Cumhurbaşkanlığı yarışının ‘en güçlü adayı’ olarak gösterilen Başbakan Tayyip Erdoğan ‘Yeni Türkiye’ sloganıyla, birçok değişikliğe gideceğinin işaretlerini veriyor. Rakipleri ise onun “Herkesin cumhurbaşkanı olamayacağı” görüşünde.
2007'de yapılan anayasa değişikliği uyarınca Türkiye’de cumhurbaşkanı iki turlu bir oylamayla belirlenecek. Üç adaydan biri 10 Ağustos’taki ilk turda geçerli oyların salt çoğunluğunu, yani yüzde 51’ini alabilirse cumhurbaşkanı seçilecek. Tersi durumda, 24 Ağustos’ta ikinci tur yapılacak. Bu oylamaya, ilk turda en yüksek oyu alan iki aday katılacak; geçerli oyların çoğunluğunu kazanan aday cumhurbaşkanı seçilecek.
Türkiye’nin ilk kez deneyeceği ‘iki turlu sistem’, başta Fransa olmak üzere devlet başkanının doğrudan halk tarafından seçildiği oylamalarda kullanılıyor. Türkiye’de iki turlu cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir yapılacak, bir kişi en fazla iki defa seçilecek. 10 Ağustos’ta yapılacak ilk turda üç aday yer alıyor:
Tayyip Erdoğan: Aday olup olmayacağı kamuoyunda uzun süre büyük tartışma konusu olsa da, onun cumhurbaşkanlığı yolunda ilerlediğini herkes içten içe biliyordu. AKP Genel Başkan Yardımcısı Mehmet Ali Şahin, 1 Temmuz’da ‘Tüm milletvekili arkadaşlarımızın oylarıyla onu aday gösteriyoruz” diyerek Başbakan Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı adaylığını açıkladı. Erdoğan da, “Herkesin cumhurbaşkanı olacağım” sözleriyle kampanyasını başlatmış oldu.
Ekmeleddin İhsanoğlu: CHP, MHP ve meclis dışından 3 partiyle (DSP, DP, BTP) ilk aşamada 5 partinin ortay adayı olarak açıklanan İhsanoğlu'na, kısa zaman içinde destek veren parti sayısı 13’e yükseldi. İslam İşbirliği Teşkilatı’nın eski başkanı İhsanoğlu, ‘çatı aday’ olarak tanınıyor. İhsanoğlu’nun İslami referanslar içeren özgeçmişi CHP içinde tartışma yaratmış olsa da, CHP lideri Kılıçdaroğlu ile MHP lideri Bahçeli, İhsanoğlu’nun ‘bütünleştirici aday’ olarak toplumdan büyük oranda oy toplayacağını öne sürüyor.
Selahattin Demirtaş: HDP Eşbaşkanı Demirtaş, HDP’nin köşk adayı olarak büyük sempati toplamış durumda. Türkiye için ‘eşitlik ve çağdaşlık’ vaat eden Demirtaş’ın, Kürt oylarının yanı sıra toplumun özellikle ‘sosyal demokrat’ kesiminden ne kadar oy toplayacağı merakla bekleniyor. Demirtaş’ın alacağı oy oranının, özellikle Kürt halkının haklarını öne çıkaran ‘çözüm sürecini’ nasıl etkileyeceği de bir başka merak konusu.
Nasıl bir cumhurbaşkanı?
Türkiye’de ‘başkanlık’ sistemine geçilmesinin zamanının geldiğini savunan Başbakan Erdoğan, başkanlık tartışmalarının ortasında ‘terleyen, koşan bir cumhurbaşkanı’ modelinden yana olduğunu da ilan etti. Erdoğan, cumhurbaşkanının siyaset üstü, tarafsız bir kişi olması yönündeki savların da yanlış olduğunu söylüyor. Nasıl bir cumhurbaşkanı istediğini de, “Cumhurbaşkanı elbette devleti idare edecek, başkomutan olacak. Ama gerektiğinde Iğdır’ın köylerinin su sorunuyla da ilgilenecek, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’yle de ilgilenecek” sözleriyle açıkladı.
Ekmeleddin İhsanoğlu ise siyasetin yerinin meclis olduğunu savundu: “Çünkü siz yüzde 55 de alsanız, size oy vermeyen yüzde 45 var. Devletin tepesinde kavga ve gerilim olursa, orası emniyet sübabı değil. Cumhurbaşkanı, bütün partilere aynı mesafede olacak, kimseden taraf olmayacak, kurumlar arasında uyum sağlayacak.” Demirtaş ise ‘hizmetçi’ modelinden yana: “Karşımızda iki aday yok. Tek anlayış var. Bu anlayışa göre devlet, babadır. Döver de, söver de. Bizim anlayışımıza göre devlet, hizmetkardır.”
Birinci turda zafer gelir mi?
Cumhurbaşkanlığı seçimi birinci turunda adaylardan hangisi Çankaya'ya daha yakın? 2011 genel seçimlerinden birinci parti olarak çıkan AK Parti, seçmen oylarının yüzde 49.95'ini almıştı. AK Parti'nin 2011'den bu yana mevcut oy oranını koruduğu varsayılırsa, Başbakan Tayyip Erdoğan'ın birinci turda cumhurbaşkanı seçilmesi için yüzde 1'den daha az bir oya ihtiyacı var.
Dikkate alınan bir diğer oy oranı da 30 Mart 2014 yerel seçim sonuçlarına ait. 17 Aralık yolsuzluk ve rüşvet operasyonunun ardından 30 Mart seçimine giren AKP'nin 'oy kaybına' uğradığı görüşünde olan analistlere göre, AKP genel oy oranı yüzde 45.6. Cumhurbaşkanlığı seçim sonuçları için yerel seçim sonuçları dikkate alındığı takdirde ise Erdoğan'ın birinci turda seçilmesi için 5 puanın üzerinde oy artışı yakalamış olması gerekiyor.
‘Çatı aday’ İhsanoğlu’nu destekleyen partilerin 2011 seçim sonuçları dikkate alındığında toplam oy oranı yüzde 40.17’de kalıyor. 30 Mart seçim sonuçları dikkate alındığında da bu oran, yüzde 44.72’ye çıkıyor. HDP’nin adayı Selahattin Demirtaş’ın oy oranı için de BDP’nin aldığı oy oranı ile AKP ile CHP-MHP ittifakından gelecek oylar dikkate alınıyor ve Demirtaş’ın yüzde 8 bandını aşacağı tahminleri yapılıyor.
‘AKP psikolojik baskı yapıyor'
Ankara kulislerinde çok sayıda anket sonucu konuşulsa da, cumhurbaşkanlığı seçiminin birçok tahmini çürüteceği görüşü öne çıkıyor. Deutsche Welle’nin sorularını yanıtlayan CHP Genel Başkan Yardımcısı Gürsel Tekin, tatil dönemine denk gelen 10 Ağustos seçimine katılımın düşük olacağını söylüyor. Tekin; “Ancak; CHP ve MHP seçmeni sandığa gitmekte sıkıntı yaşamayacak. AKP seçmeni sandığa gitmekte zorlanacak” diyor. AKP’nin tüm anketleri Erdoğan lehine yorumlayarak seçmen üzerinde ‘psikolojik baskı’ yaptığını öne süren Tekin, bu baskının “AKP’ye oy vermeyenler cezalandırılır” şeklinde genişletildiğini savunuyor. “Vatandaşlarımız yine de bu baskıları kıracak” diyen Tekin, seçimin mutlaka ama mutlaka ikinci tura kalacağını tahmin ediyor.
Muhalefet cephesi böyle dese de, AKP cephesi çok ama çok iddialı. Parti Sözcüsü Hüseyin Çelik de Deutsche Welle’ye konuşurken, Gürsel Tekin’in sözlerine “Kimse kendini kandırmasın. Yaz döneminde yapılan her seçimde katılım düşük olur. Katılım ne olursa olsun, sonuç Erdoğan lehine olacak” diyor. Temennilerinin ilk turda Erdoğan’ın yüzde 51 oy oranını aşarak kazanması yönünde olduğunu anlatan Çelik, “13 araştırma şirketi anket açıkladı, hepsinde Erdoğan yüzde 50’inin çok üstünde çıktı. Biz, bilimsel gerçeklere dayanarak konuşuyoruz. Başarısız olacaklarını bilecekler, şimdiden kendilerine bahane aramasın” çıkışını yapıyor.
Kamuoyunda Demirtaş sempatisinin arttığı konusunda birleşen Gürsel Tekin ve Hüseyin Çelik, bu sempatinin nedeni konusunda ise ayrışıyor. Tekin, “Demirtaş, çok etkili bir kampanya yürüttü. Kürtlerin, Demirtaş’a ne kadar sahip çıkacağını seçimde göreceğiz” derken, Çelik “Demirtaş sempatisinin asıl amacı, Erdoğan’ın birinci turda elde edebileceği olası zaferi engellemek. Demirtaş’a yapılan ‘cici oğlan’ muamelesinin sonuçlarını hep birlikte göreceğiz ama onun oy oranı zorlasa, zorlasa yüzde 9 bandında kalır. Haydi, bir puan daha zorlasın” diyor. Demirtaş cephesinden ise “Herkesin cumhurbaşkanı olacağını iddia edenler, hesaplarla uğraşmasınlar. Kim, nasıl bir cumhurbaşkanı olacak Türk halkı yakında anlayacak” açıklaması geliyor.
