Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği tarafından Sivil Toplum Diyaloğu IV Programı kapsamında desteklenen, Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği’nin ''Türkiye Çöpünü Dönüştürüyor'' projesi, Türkiye’de organik atıkların geri dönüşümü konusunda ciddi bir potansiyel olduğunu ancak belediyelerin henüz geri dönüşüm için yeterli alt yapıya sahip olmadığını gösterdi.
1 yıl süren ve Şubat ayında tamamlanan proje kapsamında belediyelere yönelik ihtiyaç analizi anket çalışması sonuçlarına göre belediyelerin yüzde 59,4’ünün katı atık eylem programı bulunmuyor. Belediyelerin organik atıkların geri dönüşümü konusunda da alması gereken mesafe bulunuyor. Anket sonuçlarına göre her 10 belediyeden sadece biri organik atıklarını ayrı topluyor. Türkiye'de çöplerin yüzde 35’e yakını da vahşi depolama alanlarında toplanıyor.
Belediyeler yatırımlara sıcak bakmıyor
Buğday Derneği Proje Danışmanı Emre Rona, Türkiye’de organik atıkları gübreye dönüştürecek tesislerle ilgili eksikliğe dikkat çekerken, bu durumun temel nedenlerinin yerel yönetimlerin uzun vadeli yatırımlara sıcak bakmaması, büyükşehir ve ilçe belediyeleri arasındaki görev ayrışması ve iletişimsizlik, çevre ve temizlik vergisinin yetersizliği, halkın ve kamu çalışanlarının bilinçsizliği olduğunu belirtiyor.
Projede yer alan Antalya Muratpaşa Belediyesi yetkilisi ziraat mühendisi Saliha Açıkbaş da şehir içinde gübre üretimine uygun arazi bulunmaması ve atıklardan gübre oluşturacak makinelerin ithal olması gibi sorunlar dolayısıyla geri dönüşümün istenen seviyelerde olmadığına dikkat çekiyor.
Türkiye'nin potansiyeli oldukça yüksek
Avrupa Birliği ülkeleri ile kıyaslandığında altyapı eksikliklerine rağmen Türkiye’nin organik atık açısından ciddi bir potansiyeli bulunuyor. Türkiye’deki atıklarda organik madde oranının oldukça yüksek olduğu görülüyor. Örneğin, İstanbul’daki kentsel katı atıklarda, organik madde oranı yüzde 54 düzeyinde. Bunu yüzde 15 ile kağıt/karton grubu takip ediyor.
Emre Rona, Türkiye'deki evsel katı atık içindeki gübre yapılabilir organik atık miktarının, AB ülkelerininkinden ciddi düzeyde fazla olduğunu buna tarım, hayvancılık ve turizm potansiyelini de ekleyince, geri dönüştürülebilir organik atık potansiyelinin oldukça yüksek olduğunu belirtiyor.
Geri dönüşüm tesislerinin kapasiteleri geriliyor
Türkiye'de 70'li yıllardan bu yana kurulmuş olan geri dönüşüm tesisleri var. Fakat bu tesislerin istikrarlı bir işleyişi bulunmuyor. Emre Rona’ya göre bu tesislerin bazıları yanlış teknoloji nedeniyle, bazıları salt sağduyu eksikliği, bazıları yanlış strateji seçimi, bir kısmı da büyükşehir yasasıyla beraber tesislerin el değiştirmiş olması nedeniyle artık işletilmiyor. Bu durum tesislerin kapasitelerinin ciddi düzeyde düşmesine de yol açıyor.
Türkiye Çöpünü Dönüştürüyor projesi küçük de olsa bu konuda bazı belediyelerin adım attığını gösterdi. Projenin sonuçlarına göre, İstanbul-Beykoz belediyesi ve Antalya-Muratpaşa belediyesi bu konudaki önemli adımlar atan belediyelerin başında geliyor.
Muratpaşa Belediyesi’nden Saliha Açıkbaş, yaklaşık 2 yıldır yıllık 3 bin tonu bulan park ve bahçe atıklarından gübre üretimi yaptıklarını belirtiyor. Bu proje öncülüğünde vatandaşın kendi atıklarından kompost yapmalarını planlandıklarını da anlatan Açıkbaş bu konuda çalışmalara başladıklarını ifade ediyor. Henüz yolun çok başında olduklarına dikkat çeken Açıkbaş bu proje ile bir farkındalık oluştuğunu ancak atıklarla ilgili cezai yaptırımların olmaması nedeniyle insanlara bunu yaptırmak konusunda zorluk yaşayabileceklerini belirtiyor. Açıkbaş, “Bizim çöpünüzün organik madde oranı çok yüksek (%50-60) olduğu için kompost yapmaya çok elverişli,o yüzden mutlak her ölçekte ve alanda yapmamız gerekiyor. Topraklarımızın da buna çok ihtiyacı var. Buğday Derneği ile bir adım attık, devam da etmeyi düşünüyoruz” diyor.
© Deutsche Welle Türkçe
Selçuk Oktay / İstanbul
