Gürcistan’a yardım göndermek isteyen ABD ile Türkiye arasındaki Boğazlar’dan geçiş ’krizi’ aşıldı. Türkiye, tonajı Montrö Sözleşmesi’ne uygun olmayan iki hastane gemisinin geçişine izin vermeyince ABD çark etti.
Varılan anlaşmaya göre bugün İspanya bandıralı ve 45 bin ton ağırlığındaki iki kargo gemisinin, yarın ise ABD’ye ait tonajı düşük iki donanma gemisi ve bir sahil güvenlik gemisi Boğazlar’dan geçmesine karar verildi.
Gemiler Boğaz'dan geçiyor
Saat 15.00'te de Gürcistan'a insani yardım amaçlı savaş gemileri İstanbul Boğazı'ndan geçmeye başladı. İstanbul Boğazı'ndan geçen ilk savaş gemileri, Almanya ve İspanya bayrakları taşıyordu.
Çanakkale Boğazı'ndan geçen iki savaş gemisi, saat 15.00 sıralarında Marmara Denizi'ni geçerek İstanbul Boğazı'na ulaştı. Savaş gemilerine sahil güvenlik botları da eşlik ediyor.
Türkiye'nin Montrö Sözleşmesi’nin ’sulandırılmaması’ konusundaki kesin tavrı sonrası ABD, Gürcistan’a insani yardım götürmek için Boğazlar’dan küçük tonajlı kargo gemilerinin geçmesine razı oldu. Buna göre Montrö Sözleşmesi’ne uygun şekilde bugün İspanya ve Alman bayrağı taşıyan, NATO görev gücü çerçevesinde toplam ağırlıkları 45 bin ton civarında olan iki kargo gemisi Boğazlar’dan geçti. Yarın da ABD’ye ait 2 kargo gemisi ve bir sahil güvenlik gemisi Boğazlardan geçerek Karadeniz’e açılacak.
140 bin tona itiraz
Türkiye ile ABD arasında gemi geçişiyle ilgili görüşmelerin perde arkası da belli oldu. Edinilen bilgiye göre, ABD’nin Ankara Büyükelçiliği, geçen hafta Dışişleri Bakanlığı’na resmen başvurarak, Washington yönetiminin Gürcistan’a insani yardım amaçlı, Donanma'ya ait toplam ağırlıkları 140 bin tonu bulan "USN Comfort" ve "USN Mercy" isimli iki hastane gemisini göndermeyi planladığını bildirdi. Türkiye, bu gemilerin Karadeniz’e geçmesi isteğine Boğazlardan geçiş trafiğini düzenleyen Montrö Sözleşmesi’ni masaya koyarak karşılık verdi.
Söz konusu gemilerin teknik donanımı ve tonajlarının sözleşmeye uygun olmadığını vurgulayan Türkiye, ABD’ye şu yanıtı verdi: "Bizim için hayati önem taşıyan Montrö Sözleşmesi’ni 72 yıldır sulandırmadık, bundan sonra da sulandırmayız. Deniz ulaşımı Montrö Sözleşmesi’ne uygun olmalıdır". ABD de, Ankara’nın hassasiyetini anlayışla karşılayınca tonajları Montrö’ye uygun kargo gemilerinin Boğazlar’dan Karadeniz’e geçişlerindeki sorun ortadan kalktı.
ABD de doğruladı
ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Robert Wood da, Türkiye’nin, Gürcistan’a insani yardım malzemeleri taşıyan 2 Amerikan Donanma gemisi ve bir sahil güvenlik gemisinin Karadeniz’e geçişine onay verdiğini belirtirken, gemilerin bölgeye gidiş planına ilişkin ayrıntıya girmedi. Robert Wood, hastane gemileri USN Mercy ve USN Comfort gemilerinin, insani yardımın ulaştırılmasında kullanılmayacağını söyledi. Türk Dışişleri Bakanlığı ise önümüzdeki günlerde ABD ve İspanya’nın yanı sıra Almanya ve Polonya’nın da Boğazlar’dan geçiş için bildirimde bulunduğunu açıkladı.
Gemilerdeki malzemeler
Amerikan Dışişleri Bakanlığı, gemilerin hangi yardım malzemelerini taşıdığını açıkladı. Yapılan açıklamaya göre gemilerde binlerce battaniye, hijyen kitleri, bebek maması ve çocuk bakım malzemesi var.
Hastane gemileri gitmiyor
Amerikan hastane gemileri USN Mercy ve USN Comfort, insani yardımın ulaştırılmasında kullanılmayacak. İki geminin 140 bin tonluk ağırlığı, 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nde belirtilen tonaj miktarını aşıyor.
Montrö neden izin vermiyor?
Bulgaristan, Fransa, Britanya, Avustralya, İrlanda, Yunanistan, Hindistan, Japonya, Romanya, SSCB ve Yugoslavya’nın imza koyduğu 1936 tarihli Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne göre; barış zamanında küçük savaş gemileri ve yardımcı gemiler bayrakları ne olursa olsun boğazlardan gündüz vakti belli şartlarda geçebiliyor.
Kıyıdaş devletlerin savaş gemileri için tonaj sınırı yok
Kıyıdaş olmayan ülkelerin savaş gemileri için iki önemli şart var: İlki 15 gün önce ön bildirimde bulunulması ve gemilerin gidecekleri yer, adı, tipi, sayısı, gidiş ve dönüş için geçiş tarihlerinin belirtmesi. İkincisi ise geçecek yabancı gemilerin ağırlıkları. Yabancılar için en yüksek toplam tonaj 15 bin ton. Tonaj uygunluğu varsa bile gemi sayısı dokuzu geçemiyor. Ayrıca boğazlar geçildikten sonra söz konusu ülkelerin Karadeniz’de bulunacak gemi tonajı barış zamanında 30 bin tonu geçemiyor. Bu düzenleme Karadeniz’deki yabancı ülke donanmalarının büyüklüğünün buradaki en büyük donanmadan daha büyük olmasını önlemek için getirildi.
ABD gemilerinin toplam tonajı 140 bin tonu buluyor. Bu da Montrö hükümlerine kesin aykırı. Tonaj kısıtlaması sadece bir deniz kuvvetinin, Türk Hükümetinin çağrısı üzerine, boğazlarda bir limana sınırlı süreli nezaket ziyareti için kalkabilir. Ama kıyıdaş ülkelerin itirazı bu jeste de engel olabilir.
