Türkiye bugün 426 milyon dolarlık son taksiti de ödeyerek IMF’ye olan kredi borcunu tümüyle kapatıyor. Türkiye, küresel krizde ihtiyaç duyulacak yeni kaynaklar için IMF’ye borç taahhüdünde bulunan bir ülke haline de geldi.
1947’de başlayan üyelik, 1961’de ilk stand-by anlaşmasıyla borçlu-alacaklı ilişkisine dönüşüyor. Türkiye aradan geçen yarım asırda IMF ile toplam 19 stand-by anlaşması imzaladı.
Turgut Özal döneminde ara verilen ilişkiler, 1994 kriziyle tekrar başladı. Bugün itibariyle Türkiye, 19’uncu stand-by anlaşmasından kalan 426 milyon dolarlık borcunu ödeyerek, borçlu ülkeler listesinden çıkacak.
Kimler geldi kimler geçti?
IMF'yle anlaşma yapıldığı dönemde masa şefleri en az Türkiye'deki bakanlar kadar önemliydi. Adlarını günler öncesinden ezberlediğimiz Martin Hardy, Carlo Cottarelli, Juha Kahkonen, Hugh Bredenkamp, Reza Moghadam, Rachel Van Elkan gibi isimlerin temasları adım adım izlenir, ağızlarından çıkacak cümleler ve yazacakları raporlar merakla beklenirdi. Şefler, Türkiye deneyimiyle IMF'nin tepe yönetimine geldiler.
Fonla anlaşmayan ülkeler güçlendi
IMF'nin kendi tarihinde de Türkiye başarılı bir örnekti. Bugüne kadar fonla anlaşma imzalayan ülkeler arasında Türkiye, hem borcunu ödeyip hem de ekonomisini düzelten ender ülkelerden biriydi. Fonla anlaşma imzalayan ülkelerin birçoğu başarılı olamadı. Avrupa'daki kriz IMF reçetesinin ülkeleri kurtarmadığının kanıtı oldu. İmajı giderek bozulmaya başlayan IMF'yi Arjantin, Rusya, Brezilya, Güney Kore hayatından çıkardı.
Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, dün itibariyle ödeme talimatının verildiğini duyurdu. Türkiye’nin borçları, özellikle 1999- 2001 krizleriyle 50 milyar dolara kadar çıkmıştı. IMF ile olan ilişkilerin birçok aşamasında bulunan bakan ve üst düzey bürokratlar, gelinen noktayı Bugün gazetesine değerlendirdi:
* Eski Devlet Bakanı Işın Çelebi: 1986 ile 1994 arasında ANAP’ın bakanıydım. O dönemde IMF ile çalışmadık. IMF’nin uyguladığı daraltıcı ve kısıtlayıcı politikaların krizİ tetiklediğini ve daha sonra da depreme yol açtığını hep söylüyorduk. Şimdi Türkiye’nin IMF defterini kapatması çok yerinde olmuştur. Çünkü, 2008’den bu yana IMF zaten iflas etmiştir. Bundan sonra IMF Türkiye’ye muhtaç olacaktır.
* Eski Hazine Müşteşarı Faik Öztrak: 2001 krizi patladığında Kemal Derviş’le birlikte göreve geldim ve Nisan 2003’e kadar çalıştım. IMF ile yapılan stand-by anlaşmasını kendi modelimizle uyguladık. Bu model yüklerin sadece çalışana yıkılması değil, tüm paydaşlarla eşit paylaşılmasıydı. Başarıdaki sır da budur. Bugün iktidarın IMF ile çalışmaması iyi ama 337 milyar dolar dış borca sahipken ‘defteri kapattık’ diyemeyiz. Ayrıca Türkiye, IMF anlaşmasının 4’üncü maddesine göre her 2 senede bir IMF’nin izlenim raporuna muhatap olacaktır.
* 2006-2011 dönemi Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz: IMF, Türk kamuoyunun çok sıcak bakmadığı bir kurum olsa da, Türkiye örgütün kurucu ortağıdır. Bugün yakaladığımız ekonomik seviyede 18 ve 19. stand-by anlaşmalarının önemli katkısı vardır. Çünkü Türkiye özellikle 90’lı yıllarda mali disiplinsizlik, kamudaki israf, aşırı borçlanma ve yaşadığı siyasi istikrarsızlıkla denizi bitirdi ve IMF’ye muhtaç hale geldi. Şimdi yapılması gereken geçmişten ders çıkarmak ve tekrar aynı duruma düşmemektir.
Mali açıdan çok önemli
1991-1993 arası Hazine Müsteşarı olan Tevfik Altınok, IMF ile gelinen noktanın Türkiye açısından tanık olunmayan bir durum olduğunu söyledi. Altınok, “Mali açıdan çok çok önemli bir aşama. Türkiye IMF’den kaynak alan değil bu örgüte kaynak sağlayan bir ülke haline gelecek. Biliyorsunuz, istenilmesi halinde 5 milyar dolar vermeyi de taahhüt ettik. Umarım bu şekilde devam eder” dedi. Altınok, borcun sıfırlanmasının sembolik de olsa diğer mali piyasalar üzerinde moral etkisi olacağını vurguladı.
Yunanistan'da maaşları IMF ödeyecek
Ekonomik kriz nedeniyle AB ve IMF’den 240 milyar Euro yardım sözü alan Yunanistan’a verilecek paranın 7,5 milyar Euroluk kısmı daha serbest bırakılacak. Atina, gelecek bu parayla kamu çalışanlarının ve emeklilerin maaşları ile bono faizlerini ödeyecek. Brüksel’de biraraya gelen AB maliye bakanları, Rum k esimi için vadedilen paranın 3 milyar euroluk ilk paketini de gönderme kararı aldı.
IMF'yle 52 yıllık evlilik sona erdi
11 Mart 1947: Türkiye IMF'ye üye oldu
1 Ocak 1961: Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel döneminde ilk stand-by anlaşması imzalandı.
1961-1970: Süleyman Demirel ve İsmet İnönü'nün 3'er kez hükümet kurduğu süreçte IMF'yle anlaşma trafiği devam etti.
18 Haziran 1980: 24 Ocak kararlarına kaynak oluşturan IMF ile en uzun stand-by anlaşması imzalandı.
1984-1994: Turgut Özal, Ali Bozer, Yıldırım Akbulut, Mesut Yılmaz, Süleyman Demirel ve Erdal İnönü döneminde IMF'yle anlaşma yapılmadı.
8 Temmuz 1994: 16'ncı anlaşma imzalandı. Tansu Çiller'in imzaladığı 5 Nisan kararlarıyla TL yüzde 39 devalüasyona uğradı.
1994-1999: Stand-by düzenlemesine gidilmedi.
1999: 18'inci anlaşma DSP, MHP, ANAP hükümetindeki Kemal Derviş döneminde imzalandı.
2005: 19'uncu anlaşma AKP hükümeti döneminde yapıldı. Fondan 10 milyar dolarlık kredi sağlandı.
2008: Küresel krize rağmen Türkiye anlaşma yapmadı.
