Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Diyarbakır İl Koordinasyonu, dört yıl önce Şırnak merkez ve Cizre, Silopi, İdil ilçeleri, Mardin’in Nusaybin, Hakkari’nin Yüksekova ile Diyarbakır’ın Sur ilçelerinde sokağa çıkma yasakları ve çatışmalardan sonra yapılan incelemeleri 2015-2016 Yıkılan Kentler başlığıyla raporlaştırdı.
bianet'ten Ruken Tuncel'in haberine göre raporda, yedi yerleşim yerinde yaşanan sokağa çıkma yasakları ve çatışmalar nedeniyle 400 bin kişinin yerinden olduğu belirtildi. Özellikle yaşlılar, çocuklar ve kadınların sürecin en büyük mağdurları olduğuna dikkat çekilen raporda, kadın ve çocukların ciddi travmalar geçirdiği vurgulandı. “Göç sırasında yurttaşlar yaşanmışlıkları ve anılarının yanında sahip oldukları en temel eşyalarını dahi alamamış olmaları travmayla birlikte yoksullaşma ve mülksüzleşmelerine de yol açmıştır” denildi.
Doğrul: Tabloyu net görmek için zamana yaydık
Raporun hazırlanma sürecinde yer alan Mimar Herdem Doğrul, raporun 3 yıl sonra yayınlanmasının nedenini anlattı. Çatışmalardan sonra yıkılan bölgelerde inceleme yapmakta zorlandıklarını belirten Doğrul şunları söyledi:
"Sur dışındaki bölgelere yasaklar nedeniyle erişimimiz olmadı ve yıkımlar da yasaklardan bir yıl sonra başladı. Dolayısıyla ortaya çıkacak tabloyu net olarak görmek için raporu zamana yaymayı tercih ettik. Zira bu raporu bir yıl önce yayınlamış olsaydık veriler çok daha farklı olabilirdi. Yine bir yıl sonra yayınlanacak bir raporda da durum mutlaka ki değişkenlik gösterecektir.
"Raporumuz delil olabilir"
"2016 yılından bu yana aralıksız devam eden yıkım ve 'yeniden inşa' sürecinin sonunda bütün çıplaklığıyla gerçekleri göz önüne seren bir rapor hazırladık. Daha önce de belirttiğimiz gibi bütün bu kentlerde yaşanan yıkımlar, göç ve mağduriyetler çatışma sonrası geliştirilen yıkım süreçleri, telafisi zor sonuçlar doğurmuştur. Hazırladığımız bu raporun hukuki süreçlerde önemli bir delil kaynağı olacağına inanıyoruz. Bu kentlerde yaşayan insanların, evlerine, mahallelerine geri dönebilmeleri için de bundan sonraki süreçte mücadelemizi sürdüreceğiz."
"Cizre’de 10 bin yapı zarar gördü"
Raporda, 31 köy ve 10 mahalleden oluşan Şırnak’ın Cizre ilçesinde yıkımın 4 mahallede gerçekleştiği belirtildi. Cizre’de 5 kez sokağa çıkma yasağı ilan edildiği, 14 Aralık 2015’te ilan edilen son yasağın 79 gün sürdüğü ve 2 Mart 2016’da kısmi olarak kaldırıldığı ifade edildi.
İlçe nüfusunun 2015 yılında 131 bin 816 olarak belirtildiği raporda, yasak başladıktan sonra yaklaşık 110 bin insanın yerinden olduğu ve ilçedeki nüfusun 20 binlere gerilediği vurgulandı. Özellikle son sokağa çıkma yasağının başladığı 14 Aralık 2015 tarihinden sonraki 20. günden itibaren ilçede zorunlu göçün hız kazandığına dikkat çekildi. Çatışmalar sonucu tespit edilen cenaze sayısının 251, toplamda tahmin edilen yaşamını yitirenlerin sayısının ise 280’in üzerinde olduğu belirtildi.
Ayrıca çatışmalarda hiç hasar almamış birçok evin ateşe verildiği ve kullanılamaz halde olduğu belirtildi., Güneydoğu Anadolu Bölgesi Belediyeler Birliği (GABB)’nin tespitlerine de yer verilen raporda, “1200 yapının ağır hasarlı olduğu yaklaşık 10 bin yapının da zarar gördüğü kamuoyuyla paylaşılmıştır” denildi.
“Şırnak’ta 7 mahalle tamamen yok oldu”
Raporda, Şırnak’ın İdil ilçesinde 43 gün süren sokağa çıkma yasağı boyunca nüfusun yüzde 80’inin göç ettiği vurgulandı. Silopi’de ise çatışmaların iki mahallede yaşandığı belirtildi. Raporda, sokağı çıkma yasağının 37 gün sürdüğü, bu sürede 29 kişinin yaşamını yitirdiği, 11 bin kişinin göç ettiği ve 351 binanın yıkıldığına dikkat çekildi.
Şırnak kent merkezinde de sokağa çıkma yasağının 391 sürdüğü ifade edildi. Kentin 7 mahallesinin neredeyse tamamen ortadan kaldırıldığı vurgulanan raporda kentte yaşanan yıkımlar sonucu 64 bin kişinin yerinden edildiği ifade edildi.
“Yüksekova’da halkın yüzde 35’i evsiz kaldı”
Hakkari’nin Yüksekova ilçesinde 79 gün süren çatışmalarda 96 kişinin yaşamını yitirdiği belirtilen raporda, Yüksekova’da az hasarlı 3 bin 193, orta hasarlı 647, ağır hasarlı 787, yıkık 867, yanmış bin 336 bina-konut olduğu belirtildi. Yüksekova’da 70 bin 497 yurttaşın yaşadığı belirtilen raporda, kullanılamaz olarak nitelendirilebilecek yapılar göz önüne alındığında, halkın yüzde 35’nin evsiz durumda olduğu belirtildi.
“Nusaybin’de 45 bin kişi göç etti”
Mardin’in Nusaybin ilçesinde 14 Mart 2016’da başlayan sokağa çıkma yasağının kademeli olarak 21 Nisan 2018’ kadar sürdüğü belirtildi. Raporda, 16 mahallede 5 bin 72 binanın yıkıldığı, 45 bin kişinin ise ilçeden göç ettiği vurgulandı.
Sur’da 6 mahalle haritadan silindi
Raporda sokağa çıkma yasağının 103 gün devam ettiği Diyarbakır’ın Sur ilçesinde de beşinci kez ilan edilen yasağın hala devam ettiği belirtildi. Sur’daki altı mahallenin tamamen haritadan silindiği vurgulanırken, “Tarafımızca yapılan tespitlere göre yeni açılacak yollar ve Emniyet Hizmet Alanları olarak ayrılan alanlar içerisinde 17 adet tescilli yapı, 42 adet Korunmaya Değer Geleneksel Yapı olmak üzere toplamda 976 adet yapının plan kararı ile yıkımı öngörülmektedir. Mevcut durumda bu yapıların çoğunun yıktırılmıştır” denildi.
