Yapılan yeni düzenlemeyle, Anayasa Mahkemesi'ne uzun yargılama süreleriyle ilgili yapılan başvuruların Adalet Bakanlığı tarafından değerlendirilmesi karara bağlandı.
Yargılamaların makul sürede sonuçlandırılmadığı, mahkeme kararlarının geç, eksik icra edildiği ya da hiç icra edilmediği gerekçesiyle AYM'ye yapılan ve halen derdest yaklaşık 10 bin bireysel başvurunun, Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Tazminat Komisyonu'na gelmesi bekleniyor.
Resmi Gazete'de 31 Temmuz'da yayımlanarak yürürlüğe giren, terörle mücadelede yeni düzenlemeleri kapsayan "Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun"da Anayasa Mahkemesinin iş yükünün azaltılmasına yönelik hüküm yer almıştı. Bu konudaki düzenleme Cumhurbaşkanlığının 100 Günlük İcraat Programına da girdi.
31 Temmuz sonrası başvurular dahil değil
Yeni düzenlemeyle, kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla, ceza hukuku çerçevesindeki soruşturma ve kovuşturmalar ile özel hukuk ve idare hukuku kapsamındaki yargılamaların makul sürede sonuçlandırılmadığı, mahkeme kararlarının geç veya eksik icra edildiği ya da hiç icra edilmediğine ilişkin yapılan ve Yüksek Mahkeme'de derdest olan bireysel başvurular, Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Tazminat Komisyonunca incelenecek. Kanunun yürürlüğe girdiği 31 Temmuz 2018 sonrasındaki başvurular bu kapsama dahil olmayacak.
Bu çerçevede yaklaşık 10 bin dosya, Anayasa Mahkemesi'nin söz konusu başvurulara yönelik kısa süre içerisinde vermesi beklenen "başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemezlik" kararlarının ardından Komisyona devredilecek.
Düzenlemenin gerekçesi olarak, bireysel başvuru hakkının uygulanmaya başladığı 23 Eylül 2012'den bu yana 191 bin 371 kez kapısı çalınan, halen karar bekleyen 41 bin 758 dosyası bulunan Anayasa Mahkemesi'nin iş yükü gösterildi ve düzenlemenin Yüksek Mahkeme'nin etkinliğinin artırılmasına da katkı sunulacağı savunuldu.
Komisyonda inceleme nasıl olacak?
Yüksek Mahkemenin, ilgili başvurularda vereceği "başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemezlik" kararının tebliğinden itibaren 3 ay içinde yapılacak müracaat üzerine Komisyon tarafından başvurular incelemeye alınacak.
Komisyona müracaat, müracaat edenin kimlik bilgileri ile Anayasa Mahkemesine başvuru tarihi ve numarasını içeren imzalı bir dilekçeyle yapılacak.
Dilekçeye, Anayasa Mahkemesine yapılan bireysel başvuruya ilişkin form, kabul edilemezlik kararı ve bu kararın tebliğine dair belge ile ihlal iddiasına ilişkin diğer bilgi ve belgeler de eklenecek.
Müracaat evrakındaki eksikliğin giderilmesi için müracaat edene 30 günü geçmemek üzere süre verilecek. Bu süre içinde geçerli bir mazeret olmaksızın eksikliğin tamamlanmaması halinde müracaat reddedilecek.
Komisyon başvuruları en geç 16 ay içinde karara bağlayacak. Yargılamaların makul sürede sonuçlandırılmadığının, mahkeme kararlarının geç veya eksik icra edildiğinin ya da hiç icra edilmediğinin Komisyon tarafından tespit edilmesi halinde tazminata hükmedilecek. Tazminatlar, kararın kesinleşmesinden itibaren 3 ay içerisinde Adalet Bakanlığınca ödenecek.
Komisyonun kararlarına karşı Bölge İdare Mahkemesine itiraz edilebilecek.
İnsan Hakları Tazminat Komisyonu, Adalet Bakanlığı bünyesinde 2013'te, "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun" ile kurulmuştu. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), uzun yargılamalar ve mahkeme kararlarının icra edilmemesi nedeniyle yapılan 10 binden fazla başvuruyu, Komisyonu adres göstererek reddetmiş ve Komisyonu etkili bir iç hukuk yolu olarak kabul etmişti.
