Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) bugün açıkladığı verilere göre Türkiye ekonomisi birinci çeyrekte bir önceki yılın aynı dönemine yüzde 4,5 büyüdü.
Reuters haber ajansının yaptığı ankete göre ekonomistler birinci çeyrekte ekonominin yüzde 5,4 büyümesini bekliyordu; o yüzden açıklanan veri beklentilerin altında geldi.
Türkiye'de koronavirüs etkileri ve tedbirleri mart ayının ortasından sonra görüldüğü için krizin ekonomiye olan etkileri birinci çeyrek büyüme rakamlarına tesir etmedi.
Reuters haber ajansının anketine göre ekonomistler Türkiye ekonomisinin bu yıl %0,75 daralmasını bekliyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ise "Yılı pozitif büyüme ile tamamlayacağız" dedi.
İnşaat sektörü küçüldü
Açıklanan verilere göre GSYH'yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde 2020 yılı birinci çeyreğinde bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak büyüyen sektörler ve büyüme oranları şu şekilde:
- Diğer hizmet faaliyetleri %12,1
- Bilgi ve iletişim faaliyetleri %10,7
- Sanayi %6,2
- Kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri %4,6
- Hizmetler %3,4
- Tarım %3,0
- Gayrimenkul faaliyetleri %2,4
- Mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri %1,9
- Finans ve sigorta faaliyetleri %1,6
İnşaat sektörü ise %1,5 daraldı.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre %0,6 arttı.
Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi ise bir önceki yıla göre birinci çeyrekte %4,2 yükseldi.
Sermaye oluşumu düştü
Devletin nihai tüketim harcamaları ise bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %6,2 arttı.
Yerleşik hanehalklarının ve hanehalkına hizmet eden kar amacı olmayan kuruluşların toplam nihai tüketim harcamaları da %5,1 yükseldi.
Gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise %1,4 azaldı.
İthalat arttı, ihracat azaldı
Mal ve hizmet ithalatı birinci çeyrekte %22,1 arttı, ihracat %1 azaldı.
Türkiye ekonomisi, 2018'deki kur krizinin ardından resesyona girerek üst üste üç çeyrek daralmıştı.
2019 üçüncü çeyrekte büyüme pozitife dönmüş; dördüncü çeyrekte ise büyüme 6% ile ivme kazanmıştı.
Reuters'ın haberine göre büyüme büyük oranda Merkez Bankası'nın faiz indirimleriyle birlikte düşen kredi faizleri sayesinde kamu bankalarının kredi
kullandırma oranlarının artışıyla destekleniyor.
Gürkaynak: 2018 krizi bitmiş değil
Bilkent Üniversitesi İktisat Bölüm Başkanı Prof. Dr. Refet Gürkaynak, bugün açıklanan büyüme verileriyle ilgili olarak Twitter'dan yaptığı değerlendirmede gelen bu büyüme rakamının 2018 kur krizinden sonra rahat bir nefes aldırması dolayısıyla önemli olduğunu, ancak krizin henüz sona ermediğini söyledi:
"2019'un son çeyreği ve 2020'nin ilk çeyreğindeki hızlı büyümeye rağmen özel sektör yatırımlarının negatif olduğunu, işsizliğin de düşmediğini görüyoruz. Büyümeyi kamu harcamaları ve özel tüketim sürüklüyor.
"Bu harcamaları karşılayacak kaynağı da yaratmıyoruz, dış açık yine hızla artıyor. Zaten iler tutar tarafı olmayan yeni ekonomi programının en tutarsız yanlarından biri büyümenin artıp cari açığın düşeceğini öngörmesiydi."
Büyümenin özel tüketim ve kamu harcamalarıyla gerçekleştiğini belirten Gürkaynak, Türkiye ekonomisinin dış kaynak ihtiyacına dikkati çekti.
"Net dış talep büyümeyi hesaplanandan daha çok baskıladı"
Ekonomist Gizem Öztok Altınsaç, Bloomberg HT haber sitesi için kaleme aldığı yazıda büyümenin beklenenin altında gelmesinin nedeni olarak reel bazda ithalat artışının (net dış talebin) büyümeyi hesaplanandan daha fazla baskılamış olmasını gösterdi.
Altınsaç, verileri şu şekilde yorumladı:
"Birinci çeyrek itibari ile büyümenin geçmiş 5-6 yıllık görüntüsünde bir değişiklik yok. Büyürken tüketim artışı var ve bu ithalat patlaması yaratıyor, fakat yatırımlar halen zayıf.
"İkinci daha önemli konu, iç talep daha yeni canlanmış iken bu yılın ilk çeyreğinde, yani tüketim artışı başlar başlamaz Türkiye'de ithalat patlıyor. Bu da büyümemizi baskılıyor. Bu durumda büyüme modelimizde aslında hiçbir değişiklik yok. İç talep canlandığı anda dış talebin büyümeyi yeniden ve güçlü şekilde baskıladığını görüyoruz. Daha net ifade ile iç talep artarken, hızla cari açık vermeye başlıyoruz."
Yatırımda azalma
Diğer yandan ekonomi yazarları yatırımda yaşanan daralmaya dikkati çekti.
Ekonomist Mahfi Eğilmez, bugün bloguna yazdığı makalede bu konuyla ilgili olarak şu ifadeyi kullandı:
"Harcamalar açısından baktığımızda GSYH içinde en büyük paya sahip iki kalem olan yerleşik hane halkının tüketimi ve devletin nihai tüketim harcamaları kalemlerindeki yüksek büyüme oranları dikkati çekiyor. Buna karşılık iki önemli kalem; gayrı safi sabit sermaye oluşumu (yatırım harcamaları) ve ihracat geçen yılın ilk çeyreğine göre küçülmüş bulunuyor.
"Demek ki Türkiye, ilk çeyrekte yatırım ve ihracat açısından küçülürken tüketim harcamalarını artırmak yoluyla büyümüştür. Bir başka ifadeyle ilk çeyrek büyümesi tümüyle tüketim bazlı olmuş, yatırım yapılmamış, ihracat geriye düşmüştür."
En büyük daralma ikinci çeyrekte yaşanabilir
Koronavirüs krizinin Türkiye'de ilk görüldüğü mart ortasından itibaren alınan önlemler ile sınırların kapatılması ve uçuşların durdurulması, ticaret, havacılık ve turizm gibi sektörlerin kayba uğrasına yol açtı.
Reuters'ın haberine göre bu yavaşlamanın ikinci çeyrekte ekonomide daralmaya sebep olacağı; en büyük etkinin ikinci çeyrekte yaşanacağı öngörülüyor.
Yılın üçüncü çeyreği itibarıyla tecrit önlemlerinin azalmasıyla büyümenin kuvvetlenmesi bekleniyor; ancak bunun ne hızda olacağı halen takip ediliyor.
Reuters'a bilgi veren yetkililer de turizm ve ihracat kanalının bu yıl büyümeye kayda değer bir destek vermeyeceğini ifade ediyor ve "İç tüketim kanalından büyüme sağlanacağını" aktarıyor.
Hükümetin salgın öncesinde açıkladığı Orta Vadeli Program'a göre bu yıl için büyüme tahmini %5 idi. Ankara, ekonominin geçen yılki daralmanın ardından hızla büyümeye geçeceğini tahmin ediyordu.
