T24 - İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) hazırladığı ''Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması''na göre 2010 yılında satış vergileri hariç net üretimden satışlara göre TÜPRAŞ, 2005 yılından bu yana olduğu gibi yine ilk sırada yer aldı.
Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması sonuçları, İSO'da düzenlenen basın toplantısıyla açıklandı.
Üretimden satışlara göre, 20 milyar 819 milyon 67 bin 10 lira ile Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşu olan TÜPRAŞ'ı 9 milyar 740 milyon 496 bin 745 lira ile Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ), 6 milyar 4 milyon 819 bin 331 lira ile de Ford Otomotiv izledi.
İSO Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük, İSO'nun hazırladığı "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2010 Raporu"nu düzenlediği basın toplantısıyla açıkladı. Rapora göre, Tüpraş 20,8 milyar TL'lik üretimden satış hacmiyle Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşu oldu. Tüpraş'ı, 9,7 milyar TL ile EÜAŞ, 6 milyar TL ile Ford Otomotiv izledi. 43 yılını tamamlayan İSO 500 çalışmasında, bir kamu kuruluşu olarak sürekli ilk sırada yer alan Tüpraş, 2005 yılı ile birlikte özel sektöre geçmiş ve bu yıldan itibaren de özel sektör kuruluşu olarak ilk sıradaki yerini korumayı başardı.
Otomotiv ve demir çelik liste başı
Listenin ilk 10 sırasında petrol, otomotiv ve demir çelik firmaları başı çekti. Üretimden satışlara göre sıralanan listede Tüpraş, EÜAŞ ve Ford Otomotiv'in ardından Oyak - Renault 5,8 milyar TL ile dördüncü, Tofaş 5.4 milyar TL ile beşinci, Arçelik 5,1 milyar TL ile altıncı, Aygaz 3,9 milyar TL ile yedinci, Ereğli Demir ve Çelik 3,7 milyar TL ile sekizinci, İÇDAŞ 3,5 miyar TL ile dokuzuncu, İskenderun Demir ve Çelik 3,2 milyar TL ile onuncu sırada yer aldı.
En karlı kuruluş
İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2010 listesinde en fazla kar eden ilk 10 içinde altı özel, dört kamu kuruluşu yer aldı. En fazla kar eden kuruluş 4,8 milyar TL ile bir kamu kuruluşu olan EÜAŞ oldu. Rapora göre, 2010 yılında kardaki en önemli gelişme, 2009'da, dönem kar ve zarar toplamı sıralamasında 500'üncü sıradan ilk sıraya yükselen EÜAŞ'ın, 2010'da karını 3,5 kat artırarak ilk sırada yerini koruması oldu.
Karlılıkta EÜAŞ'yi, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) 1,3 milyar TL ile ikinci sırada izledi. Böylece, vergi öncesi dönem karında açık ara ile ilk iki sırayı kamu kuruluşları almış oldu. TÜPRAŞ ise 929 milyon TL ile kar ile üçüncü sırada geldi. Tüpraş'ı, 708 milyon 287 bin TL vergi öncesi dönem karı ile Ford Otomotiv, 544 milyon 110 milyon TL ile Philsa Philip Morris, 439 milyon 378 bin TL ile Eti Maden İşletmeleri, 376 milyon TL ile Anadolu Efes, 346 milyon 612 bin ile Arçelik, 341 milyon 287 bin TL ile Oyak Renault ve 340 milyon 110 bin TL ile Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu izledi.
İSO 500 Büyük Sanayi Kurulu listesinde en fazla kar eden "özel kuruluş' sıralamasında ise Tüpraş, birinci oldu. Tüpraş, 929 milyon 422 bin TL vergi öncesi kar ile birinci sırada yer alırken, Ford Otomotiv 708 milyon 287 bin TL ile ikinci, Philsa Philip Morris 544 milyon 110 bin TL ile üçüncü sırada takip etti.
Renault ihracat şampiyonu
500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun ihracatı, 2010 yılında bir önceki yıla göre yüzde 16,3 oranında artış gösterdi. Listeye göre, en fazla ihracat yapan kuruluş 3,2 milyar dolar ile Oyak-Renault oldu. Oyak Renault'yu, 2,8 milyar dolar ile Tüpraş, 2,6 milyar dolar ile Ford Otomotiv izledi. İSO 500'ün ihracatında ilk sırayı yüzde 26'lık payla taşıt araçları sanayi alırken, bu sektörü yüzde 18,5'lik payla metal eşya, makine teçhizat ve mesleki aletler sanayi, yüzde 18'lik payla kimya, petrol ürünleri, lastik ve plastik sanayi izledi. İhracatta yıllarca ilk sıralarda yer alan dokuma, giyim eşyası, deri ve ayakkabı sektörünün ihracat payı ise bir önceki yıla göre 0,3 puan azalarak, 5,9'a geriledi. Bu azalışa karşın sektör, altıncı olarak sırasını korudu. Listede, 1982 yılında ilk 10'da yer alan kuruluşların tümünün kamu kuruluşları olurken, 2010 yılında ilk 10'da tek kamu kuruluşu olarak EÜAŞ'nin yer alması dikkat çekti.
2010 yılında İSO 500'deki sanayi kuruluşlarında, toplam üretimden satışlar cari fiyatlarla yüzde 21,8, sabit fiyatlarla yüzde 14,7 oranında artmasına karşın, 2009 yılındaki kayıp henüz telafi edilemedi. Dönem kar ve zarar toplamı ise İSO 500 genelinde yüzde 56,5, özel kuruluşlarda yüzde 34,5 ve kamu kuruluşlarında yüzde 174,2 oranlarında artış gösterdi. Kriz yılı olan 2009 yılında ise finansman giderlerindeki düşüşün etkisi ile karlarda yüksek oranlı artışlar gerçekleşmişti.
Çalışan sayısı yüzde 6.7 arttı
İSO 500 genelinde çalışan sayısı bir önceki yıla göre yüzde 6,7 artış gösterdi. Özel ve kamu olarak bakıldığında, 2010 yılında çalışan sayısı özel kuruluşlarda yüzde 9,8 artarken, kamu kuruluşlarında yüzde 10,7 azaldı. 2010 yılında Türkiye sanayi sektörü istihdamı 417 bin kişi artarak yüzde 10,2 oranında büyüdü.
Türkiye'nin "500 Büyük Sanayi Kuruluşu"nun yarattığı brüt katma değerin Türkiye GSYH içindeki payı 2009 kriz yılında 8,6 olmuştu. Geçen yıl bu oran yüzde 9.3'e çıkarak, 2007 yılındaki yüzde 9.3 seviyesini yakaladı. İSO 500 tarafından yaratılan temel fiyatlarla brüt katma değerin, Türkiye sektörü katma değeri içinde 2009'da yüzde 25 olan payı ise 2010 yılında yüzde 25.6'ya yükseldi.
İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içinde, istihdam hariç diğer göstergelerde ilk 50 kuruluşun ağırlığı ise oldukça yüksek oranlarda gerçekleşti. İlk 50 kuruluşun üretimden satışlar içindeki payı 2009'da yüzde 48,5 olurken, 2010'da yüzde 49,8'e yükseldi.
Üretici fiyatlarıyla brüt katma değerde ilk 50 kuruluşun "İSO 500" içindeki payı yüzde 53,8 oldu. 2009'de bu oran yüzde 54,9 olmuştu. Vergi öncesi dönem k'r ve zararında ise ilk 50 kuruluşun payı 2010'de yüzde 55,3'e yükseldi. Bu pay önceki yıl yüzde 41,2 olarak gerçekleşmişti. Rapora göre, ilk 50 kuruluşun ihracattaki payı da yüzde 51,4'e yükseldi. Bu oran 2009'de yüzde 50,1'di. İlk 50 sanayi kuruluşunun, istihdamda 500 içindeki payı ise yüzde 30,7'ye geriledi. Bu pay 2009 yılında yüzde 32,3 olmuştu.
İSO 500'de 2007 yılında 143 olan yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı, 2008'de 148'e, 2009'da 153'e yükselirken, 2010 yılında 148'e geriledi. İlk 50 içinde 20 yabancı sermaye paylı kuruluş, 2010 yılında brüt katma değerde yüzde 16,3, dönem kar ve zarar toplamında yüzde 14,1, ihracatta yüzde 27,8 paya sahip oldu.
Borçlar ve özkaynaklar yükseldi
İSO 500 genelinde toplam borçlar, 2010 yılında yüzde 20,5 oranında artarken, özkaynaklar yüzde 11,2 artış gösterdi. Borçların özkaynağa oranı 2009 yılında yüzde 103,8'e gerilerken, 2010 yılında yüzde 119,2 ile tepe noktasına yaklaştı. İSO 500'de kar eden kuruluş sayısı 434, zarar eden kuruluş sayısı 66 oldu. 2009'da kar eden kuruluş 412, zarar eden 88'idi. İSO 500'de en yüksek ekonomik karlılık oranlarına sahip sektörler yüzde 32,7 ile tütün işleme sanayi, yüzde 32,2 ile ağaç, mobilya ve mefruşat, yüzde 27,5 ile lastik ürünleri sanayi oldu. En düşük ekonomik karlılık yüzde 1,3 ile imalat, yüzde 4,9 ile demir-çelik ana metal sanayiden geldi. İSO 500 özellerde ödenen faizler 2009'da yüzde 25,3 azalırken, 2010'da bu oran yüzde 10.9 ile devam etti.
Fortune 500 sıralamasına 5 Türk şirketi girebiliyor
Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesi ile ABD'nin Fortune 500 sıralaması karşılaştırıldığında, 2010 yılında toplam satışlar dikkate alındığında 5 Türk sanayi kuruluşu Fortune 500 sıralamasına girebiliyor. 2010'da ilk sıradaki Tüpraş, Fortune 500'de 163'inci sıraya, 2'inci sıradaki Petrol Ofisi 235'ncı sıraya, 3'üncü sıradaki EÜAŞ 359'uncu, beşinci sıradaki Ford Otomotiv 440'ıncı sıraya girebiliyor
