21 Mart 2023 tarihli Resmi Gazete’de 7441 sayılı Afet Yeniden İmar Fonunun Kurulması Hakkında Kanun ile Afet Yeniden İmar Fonu aynı gün yürürlüğe girmek üzere kuruldu. Kanun’un 2’nci maddesinde bu Fon’un Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı ve tüzel kişiliği haiz olduğu belirtilmiş.

Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın internet sitesinde Bağlı Kuruluşlar’a baktığımızda bu Fon’la alakalı herhangi bir link görülmemektedir. Acaba başka yerle mi ilişkilendirilmiş diye Maliye’nin tüm internet sayfasını inceledim ama maalesef bir bilgiye ulaşamadım. Çünkü 22 Kasım 2023 tarihinde Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı ve tüzel kişiliği haiz Aile ve Gençlik Fonu’na ilişkin birçok bilgi Maliye’nin internet sayfasında bulunmakta.

Zira aşağıda detaylı şekilde belirttiğim üzere bu Fon’a aktarılması gereken gelirler var. Hatta bağış da kabul ediyor. Bu gelirlerle alakalı pek bir malumat göremedim. Hatta Fon kurulalı tam bir buçuk yıl (18 ay) olmasına karşın Fon hakkında hiçbir bilgi paylaşılmadı.

Fon’un mali durumu

21 Mart 2023 tarihinde Afet Yeniden İmar Fonu kuruldu. Fon 7441 sayılı Kanunla kuruldu ama hâlâ ne kendisi ne internet sitesi ne de başka bir bilgi var.

2 Şubat 2024’te ise Afet Yeniden İmar Fonunun Yapısı ve İşleyişi Hakkında Yönetmelik yayımlandı. Yönetmelik 7441 sayılı Kanunun biraz daha genişletilmiş halinden oluşmaktadır.

7441 sayılı Kanun ve 2 Şubat tarihli Yönetmelik uyarınca Afet Yeniden İmar Fonu’nun Yönetim Kurulu, Hazine ve Maliye Bakanı başkanlığında; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, Tarım ve Orman Bakanı, İçişleri Bakanı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı ile Strateji ve Bütçe Başkanından oluşmaktadır.

Fon, yurt içi ve yurt dışı kaynaklı her nevi nakdi bağış, yardım, hibe ve kredileri kabul edebilecek. Ayrıca bu amaçla Bütçeye ödenek de konulacak ve genel bütçeden Fon’a ödenek aktarılacak.

Bu anlamda gerek yurt içinden gerekse de yurt dışından yapılacak her türlü bağışlar kabul edilecek. Afet Yeniden İmar Fonu tarafından kurum ve kuruluşların mevzuatındaki her türlü kısıtlamalardan muaf tutularak yurtiçi ve yurtdışı sermaye ve para piyasalarından sağlanan finansman ve kaynaklardan bağış kabul edecek.

Fon’un kasasında biriken paralar Yönetim Kurulu tarafından onay verilen projelere -aynı Kurul’un onayı ile- aktarılabilecek. Kasadaki paranın kime nasıl harcanacağına Yönetim Kurulu karar verecek.

Afet Yeniden İmar Fonu bağımsız denetim standartlarına uygun olarak denetlenecek. Fon’daki paraların ve kullanımına ilişkin aktarımların tutarları ve nereye aktarıldığı üçer aylık dönemler itibarıyla kamuoyuyla paylaşılacak.

Afet Yeniden İmar Fonu kurumlar vergisinden muaf olacak yani Fon, kurumlar vergisi ödemeyecek. Yapılan işlemlerden stopaj da yapılmayacak.

Fon’un faaliyetleri dolayısıyla yapılan işlemler ve düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harçlardan istisna edilecek.

Ayrıca Fon’a yapılan bağış ve yardımlar veraset ve intikal vergisinden, Fon’un faaliyetleri ile ilgili işlemler banka ve sigorta muameleleri vergisinden (BSMV), kaynak kullanımını destekleme fonuna (KKDF) yapılacak kesintilerden istisna edilmiştir.

Fon’a yapılan bağışlar tıpkı Kızılay’a yapılmış bağış gibi nakdi bağışın tamamı bağış yapan gelir ve kurumlar vergisi tarafından indirim konusu yapılabilecek. Yani yüzde 5’lik indirim sınırına takılmayacaklar.

Fon’un işleyişi

Fon’un kuruluş amacı Kanun’un birinci maddesinde belirtilmiş. Kanun gerekçesinde de deprem sonrası yaraları sarmak maksadıyla getirildiği belirtilmektedir. Bu, yerinde bir amaç elbette ancak testi kırıldıktan sonra alınacak önlemleri kapsayacak bir düzenleme şeklinde oluşturulmuş. Özellikle deprem olma ihtimali olan bölgelerde yani henüz deprem olmamış ve yıkılmamış binaların olduğu bölgelerde yapılacak düzenlemeleri kapsamamaktadır. Gerçi şu ana kadar deprem bölgelerine ne kadar yardım ettiği de muamma.

Fon’un gelirleri ve faaliyet konularına ilişkin yapacakları işlemler kurumlar vergisi, gelir vergisi, BSMV, KKDF, harçlar, damga ile veraset ve intikal vergisi kapsamı dışında (muafiyet-istisna) tutulmuştur. Ancak Fon, depremin yarattığı tahribatı sarmak üzere satın alacağı ürünler dolayısıyla KDV ve/veya ÖTV ödeyecek. Yani KDV ve ÖTV istisnası/muafiyeti getirilmemiştir.

Kanun’un 6’ncı maddesi ile Fon’un bağımsız denetim standartlarına uygun olarak denetleneceğine hükmedilmiş. Ancak kimin ve nasıl denetleyeceğine ilişkin açıklama bulunmamaktadır.

Kanun’un 6’ncı maddesinin 2’nci fıkrasında ise fon kaynakları ve aktarımlarına ilişkin mali veriler en geç üçer aylık dönemler itibarıyla kamuoyuyla paylaşılacağı belirtilmiş.