Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın İngiltere ziyareti ve başkent Londra’da yatırımcılarla yaptığı toplantının ‘bazı merkezleri’ oldukça rahatsız ettiğini savunan Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Cemil Ertem, Cumhurbaşkanı’nın enflasyon ve faiz ilişkisine dair yorumlarının da ‘indirgemeci bir yöntemle çarpıtıldığı’ yorumunda bulundu.
“Bu söylemleri, öncelikle indirgemeci bir yaklaşımla günlük-cari para politikasını doğrudan açıklayan yaklaşımlar olarak değerlendirmek, kötü niyet değilse bile, doğrudan iktisadi cahilliktir” diyen Ertem, Milliyet gazetesindeki “Enflasyon-faiz üzerine: Teorik bir giriş” başlıklı yazısında Irving Fisher’in nominal faiz oranı ile enflasyon arasındaki eşitliği açıkladığı denkleme göndermede bulundu.
"2009'da enflasyon çakılırken MB neden faiz indirdi?"
Ertem’in yazısını kişisel Twitter hesabından değerlendiren Bilkent Üniversitesi akademisyenlerinden iktisatçı Prof. Refet Soykan Gürkaynak ise 20 maddede Cumhurbaşkanı Başdanışmanı’nın kaleme aldığı değerlendirmeleri ve 'faizin düşürülmesi halinde enflasyonun da azalacağı' yorumunu şöyle eleştirdi:
1. Faiz artınca enflasyonun dünyada da Türkiye'de de düştüğünü gösteren yüzlerce makale var.
2. 2009'da enflasyon çakılırken MB neden faiz indirdi?
3. İnsanlara aptal muamelesi yapmak ayıptır.
4. Bahsedilen işler ya ABD'de para politikasının sistematik olarak çok zayıf olduğu 70'li yıllara dair model bazlı teknik sorunlar (o durumda modelde tek bir denge yok, üç denklemli modelin VAR yapısı üç değişken ile gösterilemiyor) ya da faizin sıfır olduğu durumlar için.
5. O durumlarda da dahi bu işler *çok* tartışmalı. Hiçbir merkez bankasının bu modellere inanmadığını kriz sonrasında deflasyona karşı faiz indirdiklerinde gördük.
6. Türkiye dahil bütün dünya enflasyonu sıkı para politikası ve güvenilir merkez bankacılığı çerçevesi ile yendi.
7. Belki bir yazı da ABD'de Volcker dezenflasyonu ile ilgili yazar. Ama ona gelmeden 2001 sonrasında güvenilir, bağımsız merkez bankasının Türkiye'de enflasyonu nasıl indirdiği, enflasyon düştükten *sonra* faizlerin nasıl düştüğünü yazmalı.
8. Surico birkaç sene önce Bilkent'e gelmişti. Çağırırlarsa yine gelip yaptığı işten neden yüksek faiz enflasyonu yükseltir anlamı asla çıkmayacağını anlatır.
9. Kocherlakota enflasyon fazla düşükken en gevşek para politikası isteyen FOMC üyesiydi. Neden diye sorsunlar.
10. İktisat teorisi yüksek sesle, yanlış anlaşılamayacak gibi, enflasyonu düşürmek için güvenilir, şeffaf bir merkez bankasının enflasyon beklentisi arttığında faiz artırması gerekir diyor. Uygulamalı çalışmalar da gerçekten bunun böyle olduğunu, işe yaradığını, gösteriyor.
11. Türkiye'de anlaşılamayacak, istisnai bir durum yok. İyi idare edilmeyip üretim potansiyeli sınırlı bırakılan ülkede maliye ve para politikasıyla talep körüklenince cari açık ve enflasyon oluyor. 90'larda da olmuştu. Latin Amerika'da da olmuştu. Doğu Asya'da da olmuştu.
12. Faizin azalması:
a. kadınların iş gücüne katılımını yükseltmeyecek
b. eğitim sistemimizin biatkar, düşünemez insan istemesini değiştirmeyecek
c. adalet sistemimizi ıslah etmeyecek
d. yatırımları dahi artırmayacak.
13. Türkiye'de faizin engel olduğu bir yatırım talebi yok. Bu şekilde yönetilen ülkeye varlığını bağlamak istemeyen büyük sermayenin kaçtığını zaten görüyoruz.
14. Yatırım, yaşanılır ülke olmadan olmaz.
15. Hastalığı teşhis edemeyen tedavi uygulayamaz.
16. Faiz ile enflasyonun birlikte hareket ettiğine bakıp faiz enflasyona neden oluyor demek hastalar hastanede demek ki hastane hastalığa neden oluyor demekle eşdeğerdir. Hastane yıkarak iyi sağlık politikası uygulayacaksanız faiz indirerek enflasyonla mücadele edebilirsiniz.
17. BİR TANE FAİZ YOK. MB sadece bankalar hariç kimsenin işlem yapmadığı çok kısa vadeli bir faizi kontrol ediyor. O faizi kullanarak uzun vadeli faizleri etkilemesi reel ekonomiye parasal aktarım mekanizmasını çalıştırıyor.
18. Türkiye'de şu anda kısa ve uzun vadeli faizler ters yönde hareket ediyorlar. Merkez Bankası'na zorla faiz indirtileceğine, işini yapmasına daha fazla engel olunacağına dair her sinyal uzun vadeli faizlerin uçmasına neden oluyor. Bakınız geçen hafta.
19. Bu gözlemi faiz indirmek enflasyonu indirir gırgırıyla açıklamanın hiçbir yolu yok. Piyasa katılımcıları böyle olmayacağını, bunun zorlanmasının ülkeyi tamamen batıracağını görüyorlar.
20. İktisat okumak çok faydalıdır. Düşünmek daha da faydalıdır.
