Çocuğuma Tip 1 diyabet tanısı kondu ama biz bundan emin değiliz. Kesin Tip 1 olup olmadığını nasıl anlarız? MODY tip diyabet tanısı için ne yapmak gerekir?
Genel olarak ülkemizde çocuklarda görülen diyabet vakalarının % 95’inden fazlasını otoimmün Tip1 diyabet vakaları oluşturmaktadır.
Bu vakalarda klinik bulgular 1-2 hafta içinde aniden başlamakta, % 90’nın ailesinde Tip1 diyabet bulunmamakta ve tanı alan çocukların % 80’sinde diyabetle ilişkili antikorlardan en az birisi pozitif olmaktadır. Bu bilgilere göre çocuklarda diyabet görüldüğünde, Tip1 diyabet olarak kabul edilip tedavi başlanması daha doğrudur. Bununla birlikte tanı anında obez olan ve ailesinde Tip 2 diyabet yükü bulunun, klinik bulguları yavaş gelişen ve yaşı 12’den büyük çocuklarda Tip 2 diyabet akla gelebilir. Bunların dışında son yıllarda daha çok sözü edilen MODY olarak bilinen Monojenik Diyabet, % 2-3 oranında görülmektedir. Bu vakalarda antikorlar negatiftir ve ailede birden fazla kuşakta 30-40 yaş öncesi tanı konan diyabet vakaları vardır. Bizler genel olarak başlangıçta çok güçlü şüphe yoksa, Tip 1 diyabet tanısı konan vakalarda 3 yılı geçmesine rağmen insülin ihtiyacı az ( <0,5 ünite/kg) ve bu az insülin ile kan şekeri dengesi iyi olan vakalarda genetik analiz isteriz. Bununla birlikte ailenin bu konudaki endişelerine de kulak vermek gerekir.
Kök hücre tedavisi ile Tip 1 diyabet iyileştirmek mümkün mü? Bu amaçla kordon kanı saklamak gerekli mi?
Tip 1 diyabet tedavisinde kök hücre kullanımı konusunda çalışmalar sürüyor ve günlük uygulamaya girmesine bir hayli zaman var görünüyor. Bunun için kardeşinin kordonunu saklamaya ya da çıkan dişini kullanmaya gerek yoktur.
Tip 1 diyabet tedavisindeki yenilikler konusunda bilgi verirmisiniz?
Bu konuda geçen haftalarda uzunca bir yazı yazdım. Aşağıdaki linkten okuyabilirsiniz
http://t24.com.tr/yazarlar/sukru-hatun/diyabet-tedavisinin-gelecegi-ileri-teknolojiler-ve-insancil-hekimlik,19168
Çocuklarda insülin tedavisinin ve beslenmenin doğru yapılması ile Tip 1 diyabeti iyileştirmek mümkün mü?
Eğer tanı Tip 1 diyabet ise ne yazık ki günümüzde, bu konuda iyileştirici, yani insülin tedavisinden kurtulmayı sağlayan bir tedavi yöntemi yok. Bu nedenle de sağda solda insanların umutlarını kötüye kullanan şarlatanlara hiçbir şekilde inanmamak gerekiyor.
Bizim çocuğumuza günde 6 öğün yemek yenmesi ve en az 3 öğünde karbonhidrat tüketmesi önerildi. Karbonhidrat yemezse kan şekerleri daha iyi oluyor; bu kurallara uymamız şart mı?
Diyabetli çocukların her gün yaşlarına uygun miktarda ve insülin tedavisine göre değişen sıklıkta (örneğin insülin pompası ve/veya hızlı etkili insülin kullananlar ara öğün almayabilirler) karbonhidrat almaları gerekir. Örneğin 6-7 yaş arasındaki bir çocuk, günde 180-190 gram ( günlük enerjisinin en az % 45’i KH’dan sağlanmalıdır) almalıdır. Aksi durumda çocukların büyümesi olumsuz etkilenir. Yani kan şekeri daha düşük olsun diye az KH almak doğru değildir.
Ergenlik dönemindeki oğlum hiçbir şeye dikkat etmiyor. Ölçüm yapmadan yemeklerini yiyor. Ne yapabiliriz?
Ne yazık ki ergenlik dönemi ile birlikte diyabet izleminde ve kan şekeri dengesinde bozulmalar olmakta ve bu da çocukların sağlığını olumsuz etkilemektedir. Ergenlik döneminin zorlu bir dönem olduğunu, bu dönemde zorlukları aşma konusunda “kendine güvensizlik”, gerçekçi olmamak, kırılganlık, erişkin kliniğe gidişi reddetmek şeklinde özetlenebilecek sorunlar yaşanmaktadır. Benim önerim, bu sorunların geçici olduğunu bilerek sabırla uğraşmaya devam etmeniz ve içinde psikolog da olan çocuk diyabet merkezlerinden yardım almanızdır.
Bir gün Tip 1 diyabete çare bulunur mu?
Tip 1 diyabet tedavisinde son 20 yılda çok önemli ilerlemeler oldu ve diyabetli çocukların yükleri azaldı. Bununla birlikte kalıcı tedaviye hala çok yakın değiliz. Bilim insanlarına güvenmeye ve bugün yapılabilecek olanların en iyisini yapmaya devam etmeliyiz.
Diyabet mi çölyak hastalığını tetikliyor? Yoksa tam tersi mi doğru?
Tip 1 diyabetli çocuklarda % 1-16 oranında ( biyopsi ile gösterilmiş çölyak sıklığı ise % 5 dolayında)çölyak görülmektedir. Çölyak riski küçük çocuklarda ve tanıdan sonraki ilk 5 yıl içinde daha yüksektir. Genel olarak çölyakdan sonra Tip 1 diyabet gelişim sıklığı artmazken Tip 1 diyabetten sonra çölyak sıklığı artmaktadır.
Kızıma Dexcom G5 takıldı; bunun radyasyon bakımından zararı olur mu?
Hayır yok. Güvenle kullanabilirsiniz.
Yapay Pankreas ülkemize ne zaman gelir?
Yapay pankreas olarak bilinen ve bazal hızları da kendisi ayarlayan Medtronic 670G insülin pompasının 2019 yılı içinde ülkemizde kullanılmaya başlanmasını bekliyoruz.
Tip 1 diyabeti kordon kanından alınan kök hücre ile tedavi etmek mümkün mü?
Kök hücre kaynağı olarak kordan kanına gerek yok ama kök hücre tedavisi Tip 1 diyabet tedavisindeki en önemli seçeneklerden birisi. Yalnız henüz bu konudaki araştırmalar ve teknolojik çalışmalar devam ediyor. Bu konuda orta vadede ( 10-20 yıl) bir gelişme olmasını beklemek gerçekçi görünüyor.
MODY Tip diyabet nedir? Olup olmadığını nasıl öğreniriz?
Bu soruya daha önce cevap vermeye çalıştım. Bu konuda tetkik yapma kararının kendi hekimlerinizce verilmesi lazım. Tanı için genetik laboratuvarlarında sık görülen MODY tipleri için inceleme yapılabiliyor. Yalnız bu testlerin ucuz olmadığını da söylemek isterim.
MODY türü diyabette insülin dışında haplarla tedavi mümkün mü?
Evet. MODY tanısı doğruysa uzun bir süre hap ile tedavi mümkün oluyor ama bunların da bir kısmında insülin kullanmak gerekebiliyor.
Geçirgen bağırsak hastalığı ile Tip 1 diyabet arasında ilişki var mı? Bundan bağımsız olarak sormak istiyorum: Ülkemizde bazı merkezlerdeki kök hücre çalışmaları konusunda umutlu musunuz?
Geçirgen bağırsak sendromu ile Tip1 diyabet arasında bir ilişki yok. Çölyak ise başka tür bir hastalık ve Tip 1 diyabetlilerde çölyak sıklığının arttığını biliyoruz. Tip 1 diyabetli çocukların çölyak tanısı konmamışsa glütensiz beslenmelerine gerek yoktur. Ülkemizde bazı merkezlerin kök hücre konusunda çalışmalar yaptıklarını ve bunu zaman zaman basınla paylaştıklarını biliyoruz. Bu konuda uzun bir zamana ihtiyacımız olduğunu, hayal kırıklığı yaşamamak için bu tür haberleri serinkanlılıkla karşılamak gerektiğini söylemek isterim.
Oğlum 10 yıldır Tip 1 diyabet. KH saymayı biliyoruz. Pompa önerir misiniz?
Biz ekip olarak aile ve çocuğun diyabet eğitimi iyi ve motivasyonları da varsa insülin pompa tedavisi kullanmaktan yanayız. Size de öneririz.
Şeker ile karbonhidrat aynı şey midir? Kızım 2 yıllık diyabet; pompa için erken diyorlar, siz ne dersiniz?
Karbonhidratlar şeker içeren yiyeceklere verilen genel isimdir. Ama bu onların tümüyle şekerden ibaret oldukları anlamına gelmez. Her KH’lı yiyecek farklı oranlarda ve özellikte şeker içerir. KH seçerken en önemli nokta glisemik indeksleridir. Tip 1 diyabetlilerin düşük glisemik indeskli besinleri tercih etmeleri gerekir. Pompa konusuna gelince başka bir soruya cevap verirken yazdığım gibi biz ekip olarak aile ve çocuğun diyabet eğitimi iyi ve motivasyonları da varsa insülin pompa tedavisi kullanmaktan yanayız. İnsülin pompası her yaşta ve her zaman kullanılabilir.
Soğuk algınlığı gibi enfeksiyonlar sırasında kan şekeri yükselir mi? Şeker içeren şurupların kullanılması sakıncalı olur mu?
Soğuk algınlığı ya da üst solunum yolu enfeksiyonları gibi durumlarda Tip 1 diyabetli çocukların kan şekerleri enfeksiyonun kendisi yüzünden yükselir. Bu gibi durumlarda daha yakın kan şekeri takibi ve 250 mg'ı geçen yüksekliklerde keton bakılması önemlidir. Enfeksiyonlar sırasında insülin ihtiyacı % 20-40 oranında artar. Bu nedenle yemek öncesi insülin dozlarını arttırmak gereklidir. Keton pozitif ise, keton negatifleşinceye kadar 2-3 saat aralarla 10 kg'a 1 ünite olacak şekilde ek doz insülin yapılmalıdır. Öte yandan bu gibi enfeksiyonlar sırasında kullanılan şuruplar bir miktar şeker içerebilir. Genel olarak şurupların içindeki şeker içeriği kan şekerinde hissedilir bir yüksekliğe neden olmaz. Örneğin 1 ölçek Calpol şurup içinde 1,25 gram KH denk gelen miktarda şeker vardır ve bunun kan şekerini yükseltme ihtimali pek yoktur. Bununla birlikte yemekle birlikte alınan ve 5 gram fazladan şeker içeren şurupların alınması kan şekerini bir miktar yükseltebilir. Bu durumda ise bu şurupları kullanmaktan vazgeçmek yerine her 10 gram şekeri 0,5-1 ünite ek insülin yapmak yeterlidir. Özet olarak enfeksiyonlar sırasında şekersiz şuruplar aramak gereksizdir ve çoğu zaman normal şurupların kullanılması bir sorun yaratmaz.
Tiroid bozuklukları ile Tip 1 diyabet birlikteliği sıklığı ne kadardır? Fazla insülin kullanmanın zararları nedir?
Tip 1 diyabetli çocukların yaklaşık % 25 kadarında tiroid bezine karşı da otoantikorlar saptanmaktadır. Bununla birlikte antikor pozitifliği her zaman tiroid bezinin fonksiyonlarında bir azalma ya da bozulmaya neden olmamaktadır. Tip 1 diyabetlilerde tiroid bezinin yavaş çalışma (hipotiroidizm) sıklığı ülkelere göre değişkenlik göstermektedir. Genel olarak Tip 1 diyabetli çocuklarda, Tip 1 diyabetli olmayanlara göre 25 kat daha fazla tiroid sorunu görüldüğünü, bu sıklığın kızlarda daha fazla olduğunu söyleyebiliriz.
Fazla insülin kullanmak( ergenlik öncesinde 1 ünite/kg’dan, ergenlik sırasında 1,5 ünite/kg’dan fazla) uzun dönemde hem hipoglisemi sıklığını artmasına ama esas damarlarda arterioskleroz sürecinin hızlanmasına neden olur. Bu nedenle biz en az insülin ile en iyi kan şekeri dengesi sağlanmasını öneririz. Bununla birlikte az insülin kullanmak için az KH almak şeklindeki tutumlar da doğru değildir.
