2008'in ağustosundan beri sürekli daralan sanayi üretimi şubatta en kötü rakamı görerek yüzde 23,7 küçüldü. Bu küçülme son yirmi yılın en büyük daralması oldu.
Sanayide daralma hızlanarak sürüyor
1999 Asya-Rusya krizi, 2001 krizinde yaşanan tüm daralmaların üstünde olan bu rakam ekonominin 2009 yılı ilk çeyreğinde yüzde 10 civarı küçüleceğinin de habercisi oldu. Referans gazetesinin haberine göre ekonomistler ağustostan beri daralan sanayi üretiminin martta da yılın ilk iki ayı ile benzer seviyelerde daralmasını, ancak ikinci çeyrek itibariyle daralmanın hız kesmesini bekliyor.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) 8 Nisan’da açıkladığı verilere göre büyümenin öncü göstergesi olan sanayideki çarkların dişlilerindeki kırılma devam etti. 2008'in ağustosundan beri sürekli daralan sanayi üretimi şubatta en kötü rakamı gördü. Yaşanan yüzde 23,7 küçülme Türkiye'de sanayi üretiminin dörtte birinin krizle birlikte kaybedildiğinin de göstergesi oldu. Krizde ayakta kalan ve küçük de olsa büyüme gösteren gıda sektörünün bile şubat ayında üretimi yüzde 1,9 geriledi.
Türkiye kriz tarihinin de en kötü daralması gerçekleşti. 1994 krizinde sanayi üretimi en kötü yüzde 11 düzeyinde küçülmüştü. 1994 krizinde cari açık 1 milyardan 6.4 milyar dolara fırlamış, dış borç stoku 12 milyar dolar artmıştı. Enflasyon yüzde 121'lere çıkmış, ekonomi yüzde 6'ya varan oranda daralmıştı.
1998'de Asya-Rusya krizinin Türkiye'yi vurduğu 1999 yılında sanayi üretiminde daralma yüzde 10,2 düzeylerini görmüş büyüme yüzde 6,4 düşmüştü. Reel faizlerin rekor kırdığı bu dönemde hükümet IMF ile yeniden masaya oturmuştu.
Türkiye'nin son büyük krizi 2001'de ise sanayi üretimi yüzde 14,1 oranında küçülmüştü. Kriz hem bankacılık hem reel sektörü vurmuş krediler geri çağrılmış, iç pazar daralmıştı. Türkiye tarihinin en büyük krizi olarak bilinen 2001'de bile sanayi üretimi böylesine büyük küçülme yaşamamıştı.
Toplam sanayi yüzde 23,7 küçülürken en büyük daralma yüzde 44,8 ile sermaye malı imalatında yaşandı. Reel sektörün yeni yatırıma niyeti olmadığını gösteren bu verinin yanı sıra dayanıklı tüketim malı imalatı yüzde 25,7, ara malı imalatı yüzde 24,2, dayanıksız tüketim malı imalatı yüzde 14,8 enerji yüzde 11,0 küçüldü.
Düşüşte dip görüldü beklentisi
İmalat sanayiinde ise tütün dışında tüm sektörler daraldı. En yüksek daralma krizden en büyük yarayı alan otomotivde yaşandı. Yüzde 58,7 daralan otomotivi, yüzde 41,6 küçülmeyle radyo-tv imalatı, yüzde 36,4 le büro makineleri ve bilgisayar imalatı izledi. En çok daralan bu üç sektöre hükümetin açıkladığı önlem paketleriyle mart ayında KDV ve ÖTV indirimi getirildi. Bu durumun mart ayında üretimdeki daralmayı daha düşük seviyelerde tutması bekleniyor. Nitekim otomotiv üretiminde martta yıllıkta gerileme sürerken şubata göre yüzde 29 artış gözlenmesi de bu beklentileri güçlendirdi. Bu durum Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz'ın 2 Nisan'da mevsimsellikten arındırılmış sanayi üretimindeki düşüşün ilk çeyreğin sonunda sona ereceğinin tahmin edildiği ifadesini de destekledi.
Ekonomistler de ilk çeyreğin kaybedildiğini ancak marttan sonra sanayi üretiminde bu kadar yüksek oranlarda gerileme gözlenmeyeceği beklentisinde. Vergi indirimleriyle stoklarını eriten sektörlerde hafif hafif üretime başlanması öngörülüyor. IMF anlaşmasının da ikinci çeyrek itibariyle gerçekleşecek olması iyimser beklentileri güçlendiriyor.
1994 KRİZİ
Kısa ama çok şiddetli olan bu krizde sanayi en fazla 1994'ün ağustosunda yüzde 16,3 daraldı. Cari açık ve dış borç fırladı, yarım milyon kişi işinden oldu, enflasyon rekor kırdı.
1998-1999 KRİZİ
1998'de Asya-Rusya krizi Türkiye'yi etkiledi. 1999'da bir de deprem felaketi yaşanınca sanayi üretimi ağustosta yüzde 10,2 daraldı. Türkiye ekonomisi yüzde 6,4 küçüldü.
2001 KRİZİ
Türkiye ekonomisinin en büyük çöküşünü yaşadığı 2001 krizinde sanayideki en büyük daralma yüzde 11,4 ile haziran ayında yaşandı. Dolar rekor kırdı, bankalar battı, ekonomi yüzde 5,7 daraldı.
2008-2009 KRİZİ
2008'in yaz aylarında başlayan ve 7 aydır sanayi üretimi üzerinde etkisini hissetiren krizle sanayi üretimi tarihi düşüş rekorunu kırdı. İlk çeyrekte ekonomide yüzde 10 küçülme bekleniyor.
HANGİ SEKTÖR NE KADAR KÜÇÜLDÜ (%) |
|
Şubat |
2 aylık ortalama |
İmalat |
-25,9 |
-25,1 |
Gıda içecek |
-1,9 |
-0,5 |
Tekstil |
-28,9 |
-28,2 |
Giyim |
-22,7 |
-18,3 |
Kömür-raf. petrol |
-28,1 |
-28,8 |
Kimyasal |
-21,0 |
-20,6 |
Plastik |
-27,5 |
-26,2 |
Metalik olm. |
-21,1 |
-20,8 |
Metal eşya |
-23,1 |
-23,6 |
Makine teçhizat |
-25,8 |
-24,2 |
Elektrik mak. teç. |
-30,6 |
-27,6 |
Radyo-tv |
-41,6 |
-48,7 |
Otomotiv |
-58,7 |
-59,4 |
Mobilya |
-20,8 |
-20,7 |
YATIRIM MALI İMALATI ÇÖKTÜ (%) |
Aramalı imalatı |
2,6 |
24,2 |
Dayanıklı tük. malı |
2,3 |
25,7 |
Dayanıksız tük. malı |
6,6 |
14,8 |
Enerji |
11,7 |
-11,0 |
Sermaye malı ima. |
24,4 |
-44,8 |
LOKOMOTİF SEKTÖRLER NE DURUMDA (%) |
Tekstil |
2008 |
-3,1 |
2009 |
-28,9 |
Giyim |
2008 |
2,4 |
2009 |
-22,7 |
Otomotiv |
2008 |
33,5 |
2009 |
-58,7 |
Ana metal |
|
2008 |
6,7 |
2009 |
-23,1 |
Kimyasal |
2008 |
16,7 |
2009 |
-21,0 |
Tütün ihracatla ayakta kaldı
Türkiye İstatistik Kurumu'nun verilerine göre şubat ayında imalat sanayiinde 22 sektörün 21'inde üretim geriledi. Tüm bu sektörler arasında üretimini tek artıran ise tütün ürünleri imalatı oldu. Tütün üretiminin artmasında ise ihracat etkili oldu. Tütün ürünleri ihracatı şubat ayında yüzde 39,84'lük artış göstermişti. İhracat desteğiyle tütün ürünleri imalatı da yüzde 14,2 yükseldi. Tütün ürünlerinde şubat ayında zam da yaşanmıştı.
İSO Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük: Yeni önlemler alınmalı
Sanayi üretimi, ağustostan bu yana aralıksız olarak ve giderek artan oranlarda düşüyor. Şubatta da yüzde 23,7'lik düşüşle yeni bir rekor kırıldı. Üretimde, ocaktaki yüzde 21,3 ve şubattaki yüzde 23,7 düşüşlerden sonra, 2009'un ilk çeyreğinde ekonomide, yüzde 10'u aşan, iki haneli bir küçülme ile karşılaşma olasılığımız çok yükseldi. Bu tablo, Türkiye'nin küresel krizden en olumsuz etkilenen ülkelerden biri olduğu gerçeğini karşımıza çıkarıyor. Ümidimiz, alınan önlemlere yenilerinin eklenmesiyle ilk çeyrekten sonra yavaş da olsa bir toparlanma, en azından olumsuz gidişte hız kesmenin başlamasıdır.
