20 binden fazla kişinin öldüğü tahmin edilen Suriye iç savaşının bir kurbanı da ülkenin kültür mirası oldu. İsyancılar ve rejim güçleri arasında süren çatışmalarda sayısız cami, kilise, müze ve tarihi eser hasar gördü. Tarihi binalar, isyancılar ve rejim güçleri arasında el değiştiren üsler haline geldi. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü UNESCO, Emevi Camii'nin de zarar görmesinden sonra, Suriye'deki çatışmaların kültürel mirasa verdiği zararı takip etmek için bir ekip görevlendirdi.
UNESCO yetkilisi Karim Hendili, "Yok olanlar sadece Suriye'nin değil, tüm dünyanın, tüm insanlığın mirasıdır" dedi. UNESCO, hem Esad yönetimine hem de muhaliflere tarihi mirası koruma çağrısında bulundu.
Tahrip edilen Emevi Camii ve Kapalı Çarşı, UNESCO Dünya Kültürel Mirası Listesi'nde bulunan 'Eski Şehir'
bölgesinde yer alıyor. Aynı bölgede bulunan, dünyanın en büyük ve en eski kalelerinden Halep Kalesi de tehlike altında bulunuyor.
UNESCO’nun listesindekiler
Suriye
Ülkenin UNESCO Dünya Mirası listesindeki 6 alanı Halep Antik Kenti, Bosra Antik Kenti, Şam Antik Kenti, Crac des Chevaliers ve Qal’at Salah El-Din kaleleri ile “Çölün Gelini” lakaplı antik şehir Palmira; roket, tank ve hafif silahlar nedeniyle ağır hasar gördü. Halep’in Ortaçağ’dan kalan çarşıları yok olmak üzere. Halep’in 1665’te Sultan Murat Calabi tarafından inşa edilen; antik Yunan, Roma, Bizans ve erken İslam dönemlerinden eserlerin bulunduğu müzesi hava saldırısında zarar gördü. Son olarak Ortadoğu’nun en büyük mozaik koleksiyonunu bulunduğu İdlib’deki Alma Arra Müzesi hasar aldı. ABD’nin saygın haber dergisi TIME’ın haberine göre, yağmalanan tarihi eserler silahlarla takas ediliyor.
Ve diğerleri...
Yakın tarihte yaşanan çatışmalarda kültür mirasının yok olması bir ilk değil. Mısır, Irak ve Afganistan da benzer olaylara şahit olmuştu.
Mısır
Tutankamon hazinesi
Hüsnü Mübarek’e karşı isyanın patlak verdiği dönemde, Ocak 2011’de Kahire’de göstericiler Mısır Müzesi’ni bastı. Askerler göstericileri durduruna kadar 2 mumyanın kafası kopartıldı, 10 eser kırıldı. Çalınan 33 eser arasında Tutankamon kolleksiyonundan parçalar da vardı. 3 ay sonra Mısırlı yetkililer müzeden çalınan 12 parçanın bulunduğunu açıkladı. Ancak Tutankamon’un altın bir heykelinin tacı ve bacakları kırılmıştı.
Irak
15 bin eser kayıp
ABD işgali ile Saddam Hüseyin rejiminin yıkılmasından saatler sonra on binlerce Iraklı mağazalar, hastanelerin yenı sıra başta M.Ö. 2000’li yıllara kadar uzanan Mezopotapya eserlerini barındıran Ulusal Müze olmak üzere müzeleri yağmaladı. İşgal sırasında Irak’tan 15 bin tarihi eser kaçırıldı. 2006’da bu eserlerin bir bölümü, ABD’de Christie’s gibi ünlü müzayede evlerinde ortaya çıktı. ABD bugüne kadar Irak’a 1200 eser iade etti. Nasiriye kentindeki Babil İmparatorluğu’ndan kalan tapınak Ur Zigurratı, Bağdat’ta Sünnilerin en ünlü camisi Ebu Hanife Camii, Felluce’deki Hulafa El Raşid Camii, Huzistan eyaletindeki Seyyedoşada Camii, ABD askerlerinin roketleriyle hasar gördü. Samarra’daki El-Maviye Minaresi ABD’li keskin nişancılar tarafından kullanılıdığı için Iraklı direnişçiler tarafından bombalandı.
Afganistan
‘Buda’lar yıkıldı
1992-1996 arasındaki iç savaşta Taliban’ın emri ile sayısız tarihi eser yok edildi. Mart 1993’te eşsiz bir koleksiyon barındıran Kabil Ulusal Müzesi çatısına yerleştirilen bombalarla patlatıldı, patlamadan geriye kalan eserle yağmalandı. 2002 yılında 5. yüzyıla ait ünlü iki Buda heykeli de yok edildi. Taliban lideri Molla Ömer, daha sonra eserlerin yok edilmesini durdurma emri verse de artık çok geç kalınmıştı.
