Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Sudan ziyareti sırasında 400 yıl boyunca Osmanlı toprağı olan Sevakin Adası’nı istemesinin ardından, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Ege’de Yunanistan işgali altında olduğu iddia edilen 18 adayı yeniden gündeme getirdi. Ege’de Yunanistan işgali iddiasıyla ilgili T24’ün sorularını yanıtlayan emekli büyükelçi Yalım Eralp, “Ege’de 99 tane aidiyeti belli olmayan adacık var. Lozan’da “Bu tür ismi belirtilmeyen ada ve kayacıkların aidiyeti karşılıklı müzakereyle çözülür” denmiş. Denmiş ama 1923’ten beri hiçbir müzakereye girilmemiş” dedi. Eralp, “Yunanistan’la Ege için 12 yıldır gizli müzakereler sürüyor. O müzakerelerin içeriği hiç açıklanmadı. Acaba o müzakerelerde bunlar görüşüldü mü? Onu da bilmiyoruz” diye konuştu.
Yalım Eralp, şunları söyledi:
"Ege’de 99 tane aidiyeti belli olmayan adacık var. Lozan’da “Bu tür ismi belirtilmeyen ada ve kayacıkların aidiyeti karşılıklı müzakereyle çözülür” denmiş. Denmiş ama 1923’ten beri hiçbir müzakereye girilmemiş. Şimdi Yunanistan burada haklı mı, haksız mı bir şey söyleyemiyorum. Bu kayacık veya adacıklar jeolojik olarak en yakın hangi adaya bağlıysa onun oluyor. Diyelim ki Kos adası; jeolojik bakımdan daha yakınsa ona bağlı oluyor. Jeolojik bakımdan anakara Türkiye’ye bağlıysa Türkiye’ye bağlı oluyor. Devletler hukuku prensibi bu ama Lozan bunu böyle söylemiyor. Bu müzakere yapılmamış. Son zamanlarda yapılıyor mu bilmiyorum. Yunanistan’la Ege için 12 yıldır gizli müzakereler sürüyor. O müzakerelerin içeriği hiç açıklanmadı. Acaba o müzakerelerde bunlar görüşüldü mü? Onu da bilmiyoruz."
Lozan ne diyor?
Lozan Antlaşması’nın 6, 12, 15 ve 16. maddeleri Ege Denizi’nde bulunan adaların statüsünü düzenliyor. Maddeler hakkındaki yorum farklarından kaynaklanan uyuşmazlık, Ege’de iki ülke arasındaki temel uyuşmazlıklardan birini oluşturuyor.
Lozan’da Ege Denizi’ndeki coğrafi formasyonların statüsünü düzenleyen dört madde şöyle:
Madde 6 — Bir ırmak ya da akarsuyun, kıyılarıyla değil de, yatağı ile belirlenen sınıra gelince, işbu Andlaşmanın tanımlarında kullanılan (Cours) yatak veya (Chenal) kanal terimleri, bir yandan, ulaşıma uygun, olmayan ırmaklarda su yatağının ya da başlıca kolunun, öte yandan gidiş gelişe uygun, olan ırmaklarda başlıca ulaşım kanalının orta çizgisi anlamına gelir. Bununla birlikte, yatak ya da kanalın olası değişmelerinde, sınır çizgisinin, yukarıda belirtilen biçimdeki çizgiyi mi izleyeceğine, yoksa anılan, yatak ya da kanalın işbu Andlaşmanın, yürürlüğe konulduğu andaki durumuna göre kesinlikle mi belirleneceğine karar vermeğe Sınır Çizim Komisyonu yetkili olacaktır. İşbu Andlaşmada tersine bir hüküm olmadıkça, deniz sınırları kıyıdan üç milden aşağı uzaklıktaki ada ve adacıkları kapsar.
Madde 12 — İmroz ve Bozca Adaları ile Tavşan Adaları dışında, Doğu Akdeniz Adaları ve özellikle Limni, Semendirek, Midilli, Sakız, Sisam ve Nikarya Adaları üzerinde Yunan egemenliğine ilişkin 17/30 Mayıs 1913 günlü Londra Andlaşmasının beşinci ve 1/14 Kasım 1913 günkü Atina Andlaşmasının on beşinci Maddeleri hükümleri uyarınca 13 Şubat 1914 günkü Londra Konferansında alınıp 13 Şubat 1914 günü Yunan Hükümetine bildirilen karar, işbu Andlaşmanın İtalya'nın egemenliği altına konulan ve on beşinci Maddede yazılı olan Adalara ilişkin hükümleri saklı kalmak koşulu ile doğrulanmıştır. Asya kıyısından üç milden az uzaklıkta bulunan Adalar, işbu Andlaşmada tersine hüküm olmadıkça, Türkiye egemenliği altında kalacaktır.
Madde 15 —Türkiye aşağıda sayılan Adalar üzerindeki tüm hak ve senetlerinden İtalya yararına vazgeçer : Bugün İtalya'nın işgali altında bulunan Astampalya (Astropalia), Kodoş (Rhodes), Kalki (Calki), Skarpanto, Kazos (Casso), Piskopis (Tilos), Misiros (Misyros), Kalimnos (Kalymnos), Lcros, Patmos, Lipsos (Lipso), Sombeki (Simi) ve Istanköy (Koş) Adaları ile bunlara bağlı olan adacıklar ve Meis (Castellorizo) Adası (2 numaralı haritaya bakılması).
Madde 16 — Türkiye işbu Andlaşmada belirlenen sınırları dışındaki tüm topraklar ile bu topraklardan olup gene bu Andlaşma ile üzerinde kendi egemenlik hakkı tanınmış bulunanlar dışındaki Adalarda —ki bu toprak ve Adaların geleceği ilgililerce saptanmış ya da saptanacaktır- her ne nitelikte olursa olsun, sahip olduğu tüm hak ve senetlerden vazgeçtiğini açıklar. İşbu Maddenin hükümleri komşuluk nedeniyle Türkiye ile ortak sınırı bulunan ülkeler arasında kararlaştırılmış ya da kararlaştırılacak olan özel hükümleri bozmaz.
