir yok” açıklamalarına karşın bazı fabrikaların üretimde zehirli ve kanserojen “formalin” maddesini yasal sınırların üstünde ya da hemen altında kullanmayı sürdürdüğü ortaya çıktı. Bu fabrikalarda kullanılan madde hem üretim aşamasında çalışanları hem de kullanıcı olarak halkı tehdit ediyor.
BirGün'den Nurcan Gökdemir'in haberine göre önceki yıl Ankara, Kastamonu ve Elazığ fabrikalarında şeker pancarının bozulmasını önleyen formalin kullanımında yasal sınır olan “100 ton pancara 20 kilogram” ölçüsünün aşıldığı tespit edildi. 2018’de Ankara Şeker Fabrikası formalin kullanımında sınırın çok altına inerken Elazığ Fabrikası 26.3 kilogramlık kullanım miktarını 28.7 kilograma çıkarttı. Kastamonu Fabrikası da 100 tona 24.6 kilogram kullanarak sınırı yine aştı. 2018’de bu fabrikalara Kars Şeker Fabrikası da katıldı. Kars Şeker Fabrikası’nda kullanılan miktar 24.6 kilogram oldu. Alpullu Şeker Fabrikası 19.8 kilogramla sınırın hemen altında kalırken Malatya 18.9 kilogram, Uşak 18.5 kilogram ve Uşak Şeker Fabrikası 18.5 kilogram formalin kullandı.
Raporda, pancarda bozulmanın, silolama şartları, iklim ve pancarın bitkisel özelliğine bağlı olarak kampanyanın 110 günü aştığı dönemlerde iyice kendisini gösterdiği belirtildi. Her yıl en fazla 100 tona 20 kilogram formalin kulanılabileceği uyarıları yapılmasına karşın bazı fabrikaların bu değeri aştığının saptandığı ifade edildi. Dünyada ve Türkiye’deki özel fabrikalarda sterilizasyon amaçlı farklı biyositlerin kullanıldığının altı çizilen raporda, şöyle denildi: “Şirkete bağlı fabrikaların silolarında çeşitli sebeplerle bozulan pancarın işlenmesi sırasında meydana gelen enfeksiyonun giderilmesi için, sterilizasyon malzemesi olarak kullanılan formalin miktarının optimal seviyeye çekilebilmesi amacıyla dünyadaki ve özel sektördeki uygulamalar incelenerek farklı biyosit kullanımına gidilmesi, formalinin, alınan numunelerdeki ph düşüklüğü görülen yerlere verilmesi, pancarın bozulmasını önleyecek tedbirlerin alınması, kampanya sürelerinin 110 günü aşmaması için gerekli önlemlerin alınması önerilir.”
Formalhedit (formalin) nedir?
Formaldehit zehirlenmesi genellikle solunum yoluyla alınmasına bağlı olarak meydana geliyor, deri yoluyla da emilebiliyor. Formaldehit soluyan kişilerde yorgunluk, uyuklama, baş ağrısı, baş dönmesi, deri döküntüleri gibi şikayetler görülüyor. Ani etkilenim ölüme neden olabiliyor. Maddenin solunum güçlüğü, egzama ve alerjik reaksiyonlara yol açmasının yanı sıra kanserojen özelliği de bulunuyor.
