Bebekler mutlaka büyür, hem de göz açıp kapayıncaya kadar. Ama önemli olan sağlıklı büyümeleri. Peki sağlıklı büyüdüklerini anlamak için ne yapmak gerekir? Bu sorunun yanıtını pediatristler verse de, annelerin bilmesi gereken 3 önemli kriter var: Kilo, boy ve baş çevresi ölçüsü.
Bebeğiniz bebek jimnastiğiyle güçlensin
Bebeğin kilosu, daha doğmadan merak konusudur. Annelerin hayalini, kucağını dolduracak tombul bir bebek süsler. Boyu, merak edilenler listesinin ikinci sırasında yer alır. Özellikle 50 cm. üzeri doğan bebeklerin uzun boylu olacağına dair yorumlar yapılır. Ama birkaç yıl sonra ne bu tahminler hatırlanır ne de hayaller… Bebeğiniz kendi genetiğinin ve bir dizi çevresel etkilerin birleşimiyle büyüme rotasını çizer. Siz sağlıklı olması için elinizden geleni yaparken aslında sağlıklı büyümesine de yardımcı olmuş olursunuz. Formsante'de yer alan habere göre, araştırmalar büyümenin seyrini yalnızca genetik özelliklerin etkilemediğini gösteriyor.
Genetiğin yanı sıra hastalıktan beslenmeye kadar birçok dış etken büyüme üzerinde yarı yarıya etkili olabiliyor.
Etkileyen faktörlerin çokluğu nedeniyle büyüme, gerçekten de çok yönlü ve karışık bir süreç. Üstelik siz doğum sonrası takip edebilseniz bile, bebeğiniz döllendiği ilk andan itibaren büyüme sürecine girmiş oluyor. Durmadan milyonlarca kez bölünerek kendini oluşturuyor. Zaten uzmanlar büyümeyi; hücre sayısı ve büyüklüğünün artışıyla vücut hacminin ve kitlesinin artışı olarak tanımlıyorlar. Yani hücreler büyüyüp geliştikçe bebeğin ağırlığı artıyor, boyu da uzuyor. Üstelik yalnızca anne karnında değil, doğum sonrasında da büyüme hızla devam ediyor.
Uzmanlar büyümenin en hızlı olduğu 2 döneme işaret ediyorlar. Birincisi; 1-12 ay arasındaki süt çocukluğu. İkincisi, ergenlik.
Büyümenin takibi, çocuğun sağlığı hakkında önemli ipuçları veriyor. Bu yüzden herhangi bir sağlık sorunu olmayan bebeklerin ‘sağlam çocuk poliklinikleri’nde belirli aralıklarla büyümesi ve gelişimi takip ediliyor.
Amerikan Pediatri Akademisi, bebeklerin doğumda, 2 haftalık, 2 aylık, 4, 6, 9, 12, 15, 18 ve 24 aylık iken mutlaka kontrol edilmelerini öneriyor. Süt çocukluğundan sonra 6-12 ayda bir kontrollere devam edilmesini tavsiye ediyor. Büyüme araştırılırken 3 önemli kritere dikkat ediliyor: Baş, boy ve kilo. Bu üç değerin belirli aralıklarla ölçülerek değerlendirilmesi, bebeğin sağlığı veya bazı hastalıklar için veri olarak değerlendiriliyor. Gelin, Pediatrist ErdemUzunoğlu’ndan aldığımız bilgiler dahilinde, biz de bebeklik döneminde bu üç kritere bir göz atalım.
Kilo alımı
Bebeğiniz kaç kilo doğdu? Önemli olan kilosunun ne kadar olduğu değil, normal sınırlar içinde olup olmadığı. Zamanında, yani 40. haftada dünyaya gelen bebeklerin doğum kilosu 2500-4000 gr. arası normal kabul ediliyor. Bunun altı ve üstü zayıf ya da iri bebek olarak değerlendiriliyor. Her iki durum da bazı hastalık riskleri açısından değerlendirilmeye alınıyor.
Hemen endişelenmeyin, istisnalar hariç kilo, tek başına bir gösterge değil. Bazı bebeklerin tombul, bazılarının zayıf doğmasına yol açan pek çok neden var. Hamilelik sürecinde yaşanan olumsuz değişimler bebeğin kilosunu da etkiliyor. Örneğin zaman zaman medyada haber olarak izlediğiniz 5-6 kilo doğan bebeklerin annelerinde şeker (diyabet) sorunu olma olasılığının yüksek olduğu biliniyor. Bu annelerin bebekleri genellikle iri ve diyabet hastalığı eğilimli olarak doğuyor. Bebeğin doğum kilosunun düşük olmasına yol açan birçok etken var:
Çoğul hamilelikler, annenin yüksek tansiyon hastası olması, plesantada ortaya çıkan sorunlar, sigara kullanımı…
Peki doğum kilosu, bebeğin ilerideki kilosunu belirler mi? Bu soruya evet demek mümkün değil. Zayıf doğan bebekler ileride tombul bir yetişkin olacağı gibi, 4 kilonun üzerinde doğan şişman bebekler de tam aksine, incecik biri olabilirler. Çünkü kilo alımını etkileyen pek çok neden var.
Ne kadar hızlı kilo alıyor?
Bebeğinizin doğum kilosu ne olursa olsun, doğum sonrası birkaç gün içinde vücuttaki ödemin atılması nedeniyle 100-200 gr. arasında düşüyor. Bu da kilosunda yüzde 5-6 azalma azalma anlamına geliyor. Daha sonra hızlı bir kilo eğilimi başlıyor. İlk haftalarda 175-225 gr. arasında alıyor. Eğer bebeğinizin hiçbir sağlık sorunu yoksa ilk 5-6. ayında doğum kilosunun 2 katına ulaşıyor.
Bundan sonra yavaşlayarak birinci yılın sonunda 3 katına ulaştığı görülüyor. İkinci yılın sonundaki kilosu, doğum ağırlığının 4 katı oluyor.
Dikkat
Özellikle bir yıl içinde beslenme hataları kilo alımının rutin ölçümleriyle kolayca saptanıyor. Bu bebeklerin genel olarak belirli aylarda kilo alımında duraklama ya da düşme görülüyor. Eğer beslenme hataları düzeltilirse, yeniden normal bir hızla kilo alımına başlıyorlar.
İlk yıldaki beslenme, bebeğin sağlığını doğrudan etkiliyor. Pek çok hastalığa zemin hazırladığı gibi ilerde boyunun kısa kalmasına da yol açabiliyor.
Boy uzaması
Bebeğinizin uzun bir genç olmasını hayal ettiniz. Ama hemşireler, 48 cm’lik boyuyla ‘minik bir cüce’yi kucağınıza bıraktı. Bir anda ilerde kısa boylu olacağına düşündünüz ve içinizden şu cümle geçti; “Sağlıkla büyüsün!”
Haklısınız, her şeyin başı sağlık. Ama üzülmeyin; 48 cm, bebeğinizin ileride kısa boylu olacağı anlamına gelmiyor. Bebeklerin normal boy sınırlarının altında ya da üstünde doğması, ileride uzun ya da kısa olacağının mutlak göstergelerinden biri olarak kabul edilmiyor. Çünkü sağlıklı bebekler ilk bir yıl içinde genetik faktörlerin etkisinde uzamıyor. Ancak 2-3 yıl içinde genetik faktörler ağır basıyor ve anne babanın boyuna göre uzuyorlar.
Ne kadar hızlı uzuyor?
Zamanında doğmuş normal bebeğin boyu, yaklaşık 50 cm’dir. Ama 48-52 cm arası normal kabul ediliyor. Bebeğin ilk 3 ayda 8 cm, ikinci 3 ayda 8 cm, üçüncü 3 ayda 4 cm, dördüncü 3 ayda 4 cm uzuyor. Bu hızla bebekler ilk yaşın sonunda 75 cm’ye, ikinci yaşın sonunda 85 cm’ye ulaşabiliyorlar.
Dikkat
Boy uzamasını takip etmek önemli. Çünkü çocuğun belirli periyotlarla, dönemsel özelliklerine göre ne kadar uzadığının belirlenmesi sağlıklı büyüdüğünün işaretlerinden biri.
Yaşıtlarının çok gerisinde kalması ya da boy uzamasında ani durmalar, bazı hastalıkların belirtisi kabul ediliyor.
Baş çevresi ölçümü
Bebekler kocaman bir kafayla dünyaya gelirler. Sanki boynu yoktur, başı omuzlarının üstüne konmuş gibidir. Onu sevimli hale getiren bu kocaman kafa aynı zamanda sağlık göstergelerinden biridir.
Başı ne kadar genişliyor?
Baş çevresi doğumda ortalama 35 cm kadardır. İlk 3 ayda 40,5 cm’ye, 6. ayda 43 cm’ye ve bir yaşın sonunda 46 cm’ye kadar ulaşabilir. Ama bir yılın sonunda baş çevresinin büyümesi oldukça yavaşlar. Bir hastalığı yoksa başın büyüklüğü genetik ya da ırksal özelliklere göre daha büyük ya da küçük olabilir. Örneğin Asya kökenli bebeklerde baş, biraz daha büyük olur.
Dikkat
Baş çevresinin normal sınırın altında ya da üstünde olması çeşitli hastalıkların göstergesi olabiliyor. Bunlardan en sık rastlananı, hidrosefali.
Bu hastalıkta baş çevresinde normalden daha hızlı büyüme saptanıyor. Başın büyüme hızının düşüklüğü de beyin gelişimiyle ilgili başka hastalıklardan kaynaklanabiliyor.
Büyüme hızını takip edin
0-2 yaş arası kızlarda büyüme
Aylar |
Baş çevresi (cm) |
Kilo (gram) |
Boy (cm) |
Doğum |
32-37 |
2.475-4.000 |
49-52.5 |
1. ay |
34-39 |
2.800-4.600 |
51.5-56.8 |
2. ay |
36-41 |
3500-6000 |
54-59.5 |
3. ay |
36.8-41.5 |
4.000-7.000 |
54-64.5 |
4. ay |
39-43 |
4.600-7.500 |
56-67.5 |
5. ay |
39.5-44 |
5200-9000 |
58-70 |
6. ay |
39.6-44.6 |
5400-9200 |
58-70.5 |
9. ay |
41.4-46.2 |
6400-10.800 |
61.5-75.5 |
12. ay |
42.4-46.9 |
7.000- 12.000 |
64.5-80 |
15. ay |
42.8-47.8 |
7.700-13.000 |
68-84.5 |
18. ay |
43-48.3 |
8.250-13.700 |
71-88.5 |
21. ay |
|
8.700-14.400 |
73.5-92 |
24. ay |
|
9.150-15.100 |
76.5-95 |
0-2 yaş arası erkeklerde büyüme
Aylar |
Baş çevresi (cm) |
Kilo (gram) |
Boy (cm) |
Doğum |
32-37 |
2.500-4.000 |
49.52 |
1. ay |
32.5-37.5 |
2.800-4.500 |
49-52.5 |
2. ay |
36-41 |
3.800-6.800 |
54-59.5 |
3. ay |
37.6-42.6 |
4.100-7.500 |
54.5-66 |
4. ay |
39-44 |
4.500-8.500 |
57-70 |
5. ay |
39.5-45 |
5.300-9.200 |
58-70 |
6. ay |
40.4-45.6 |
5.600-9.700 |
59.5-72.5 |
9. ay |
41.8-47.6 |
6.500-11.300 |
64-7.5 |
12. ay |
42.8-49 |
7.400-12.500 |
68-82.5 |
15. ay |
43.7-50 |
8.000-13.500 |
71.5-86.5 |
18. ay |
44.1-51.1 |
8.650-14.300 |
75-89.5 |
21. ay |
|
9.100-15.000 |
77-92.5 |
24. ay |
|
9.500-15.700 |
79.5-95 |
Yaşa göre büyüme hızıÇocukların 2. ve 3. yıllarda kilo artışlarında yavaşlama görülür. Büyüme hızlarındaki artış oranları yaklaşık olarak aşağıdaki gibidir.
Yaş |
Boy |
Kilo |
Doğum-1 yaş |
18-25 cm. |
5.5-8 kg. |
1-2 yaş |
10-13 cm. |
1.8-2.8 kg. |
2-3 yaş |
5-6 cm. |
1.8-2.5 kg. |
