23. kuruluş yıl dönümünü kutlayan AKP'nin girdiği 19 seçimin sonuçları
AKP, 2002 genel seçiminden 22 yıl sonra 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde ilk kez ikinci parti konumuna düştü. AKP'nin siyasi tarihi boyunca girdiği seçimler ve aldığı sonuçlar şöyle...
T24 ÖZEL | 14 Ağustos 2001'de kurulan AKP, yaklaşık 1,5 yıl sonra girdiği ilk sandık sınavı olan 3 Kasım 2002 seçimlerinde oyların yüzde 34,3'ünü alarak birinci parti oldu. Siirt’te okuduğu şiir nedeniyle çarptırıldığı siyasi yasak nedeniyle parlamentoya giremeyen Recep Tayyip Erdoğan, CHP’nin de verdiği destekle gerçekleşen ve yasağını kaldıran Anayasa değişikliğinin ardından, 8 Mart 2003’te Siirt’te yapılan ara seçimle milletvekili seçildi.
321
AKP, 3 Kasım 2002 seçimlerinde aldığı yüzde 34,3 oyun karşılığında - çok sayıda partinin yüzde 10 Türkiye barajının altında kalmasının da etkisiyle- 363 milletvekilliği ile parlamentodaki sandalyelerin üçte ikisini kazanarak tek başına iktidara geldi. AKP iktidara geldiği ve iktidarda olduğu yaklaşık 22 yılda; milletvekili genel seçimleri, genel yerel seçimler ve üç referandum dahil, toplam 19 sandık sınavından geçti. AKP, 3 Kasım 2002 genel seçimleri hariç girdiği toplam 18 seçim ve referandumda en düşük oyu, yüzde 35,48 ile 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde aldı.
421
AKP, 28 Mart 2004'te girdiği ilk genel yerel seçimlerden, Türkiye genelinde toplam oyların yüzde 46,07'sini kazanarak birinci parti olarak çıktı. AKP bu oy oranıyla büyükşehir, il, ilçe ve beldelerde toplam 1750 belediye kazandı.
521
AKP, görev süresi dolan 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in yerine Abdullah Gül’ün TBMM’de seçilmesinin, AYM’nin ‘367’ kararı ve ‘27 Nisan E-Muhtırası’na da sahne olan süreçte erken seçim kararı alarak kasım ayında yapılacak genel seçimleri 22 Temmuz 2007’ye çekti. AKP, 22 Temmuz 2007 milletvekili genel seçimlerinde yüzde 46,58 oranında oy alarak birinci parti oldu. 2007’de 550 üyeli olan TBMM’de 341 sandalye kazanan AKP, ikinci kez tek başına iktidar oldu. AKP 2007 genel seçimlerinde, Tunceli dışında kalan toplam 80 ilin tamamında milletvekili çıkardı.
621
Harita, 2007 Anayasa değişikliği referandumunda illere göre ‘Evet’ oyları yüzdesini gösteriyor. AKP ilk referandum sınavını, Abdullah Gül’ün TBMM’de Cumhurbaşkanı seçilmesinin AYM’nin ‘367’ kararıyla engellenmesi üzerine 21 Ekim 2007’de verdi. Yaşar Büyükanıt’ın Genelkurmay Başkanı olduğu dönemde tarihe '27 Nisan e-muhtırası’ olarak geçen Genelkurmay bildirisine de sahne olan dönemin ardından yapılan referandumda özetle; Cumhurbaşkanı’nın halk oyuyla seçilmesi, milletvekili genel seçimlerinin beş yılda değil dört yılda bir yapılması, ‘367’ krizine neden olan TBMM’nin toplantı yeter sayısının TBMM üye tamsayısının üçte birine bağlanması öngörüldü. Erdoğan’ın kampanya liderliğini yürüttüğü referandumda AKP’nin anayasa değişikliği paketi, yüzde 31,05’e karşı yüzde 68,95 ‘Evet’ oyuyla kabul edildi.
721
AKP, 29 Mart 2009’da ikinci genel yerel seçime girdi. Bu seçimde oyların yüzde 42,19’unu alan AKP, 2004 yerel seçimleri ve 2007 milletvekili genel seçimlerine göre yaklaşık dört puan kaybetmesine karşın, bir kez daha birinci parti olarak Türkiye genelinde toplam 1442 belediye kazandı.
821
Harita, 12 Eylül 2010’da yapılan anayasa referandumunda ‘Evet’ oylarının illere göre dağılımını gösteriyor. Liberallerin desteğini ‘Yetmez ama evet’ çağrısıyla dile getirmesiyle de tarihe geçen referandumda özetle; Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı, AYM üye sayısının artırılması ve üyelerin görev sürelerinin 12 yılla sınırlanması, Anayasa değişiklikleri iptali ile parti kapatma kararlarının AYM’de üçte iki çoğunluğa bağlanarak zorlaştırılması, 12 Eylül 1980 darbesini yapanların cezaî dokunulmazlıklarının kaldırılması, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyesi sayısının 7 asıl 5 yedek üyeden 22 asıl 12 yedek üyeye çıkarılması ve 10 asıl-7 yedek üyenin birinci sınıfa ayrılmış hâkim ve savcıların katılacağı seçimle belirlenmesi öngörüldü. Erdoğan’ın kampanya liderliğini yürüttüğü referandumda AKP’nin hazırladığı anayasa değişiklikleri, yüzde 42,12 ‘Hayır’ oyuna karşı yüzde 57,88 ‘Evet’ oyuyla kabul edildi.
921
Kürtçe propaganda serbestisinin getirildiği, seçim sandıklarının ahşap değil şeffaf olmasının karara bağlandığı 12 Haziran 2011’de yapılan milletvekili genel seçimlerinde, toplam geçerli oyların yüzde 49,83’ünü alan AKP, sandıktan bir kez daha açık arayla birinci parti olarak çıktı. AKP bu oy desteğiyle 2012’de 550 üyeli olan parlamentoda 327 milletvekilliği kazanarak üçüncü kez tek başına iktidara geldi.
1021
30 Mart 2014’te AKP’nin üçüncü kez girdiği genel yerel seçimler yapıldı. Bu seçimde Türkiye genelindeki oyların yüzde 43,40’ını alan AKP, bir kez daha sandıktan açık arayla birinci parti olarak çıktı. AKP, büyükşehir sınırları içindeki köy ve belde tüzel kişiliklerinin kaldırıldığı 2014 yerel seçimlerinde, 18’i -sayıları 30’a çıkarılan- büyükşehirler, 30’u iller olmak üzere toplam 1351 belediye başkanlığının 800’ünü kazandı.
1121
10 Ağustos 2014’te, 2007 referandumunda yapılan anayasa değişikliği doğrultusunda Cumhuriyet tarihinde ilk kez Cumhurbaşkanı seçimi için doğrudan halk oylaması yapıldı. İlk turda seçilmek için toplam geçerli oyların salt çoğunluğunun (yüzde 50+1) arandığı Cumhurbaşkanı seçimi için AKP Recep Tayyip Erdoğan’ı, CHP ve MHP Ekmeleddin İhsanoğlu’nu, HDP de Selahattin Demirtaş’ı aday gösterdi. Erdoğan’ın toplam geçerli oyların yüzde 51,79’unu alarak ilk turda seçildiği halk oylamasında İhsanoğlu yüzde 38,44, Demirtaş da yüzde 9,76 oy aldı. Erdoğan, 10 Ağustos 2014’te halk oyuyla seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu.
1221
7 Haziran 2015 milletvekili genel seçimleri, AKP’nin tek başına iktidarı kaybettiği ilk seçim oldu. AKP’nin, Recep Tayyip Erdoğan 10 Ağustos 2014’te Cumhurbaşkanı seçilince Başbakan olarak atadığı Ahmet Davutoğlu’nun genel başkanlığında girdiği ilk seçim de olan 7 Haziran 2015 seçimlerinde AKP toplam geçerli oyların yüzde 40,87’sini, milletvekilliklerinin de 258’ini alarak birinci parti oldu, ancak parlamentoda tek başına hükümet kuracak çoğunluğa ulaşamadı. CHP ile koalisyona karşı olan Erdoğan’ın hükümeti kurmakla görevlendirdiği Davutoğlu CHP ile yaptığı “istikşafi/keşif amaçlı” görüşmelerden sonuç alamadı. MHP lideri Devlet Bahçeli’nin de ‘Kürt sorununa çözüm süreci’ni işaret ederek AKP ve HDP arasında koalisyon önermesi üzerine herhangi bir koalisyona karşı olduğu bilinen Erdoğan tekrar seçim kararı alarak seçim hükümeti kurulmasına karar verdi.
1321
AKP’nin tek başına iktidarı kaybettiği ve koalisyon hükümetinin de kurulamadığı 7 Haziran 2015 milletvekili genel seçimlerinden 146 gün sonra, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kararıyla 1 Kasım 2015’te ‘tekrar seçim’e gidildi. 7 Haziran ile 1 Kasım arasındaki terör olaylarının tartışma yarattığı sürecin ardından AKP 7 Haziran’da yüzde 40,87 olan oylarını yaklaşık yüzde 8,5 artırıp 1 Kasım’da toplam geçerli oyların yüzde 49,50’sini alarak, 317 milletvekiliyle tek başına iktidara geldi. 1 Kasım 2015 seçimlerinden sonra Erdoğan’ın baskısıyla AKP Genel Başkanlığı ve Başbakanlık’tan ayrılmak zorunda kalan Davutoğlu, 2019 yılında, sivil yurttaşlar ve güvenlik görevlilerinin de aralarında olduğu 862 kişinin hayatını kaybettiği 7 Haziran ile 1 Kasım arasındaki süreç için “Terörle mücadele defterleri açılırsa birçok insan, insan yüzüne çıkamaz” dedi.
1421
Türkiye, 16 Nisan 2017’de yapılan ve Anayasa’nın 18 maddesini değiştiren referandumla bir asırlık parlamenter sistem geleneğini terk ederek “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” adı altında başkanlık/partili cumhurbaşkanlığı rejimine geçti. Değişiklik kapsamında Başbakanlık lağvedildi, 22 üyeli Hâkimler ve Savcılar Kurulu üyelerinin sayısı 13’e düşürüldü, -FETÖ’nün yargıyı ele geçirmesine hizmet ettiği gerekçesiyle- 1. sınıfa ayrılan hâkim ve savcıların yaptığı seçimle HSK üyelerinin bir bölümünün belirlenmesi uygulamasına son verildi, milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarıldı. Kampanya liderliğini Recep Tayyip Erdoğan’ın yaptığı ve MHP’nin de desteklediği AKP’nin Anayasa değişikliği, referandumda yüzde 48,59’a karşı yüzde 51,41 ‘Evet’ oyuyla kabul edildi.
1521
24 Haziran 2018’de, Cumhurbaşkanlığı seçimleri ile milletvekili genel seçimleri birlikte yapıldı. 24 Haziran seçimlerine AKP ve MHP ‘Cumhur İttifakı’ olarak; CHP, İYİ Parti ve Saadet Partisi de ‘Millet İttifakı’ olarak katıldı. Seçim sonuçlarına göre AKP partili Cumhurbaşkanı Erdoğan liderliğinde Türkiye genelinde geçerli oyların yüzde 42,56’sını alarak birinci parti oldu. Bu oy oranıyla 600 üyeli parlamentoda 295 milletvekilliği kazanan AKP, çoğunluğu sağlayamadı. Ancak hem başkanlık sistemiyle ‘yeni kurulan hükümetin güven oyu alması’ koşulu kaldırıldığı hem de AKP, geçerli oyların yüzde 11,10’unu alarak 49 milletvekili kazanan MHP ile ‘Cumhur İttifakı’ olarak seçime katıldığı için hükümet kurma sorunu yaşanmadı.
1621
24 Haziran 2018’de, milletvekili seçimlerinin yanı sıra Cumhurbaşkanlığı için de ikinci kez halk oylamasına başvuruldu. MHP’nin desteğini alan AKP’nin adayı Recep Tayyip Erdoğan, toplam geçerli oyların yüzde 52,59’unu alarak ikinci kez ilk turda Cumhurbaşkanlığı’na seçildi. Halk oylamasında CHP adayı Muharrem İnce yüzde 30,64, HDP adayı Selahattin Demirtaş yüzde 8,40, İYİ Parti adayı Meral Akşener yüzde 7,29, Saadet Partisi adayı Temel Karamollaoğlu yüzde 0,89, Vatan Partisi adayı Doğu Perinçek de yüzde 0,20 oranında oy aldı.
1721
31 Mart 2019’da yapılan genel yerel seçimlere AKP’nin yaklaşık çeyrek yüzyıldır yönettiği İstanbul ve Ankara büyükşehir belediyelerini kaybetmesi damga vurdu. Seçime MHP ile birlikte seçim işbirliği yaparak Cumhur İttifakı çatısı altında katılan AKP, Millet İttifakı’na karşı Türkiye genelindeki toplam geçerli oyların yüzde 42,73’ünü alarak sandıktan birinci parti olarak çıktı. AKP bu sonuçla 15’i büyükşehir belediyesi, il ve ilçelerle birlikte toplam 742 belediye kazandı. 31 Mart 2019’da yapılan seçimi CHP İstanbul Büyükşehir belediye başkanı adayı Ekrem İmamoğlu (yüzde 48,7) AKP adayı Binali Yıldırım’dan (yüzde 48,6) 13 bin 729 oy fazla alarak kazandı. Ancak AKP’den gelen itirazlar üzerine YSK İstanbul seçimlerini 4’e karşı 7 oyla iptal etti. 23 Haziran 2019’da yenilenen İstanbul seçiminde fark 805 bin 932’ye çıktı, oylarını artıran İmamoğlu yüzde 54,2 ile seçimi ikinci kez kazandı.
1821
Türkiye, Cumhuriyet’in kuruluşunun 100. yıldönümüne seçim heyecanıyla girdi. 14 Mayıs 2023’te Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimleri için sandığa gidildi. AKP, MHP, YRP, HÜDA-PAR, DSP, BBP, DYP ve Büyük Türkiye Partisi’nden oluşan Cumhur İttifakı; ‘Altılı Masa’ olarak bilinen CHP, İYİ Parti, DEVA Partisi, Gelecek Partisi, Saadet Partisi ve Demokrat Parti’den oluşan Millet İttifakı; HDP, TİP, EMEP, EHP, Yeşil Sol Parti’den oluşan Emek ve Özgürlük İttifakı yarıştı. Milletvekili genel seçimlerinde AKP, iktidara geldiği 3 Kasım 2002 seçimlerinden sonraki en büyük oy kaybını yaşayarak Türkiye genelinde yüzde 35,62 oy aldı, ancak “sandıktan çıkan birinci parti” ünvanını kaybetmedi ve parlamentoda 268 sandalye kazandı. AKP ile Cumhur İttifakı kuran MHP de, 14 Mayıs 2023 seçimlerinde yüzde 10,1 oranında oy alarak 50 milletvekili çıkardı.
1921
14 Mayıs 2023’te yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turuna Cumhur İttifakı’nın adayı AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Millet İttifakı’nın adayı CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ve Ata İttifakı’nın adayı Sinan Oğan katıldı, Memleket Partisi Genel Başkanı eski CHP'li Muharrem İnce son anda adaylıktan çekildi. Erdoğan’ın yüzde 49,52, Kılıçdaroğlu’nun yüzde 44,88, Oğan’ın da yüzde 5,17 oy aldığı ilk turda hiçbir aday seçilmek için gerekli olan geçerli oyların salt çoğunluğuna (yüzde 50+1) ulaşamayınca seçim ikinci tura kaldı.
2021
14 Mayıs 2023’te yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunda hiçbir aday geçerli oyların salt çoğunluğuna ulaşamayınca, ilk turda en yüksek oyu alan Cumhur İttifakı adayı Recep Tayyip Erdoğan ile Millet İttifakı adayı Kemal Kılıçdaroğlu 28 Mayıs 2023’te yapılan ikinci turda seçmen karşısına çıktı. İkinci turda Türkiye genelinde toplam geçerli oyların yüzde 52,16’sını alan Erdoğan üçüncü kez Cumhurbaşkanı seçildi, Kılıçdaroğlu’nun oyları yüzde 47,84’te kaldı.
2121
31 Mart 2024 genel yerel seçimleri, AKP’nin 3 Kasım 2002’den sonra geçen yaklaşık 22 yılda en düşük oy aldığı ve ilk kez “birinci parti” ünvanını kaybettiği seçimler oldu. AKP, 14 Mayıs 2023 seçimlerinde de ciddi kayba uğrayarak yüzde 35,62 oranında oy almıştı. Ancak 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde resmi olmayan sonuçlara göre Türkiye genelindeki toplam geçerli oyların yüzde 35,49’unu alarak, 2023’ün de gerisine düştü. 31 Mart 2024 seçimleri, CHP’nin 1977 seçimlerinden 47 yıl sonra birinci parti (CHP kapalıyken yapılan 1989 yerel seçimlerinde Sosyal Demokrat Halkçı Parti-SHP yüzde 28,50 oy alarak birinci parti olmuştu), AKP’nin de 22 yıl sonra ilk kez ikinci parti olmasıyla da tarihe geçti. AKP 2019’da kazandığı -büyükşehirler dahil- 39 ilin -3’ü büyükşehir- 15’ini kaybederek 24 ilde tutunabildi.
